М.Курманалиевтинъ кишкей увылы. Ярыкландырувшымыздынъ яшавыннан белгисиз бир бет

     1998-нши йылда Риза атасынынъ ата юрты – Ставрополь крайынынъ Нефтекумск районынынъ Кара-Тоьбе авылыннан Фаузият деген хатынга уьйленген. Фаузият авылындагы фермада бухгалтер-эсаплавшы болып ислеген. Ол Ризадан эсе, онынъ атасы Муса Курманали увылы акында коьп эситкен эди. Эки яс аьдем татым аьел туьзгенлер.

     – Ризадынъ анасы Валида соьйтип те ийги этип ногай шай асатаганы эсимизде калган. Ол Фаузият келинине бек разы болып кетти бу дуныядан, – деп эскереди Кызыл-Гуьл Ямуржиева. – Ол онынъ картлыгында таянган тиреви болды, авырыганда ятак аьлинде хыйлы заман карав берди. Валида 80 ясына етип, 2008-нши йылдынъ 13-нши канътар айында топырак болган…

     Бу ерде мен ишимнен оьзоьзиме «Мине биз журналистлер кайдай, бир он йыллар артта тири болган аьдемнинъ барлыгын, ол кимнинъ кимнинъ, а Муса Курманалиевтинъ оьзининъ хатыны болганын билмегенмиз», – дедим оькиниш пен. Валидадынъ оьзин коьрген болсак, ярыкландырувшымыздынъ акында коьп эстеликли билдируьвлер алаяк эдик…

      Аьлиги заманда 2007-нши йылдан алып Риза Курманалиев каладынъ «Газпром газораспределение Дагестан» ООО ЭГС предприятиесинде слесарь болып куллык этеди. Ол атасынынъ атын ерде калдырмаган, оьз увылын Муса деп атаган. Яс Муса аьли Ставрополь каласындагы авыл хозяйство институтынынъ инженер-программист боьлигининъ 3 курсында окыйды. Ога атасы Ризадан да бек, тетеси Валида Муса-атайы акында коьп хабарлаган. Муса патриот кеде, ногай тилинде соьйлейди, халкынынъ тарихи мен кызыксынады.

     – Анам аьр заманда да Мусаатам ногай халкынынъ арасында уьйкен сый-абырайы болган аьдем экени акында коьп хабарлайтаган эди. Мага да: «Кара, увылым, оьзинънинъ тукымынъ ман оьктемси, оны осал ислер мен кирлеме», – деген. Оькинишке, мен мектебтен сонъ армаган окымадым, атамдай болып тийисли билим алмадым… – дейди Риза.

     Ол анасы Валида М.Курманалиев Кизлярдагы педучилищесинде ислеген йылларында педучилищеге янъы туьскен ногай кызларды уьйге аькелетаганы акында хабарлайды. Кызлар мунда бир кесек заман яшаганлар, кийимлерин ювганлар, уйтугка салганлар.

     Биз Курманалиевлердинъ уьйине келетаган куьн мунда бизди йолыкканлардынъ бириси – Горбовка авыл яшавшысы Ильмидин Юнкашиев эди. Онынъ айтувы ман, атасы Ялдав Муса Курманалиев пен амалсыз дослар болыптылар. Ялдав оьзи 1898- нши йылда тувган, 1970-нши йыл дуныядан тайган. Согыстан алдынгы йылларда ол Горбовка авылында биринши окытувшылардан эди. Дав басланганда, Ялдав авылында ямагат йорыкты саклаган.

     – Ялдав-атам оьзи де ятлавлар язатаган болган. Муса Курманали увылы онынъ айырым китабин де шыгараяк болган. Атамыздынъ бек коьп колязбалары бар эди. Ол топырак болган сонъ солар онда-мунда шашыраганлар, – дейди И.Юнкашиев.

     Риза Курманалиев атасы Мусадынъ: «Эр киси 77 ис этип билмеге керек», – дейтаган соьзлерин эскереди. Атасы уьйиндеги манъгазыды казганы, боьлмелерге полларды, терезелерди оьз коллары ман эткени акында хабарлайды. «Онынъ эр кисиге уьйшиликте керекли баьри алатлары да бар эди», – дейди Риза увылы. Муса Курманалиевтинъ кол усталыгы акында онынъ оьзи ясаган кийим илгиши, шырак салмага деп, савыт уьшин этилинген агаш уьндириклери шайытлайды. Соларды биз кайтаяк аьсерде Риза атасы казган манъгазыга туьсип, соннан шыгарады. Мен оларды уьлке танув музейине берермен деп дорбага саламан. «Буларды мен мектебимиздеги музейге ерлестирейим», – деп тилеп Сраждин Межитов алады. Соны ман М.Курманалиев оьз коллары ман ясаган уьйшилик алатларын эндигиси сиз онынъ атын юритетаган Куьнбатар авыл орта мектебининъ музейинде коьрмеге боласыз.

     Курманалиевлердинъ аьели мен аманласаятып, онынъ азбарында, уьйининъ янында эстеликке суьвретке туьсемиз. С.Межитов уьйдинъ орам бетине карайтаган тамына мемориаллык такта салмага кереги акында айтады. Ол эндиги сол ис пен каьр шегеди.

    …Янъыларда Куьнбатар авыл орта мектебининъ азбарында ярыкландырувшымызга эстеликли белги шатлыклы аьлде ашылды. Бу шарада Муса Курманалиевтинъ увылы Ризадынъ аьели, Огузер авылындагы окытувшы Кызыл-Гуьл эм онынъ эри Мурза Ямуржиев те катнастылар. Ризадынъ увылы аьлиги замандагы студент Муса Курманалиев уьшин ол шара халкынынъ бай маданияты, тарихи мен биринши танысув болды. Биз билип, аьдем яшавында баьри зат та биринши танысувдан басланады.

М.Ханов.

Суьвретте: Муса Курманалиевтинъ увылы Ризадынъ (солдан биринши) уьйинде конакта, Кизляр калада..