БАЛ ТАТЫГАН АЬСЕРДЕ

(Басы 17, 19, 20, 27, 33-нши номерлерде).

Биз биринши класска окымага барган йылдагы школадынъ меканы оьз заманына коьре бек ыспай, ама авылдынъ окыйтаган балаларын сыйдырмага тарлык этетаган эди: онда бары да 4-5 класс боьлмелер болган. Сонынъ уьшин де бизим «А» эм «Б» класслар школадынъ азбарында орынласкан эки боьлмели меканларда окыдылар. Эки йыл биз совхоздынъ эски конторасынынъ меканында да окыдык. Алпысыншы йылардынъ ызына таман школага баска мекан курылды. Ызгы йылларда ол да койылып, балаларга типовой школа салынып,Нариман авылымыздынъ коьрнекли еринде коьзди сукландырып турады. Школадынъ эски меканынынъ бактысы акында бир класста окыган тенъ-досым, атаклы курувшы Келдимурат Муратказиевтен сораган эдим, ол билдиргенлей, бу куьнлерде, бизим юрегимизге йылы тиетаган мекан, авылдынъ ясларына спорт пан каьр шекпеге берилген экен. Соны эситип бек суьйиндим.

Энди бизим школадынъ сол йыллардагы яшавы акында. Оьзекте, школада яшав кайнайтаган эди, онынъ биз, балалар, коьретаган яклары да,коьрмейтаган бетлери де бар эди. Балалар арасында да оьзлерине болгандай катнаслар, окытувшылар арасында да аьр бир исши коллективке келисли оьзгерислер де, ийгиликлер де, куьресуьвлер де болган.

Баьри шаралар да — школадынъ йыйыны болсын, Янъы йылды йолыгувга яде баска байрамга багысланган шатлык болсын – баска уьйкен боьлме йоклыктан, школадынъ саьнесинде озгарылатаган эди. Тек Биринши эм Ызгы занъга багысланган шаралар, аьдетинше, школадынъ алдында озады. Шатлыкларда балалар йырлайдылар, ятлавлар окыйдылар.Йырлайтаганлардынъ арасыннан бизим класста окыйтаган Яхъя Кудайбердиев баскаланып баслады. Ол оьзининъ бай тавысы ман, элбетте, оьзине эс карататаган эди. Яхъя йырлаганда мен ога карап суьйинемен, сукланаман(бизим класстагы баскалар да солай этетаган болгандыр деп ойлайман), оьзим окытувшыларга карайман эм ишимнен: «Карашынъыз,

бизим класстынъ окувшысы Яхъя Кудайбердиев калай аьруьв йырлайды», -деп айтаман. Оьзимнинъ куванышымды эм оьктемсуьвимди окытувшыларга да еткермеге суьемен.

Бизим школадынъ окувшыларынынъ арасында Кошманбет Зарманбетов, агалы-инили Алибий эм Салибий Балкаевлер аьруьв йырлайтаган эдилер. Окытувшыларымыз Беккишиев Даут Айтманбетович, Юмартов Каирбек Зулкапиевич эм Мурзаев Ахмат Абдурахманович халкымызда белгили йыравлар эдилер. Олар авыл клубынынъ сахнасында концертте занъыратып йырлаганлары бу куьнге дейим меним коьз алдыма келеди, кулагыма шалынады.

Мен оьзим анъ, саз ягыннан макав, орысша айтканда, менде музыкальный слух йок, аюв кулагымды басыпты. Ама йырламага айлак куьшли суьемен, тек уяламан, дурыс йырламаспан деп.

Мен яшавымды бу заманга дейим биревге де куьнлемей озгардым. Куьнлегендей себеп те йок эди.Балалыгым, яслыгым тетемнинъ, атамнынъ- анамнынъ аркасы ман бал татып оьтти,кырк ясыма етип-етпей кыйын акым йогары куллыкка туьстим. Шириген бай болмасам да, канагатсыз тувыл эдим, сонынъ уьшин де мага ететаган эди.(Тек токсаныншы йыллардынъ басында кесек заман кыйналдым – шайыма салгандай май таппайтаган эдим. Кесек заманнан сонъ яшавым тагы да туьзелди. Куллыкта кыйын акым оьсти).Суьйикли ис пен каьр шектим, ятлавлар, йырлар яздым, халк арасында атым-даным шыкты. Касымда досларым да аз тувыл эди. Хатын-кызлар ягыннан да эс этуьвде, суьйимде танъкылык йок эди. Узын соьздинъ кыскасы, айтувымнынъ маьнеси – баскаларга куьнлегендей себеп йок эди. Тек… Зыра да биревге де куьнлемейтаган эдим дегеним оьтирик. Сав дуныяда тек йырлап болатаган аьдемге куьнлеймен. Таза кепте куьнлеймен.. Аьдемлердинъ юрегине етип йырлап болсам экен деп мырад этетаган эдим, ойларымды, сезимлеримди оларга йыр ман анълатар эдим деп ойлайтаган эдим. Аьдемлердинъ юреклерине етуьв уьшин, мага коьре, йыр энъ де куьшли савыт. Сонынъ уьшин де йырлап болатаган аьдемге куьнлеймен. Ама менде, йогарыда айтып кеткенимдей, тавыс та йок, анъды да алып болмайман. Сонынъ уьшин де халк бар ерде яде баскаларга косылып, йырламага тартынаман.

Школада окыйтаган аьсеримде мен коьп шалыстым йырламага.Айтпага, хорга язылдым. Ама хорда мени коьп ысламадылар, шыгардылар. Хорда сол

шаклы коьп балалар болып йырлаймыз, ама йыр басланганлай ок Даут Айтманбетович сонда ок мен бетке карайды. Кобыз ойнавын токтатады. Ол уста музыкант эм хорда бирев дурыс йырламайтаганы онынъ кулагына шалынады. Бас деп ким ялган анъ алатаганын анъламайды. Ама дурыс йырламайтаган тавыс мен беттен шыгатаганын сезеди. Тагы да йырлап баслаймыз. Даут Айтманбетович тагы да мен бетке карайды. Сонъ ол меним оьзимди ялгыз йырлатып карады. Мен ялгыз йырлаганда Даут Айтманбетович кайтип шалкасыннан йыгылмаганын анълап болмайман.Мен дурыс йырламайтаганым сонда ок та аян билинеди. Меним юрегимди авыртпас уьшин бир сылтав тавып, Даут Айтманбетович сол куьн ок та мени хордан шыгарды.

(Ызы болаяк).