«Болады сондай аьдемлер – Юмсак болган тавысы –
Куьн саьвлесин бергендей, Шорылдаган шокырак.
Коьзлерининъ нурлары ман Билимлерин мол сепкен –
Коьнъилинъе еткендей. Емис берген топырак».
Бу соьзлерди мен Тарумов районынынъ Ново-Дмитриевка авылынынъ орта мектебининъ ногай тил эм адабиат дерислерининъ окытувшысы Асият Майлавовна Шакаевага (суьвретте) багысладым. Ол 1976-ншы йылдан алып бу заманга дейим авыл мектебинде куллык этеди.
1989-ншы йылда Ново-Дмитриевка авыл мектебинде ногай тилиннен дерислер юритпеге деп токтас эткенде, бу куллыкты юритпеге Асият Майлавовнага тапшырганлар. «Баслапкы куьнлерде куллыгымды юритпеге бек кыйын эди, неге десе окув китаплери, методикалык кулланмалары йок эди. Керек затларды йыйнаяк уьшин, мен Ногай районынынъ авылларына барып изледим. Савболсынлар, Ногай районнынъ мектеб етекшилери эм окытувшылары мага баьри болган затларын бердилер, эски китаплер болса да, тапканыма бек суьйиндим. Йоклыктан коьбисинше методикалык кулланмаларды колдан язып алатаган эдим», – деп эсине алады окытувшы.
Сонъгы йылларда «Ногайский район» МР администрациясынынъ билимлендируьв управлениесининъ ярдамы ман 2-7-нши классларга деп янъы окув китаплерин алганмыз. Бу районнынъ ногай тил эм адабиат окытувшыларыннан коьп маслагат сорап, кенъесип турган заманым да болды. 2008-нши йылларда Карашай-Шеркеш областининъ Черкесск кала баспасыннан 1-нши классларга деп отызга ювык «Букварь» китаплери бизге келгенлер. Тек 8-11-нши классларда окыйтаган китаплерди таба алмай, ксерокстан шыгарып, колдан этилинген китаплер мен окыймыз. Кене де аьлиги заманда янъы технологиялык затлар бар, сонынъ барлыгы ман коьп маьселелеримиз енъил болды.
Ногай тилин эм адабиатын окытпага кайдай авыр болса да, бир куьн авыр яде кыйын деп йыланмаган. Бу куллыкты мойнына алганнан сонъ, Асият Майлавовна, баьри маьселелерин шешпеге суьйип, савлай юрегин салып турган. Оьз ногай халкын, кесписин, балаларды суьюв бу окытувшыга кыйынлыкларды бираз енъил этпеге ярдам болган деп ойлайман. Соьйтип, авыл яшавшыларынынъ эм мектеб окувшыларынынъ талабы ман мектеб ишинде ногай кабинетин де туьзгенлер.
А.Шакаева Тарумов эм Ногай районларында озгарылатаган методикалык йыйынларында катнасады, оьз дерислери бойынша билимин йылдан-йылга оьстирип турады. Оьз теория билимлерин практикада аьруьв кулланып биледи, кызыклы дерислерин янъы технологиялар бойынша озгарады. Балаларга ана тилине суьйимин оьстирер уьшин туьрли шаралар, ойынлар, ярыслар оьткереди.
Ана тилимизди, адабиатымызды, маданиятымызды саклав мырадта, аьвелде болган, мысалы, «кыз узатув», «бесик той» эм тагы да баска аьдетлеримизди окувшылары ман бирге туьрли шараларда коьрсетедилер. Асият Майлавовна окытатаган окувшылар район, республикалык ярысларда, олимпиадалар
да катнасадылар. Соьйтип, бир неше савгалы орынларга тийисли болганлар.
Соьйтип 30 йылдан бери ол ногай тилиннен окытувшы болады. Сонынъ ишинде Асият Майлавовнага Сый грамоталар эм РФ билимлендируьв тармагынынъ сыйлы куллыкшысы деген ат тапшырылган.
В.ЛУКМАНОВА.
