Тарих аьлимимиз Туркия элинде болды

Аьлиги туьрк оькиметининъ негизин салувшы Мустафа Кемал Ататюрк 1932-нши йылда Туьрк тарих ямагатын туьзген эм бу куьнге дейим сол ямагатшылар Туьрк Республикасынынъ Правительствосында оьз куллыгын юритедилер, эм оларга халклар ара конгресслер озгарув аьруьв аьдетке киргенлер. Бу конгресслерде, тек туьрк тувыл, савлай Евразияда яшайтаган халклардынъ тарих маьселелерин ямагатлык эм илми бойынша шешуьвин тешкерип карайдылар. 

Тарих конгрессининъ секция темалары бек кенъ болганлар: Сельджуклар эм Османлар заманыннан алып, дуныя тарихининъ маданият маьселелерине, тарихлик конфессиалар, тарихлик география, экономика, технологиялар, урбанизм, халклар ара катнасувларынынъ басланувы  эм тарихине дейим, саният тарихи эм тагы да баска коьп затлар акында каралганлар.

Туьрк тарих ямагатынынъ шакырувы ман Россия тарих ямагаты эм «История Отечества» фондыннан делегация келген. Делегация ишинде – «История Отечества» фонд Правлениесининъ ваькили, ИВ РАН бас илми сотрудниги, тарих илмилерининъ докторы И.Зайцев, Казаньдеги КФУ-нинъ халклар ара, тарих эм востоковедение  институтынынъ директоры, тарих илмилерининъ докторы Рамиль Хайрутдинов эм «История Отечества» фондынынъ «Воронцово поле»  журналынынъ шеф-редакторы, тарих илмилерининъ кандидаты Т.Филиппова болганлар. 

Бизим ногай халкынынъ ваькили болып, бу конгресске – россия тарихшиси Даниял Кидирниязов барган. Д. Кидирниязов–Дагестан илми орталыгы РАН-нынъ аьвелги эм орта оьмирлик тарих институтынынъ тарих, археология эм этнография боьлигининъ йогары специалисти, профессор, Дагестан эм Карашай-Шеркеш Республикаларынынъ илми бойынша куллыкшысы, 9 илми китабининъ, журналларда баспаланатаган  монографиялардынъ эм макалалардынъ  авторы. Д. Кидирниязовтынъ илми тармагына Кавказ эм Россия арасындагы политикалык, савда-экономикалык эм маданият байланыслары, Европадынъ кубыла-куьнтувар халклар катнасувлары, ногайлардынъ 15-20-ншы оьмирлердеги тарихлик географиясы эм политикалык тарихи киредилер.

Д. Кидирниязов Россияда эм шет эллерде оьтетаган халклар ара, Савлайроссиялык, регионлык эм республикалык илми сессияларынынъ белсенли катнасувшысы. 

Бу конгресске Дагестан Республикасыннан тагы да Магомедхан Магомедханов, Алмаз Исмаилова, Майсарат Мусаева, Аида Амирханова, Рамазан Абдулмажидов, Гамзат Атаев эм Заира Ибрагимова барганлар. 18-нши Туьрк тарих конгрессине келгенлерден, Д. Кидирниязовтынъ энъ де бек гагаузлар элиннен келген профессор, Молдова илми академиясынынъ этнологиялык секторынынъ заведующийи Любовь Чимпоештинъ айткан соьзлери мени суьйиндирмей болмаганлар. «Гагаузлар ногайлар яшаган ерлерге келгенлер, эм аьвелгидеги  географиялык атларды туьрлендирмей саклайдылар», – деп билдирген Л. Чимпоеш.  

«Меним Туркия элине тарихшилер конгрессине келгенимди эситип, сонда яшайтаган ногайлар таныспага, соьйлемеге келгенлер. Оьзлеринде бек хош этип алганлар. Соьйтип сыйлаганлары уьшин савболсынлар. Туркияда коьп аьлимлер мен, аьдемлер мен растым, таныс болдым», – деп йогары коьнъилли айтты бизим тарихшимиз Д. Кидирниязов. 

В. Лукманова.