1-нши Май байрамына багыслап А.Арслановтынъ баславы ман озгарылган концертте болган аьдемлер бу куьнге дейим сол шарады эсинде саклап, онынъ йогары дережеде оьткенин белгилейдилер. Кайдай уьйкен куллыкты савлай халкымызга белгили, абырайлы Ахмат Сулейман увылы, ездем Солтанбек Аджиков эм акам Залимхан Зинеев эткенлер. Мен сосы концерт болган заманда бала эдим. Концертте болмаган болсам да, онда катнаскан аьдемлерге уьйкен савбол айтаман. 
1970-нши йыл Залимхан Зинеев институтта окувын уьстинликли тамамлап, музыкант кесписи акында шайытламасын колына алып, тувган Червленные Буруны авылына кайтады. Мунда ол маданият уьйининъ етекшиси болып ислеп баслайды. Яс музыканттынъ алдында коьп борышлар эм шешилмеген маьселелер бар эди. Энъ де биринши борышы – салынаяткан янъы маданият уьйинде курылыс куллыкларды кутармага. Сосы йыллар тек бизим Ногай шоьлде тувыл, савлай элимизде данъкы шыккан «Червленные Буруны» оькимет заводында  директор болып В.Татенко ислеген. Ол яс специалист З.Зинеевти кабинетине шакырып, куллыклар акында айтып, оьз маслагатларын береди. Ол салынаяткан янъы маданият уьйинде курылыс куллыкларды кутарув керегин белгилейди эм сосы борышты ога тапшырады. 
Маданият уьйининъ меканы болса, янъы тек каланган аьлде эди. Яс болса да, З.Зинеев ога тапшырылган куллыкка тийисли эс этти, сенимди акламага соьз берди. Мунда ислегенлер, баьриси де бир неше ай узагына кыйын салдылар, Залимхан Оразакай увылы да кеше демей, куьн демей янын берип юрди. Ол бир неше кере 5-6 уьйкен коьликлер мен Ростов каласына барып, меканга керекли курылыс материаллар аькелди, сонъ мекан салынып баска баьри керекли затларга: муьлкке, саз алатларга барганын хатыны Кайтархан эсине алады.
Червленные Буруны авылынынъ янъы маданият меканы ашылган куьн авылдынъ етекшилери, ясуьйкенлери, яслары, балалары уьшин уьйкен байрам болды. Сосындай уьйкен, ярасык маданият уьйи савлай Ногай районда йок эди. Мине янъыларда да белгиленген меканда ярастырув куллыклар этилинди. Бузылмага турган авыл маданият уьйи тап янъыдай, бек ярасык болды. Бу куьнлерде Залимхан-акам аман болган болса, кайтип суьйинеек эм куьезленеек эди. Сосы ярастырув куллыкларды намыслы толтырган бас деп бизим район етекшилерине, сонъ курувшыларга, оьз уьлисин коскан баьрине де уьйкен савбол айтаман. 
 Сосы узак йылларга тагы да коьшейим. Янъы меканда, янъы ойлары эм ниетлери мен, уьйкен аваслыгы ман яс директор оьзининъ суьйикли исин  бардырады. З.Зинеев хор туьзбеге мырат этеди. «Бас деп мырад, ол болса, баьри затка етпеге болады», – дегенлей, яс етекши мырадын яшавга айландырады. З.Зинеев туьзген яс йигитлер хорында Бегали Байгазиев, Махмуд Акмурзаев, Залимхан Нурласанов, Залимхан Шихмурзаев, Темирхан Найманов, Василий Марченко, Владимир Аджимуллаев, Тоьлеген Абубекеров, Алимхан Аджимурзаев, Алик Арсланов, Айнадин Абдулжалиев, Зейнадин Абдулважитов, Алик Насыров, Нурдин Сабутов катнасканлар. Олардынъ репертуарында орыс, ногай йырлар болган. Хордан оьзге, маданият уьйинде духовой оркестр, «Буйрат» эстрада ансамбли, балалар биюв коллективи (етекшиси З.Нурласанов (яткан ери еннетли болсын), «Шоьл танълары» биюв ансамбли аьрекет эткенлер. Районымызда оларды «биринши карлыгашлар» деп айтпага болады. Кайдан конаклар келсе де, кайдай концерт болса да, «Шоьл танълары» ансамбль ваькиллери аккувлардай болып ярасык кепте бийигенлер. Олар – сав Ногай шоьлге белгили аьптели-синълили Сакинат эм Арухан Байгазиевалар, Сакинат Аблемитова, Оразбике Кокоева, Еллетхан Аблезова, Любовь Крашенельникова, Альмира Кожаева, Увылхан Алимеева, Тамара Кулаева, Марина Дулаева, Нина Халилова, Хадижат Баетова. Белгиленген ансамбль ваькиллери 1981-нши йыл Москва каласына барып, оьз биюв оьнерлерин коьрсеткенлер.
1973-нши йылда Ростов каласында зональный каравда Ногай районынынъ халк хоры З.Зинеевтинъ эм А.Култаевтинъ соьзлерине язылган «Данъыл йырын» йырлап, лауреат атка тийисли болган. Онда катнасканлар: Авана Кунтувганова, Аскербий Асанов, Файзулла Байрашев, Кельдимурат Озганбаев, Суюмбек Абдулхамитов, Алтын Эсполова, Мавлидин Аджиков, Сакинат Кокенеева, Базархан Шекирова (яткан ерлери еннетли болсын), солай ок Асият Кенжекаева, Асият Баубекова, Зухра Дадашева, Ынжибике Эдильбаева, Крымсолтан Шокаев, Залимхан Максутов, Нурманбет Зарманбетов, Арслан-Али Сарсеев, Владимир Аджимуллаев, Василий Марченко, Сейдахмет Кадыров, Умар Ваисов, Сраждин Межитов, Оразбике Кокоева, Айнадин Абдулжалиев, Рамберди Шекиров, Салимет Ханмурзаева, Зухра Межитова, Зухра Сахтаева, Алимхан Аджимурзаев, Махмуд Акмурзаев, Нарбике Шамсудинова, Тамара Лукманова, Сейпудин Шураев. Бу концертте Дагестан Республикасынынъ районларынынъ ваькиллери де ортакшылык эткенлер. Бизим районнан А.Аджимурзаев, В.Марченко, З.Зинеев «Турналар», Авана Кунтувганова «Азамат» йырларын йырлаганлар. Солай ок ногай хор катнаскан. Бу концертти эсине алып, сол заманларда Ногай районынынъ маданият боьлигининъ етекшиси Сейдахмет Рахмедов (яткан ери еннетли болсын) мага булай деген: «Залимхан Зинеев концертти юриткенде ак кыспа кийип шыкканы коьзимнинъ алдында турады. Ногай районнынъ ваькиллери коьрсеткен 3 номер де лауреат атка тийисли болганлар. Ол уьйкен оьктемлик эм куьез».
1978-нши йыл З.Зинеев ДАССР-дынъ Оьр Советининъ токтасы ман Сый грамота ман савгаланган. Солай ок бир йылдан сонъ «Дагестаннынъ ат казанган маданият куллыкшысы» деген сыйлы атка тийисли болган. 
1981-1983-нши йылларда Залимхан Оразакай увылы Ногай районнынъ маданият боьлигининъ етекшиси болып ислейди. Сосы йылларды оны ман бирге ислеген Нина Халилова йылы эскереди: «Залимхан Зинеев бек талаплы эм куллыгына айлак мукаят эди. Бизим районга конакка Дагестаннынъ халк шаири Расул Гамзатов келгенде, уйгынланган кешликте З.Зинеев оьзининъ йырларын йырлап, шаирдинъ коьнъилин тапты. Солай ок Монголиядан келген конакларды йолыгувга да аьзирленгенимиз эсимде».
Залимхан Оразакай увылы бурынгы ногай йырларга уьйкен эс эткен. Ол домбырасыз ногай йырларынынъ татувы йок экенин, онынъ сесин бир зат пан да тенълестирип болмаякты бек ийги анълаган. Яс композитор авыл-авылга барып, домбыра ясайтаган аьдемлерди излеген. Соьйтип ол 75 ясына еткен, эсли хатын Татлихан Абубекерова ман расады. З.Зинеев ясуьйкен кыскаяклыга оьз тилегин анълатады. Татлихан-тетей кыйналса да, куьши тайган болса да, йигиттинъ йигерин ерге йыгып болмайды, домбра ясамага разы болады. Аьзир саз алатты З.Зинеев Буйнакск каласында яшайтаган таныс устасы Изамудин Багаутдиновка элтеп, керекли затларын туьзетпеге тилейди. Уста бир айдан оны аьзир этеди эм З.Зинеевке домбырады сакламага тилеп, булай соьзлер язады:
Ямгырлар сизде явсын,
Авлаклар малдан толсын.
Домбыра соккан колларынъ
Халкынъа куьез болсын.
З.Зинеев домбыра мага бек аьзиз деп, оны саклар ниетте, сол йыл ок СССР Маданият министри П.Демичевке Казахстанда окымага 2-3 абитуриентке ер керек деген тилек пен, хат язады. Яс композитор домбырасыз ногай дестанлар йырланмаягын аьруьв анълайды. 
Бу куьнлерде уьйкен суьйинишке, ногай патшалык оркестр аьрекет этеди. Халк яратувшылыгынынъ эм маданият оьрленуьвининъ орталыгындагы устаханада А.Романов Казахстаннан келген йолдасы ман домбыралар ясайдылар. Солай ок домбыра коьплердинъ уьйлерининъ сыйлы еринде илинип турады. Бурынгы домбырашыларымыз Солтан-Амет Язлыбаев, Магомет Терекбаевтинъ атларын да эсимизде саклаймыз.

М.Межитова.
              (Ызы болаяк).