Мен Карагас авыл маданият уьйинде ислеп баслаганнан алып, Феруза Давлетова ман аьруьв катнасувларымыз басланды. Бу аьдемнинъ акында мен соьйтип те коьп ийги соьзлер айткым келеди. Феруза тербиялы, шыдамлы, йогары аьдемшиликли кыскаяклы эди. Онынъ билимлиги акында да айтпага суьемен. Яшавдынъ баьри тармаклары бойынша да онынъ билимлери бар эди, мен оннан не зат акында сорасам да, ол явабын айткан. Сол шаклы затларды кайдан билесиз деп тамашам келип сораганда, ол мага айткан: «Мен, китапханада куллык этип, коьп аьлемет китаплер окыйман. Бу китаплерде савлай дуныядынъ аьжейип затлары, яшав-турмысы, сырлары язылганлар. Мен оьзим китап окымага бек суьемен», – деди Феруза-абай. Абай конакбай болганга коьре, китапханага авылшылар коьп келетаган эдилер. Бу абай ман хабарласып, дуныядагы коьп затлар акында да билгенлер, онынъ насихатларын да алганлар. Бу кыскаяклы ман соьйлемеге бек кызыклы эди, не уьшин десе, ол окымыслы, билимли, баьри яклардан оьнерли эди.
Феруза Давлетова Махачкала каласынынъ культпросвет училищесининъ китапхана боьлигинде окыган. Окувын кутылганнан сонъ, оны Уьй-Салган авылынынъ китапханасында куллык этпеге йибергенлер. Коьп заман кетпей, ол, Карагас авылына эрге шыгып, Карагас авылынынъ маданият уьйиндеги китапханада, 1980 – 2015-нши йылларда куллыгын юриткен.
Меним эсимде бу хатын акында аьр дайым ийги эстеликлер каладылар. Совет йылларында озгарылатаган аслык йыйналув заманларында биз экевимиз данъыл куллыкшыларына деп концерт пен барып, йырлар йырлаганмыз. Феруза-абай орыс эм ногай тиллериндеги бек коьп йырларды билгенине де аьдемлер сукланганлар. Тынълавшылар аьр дайым «Балшыбын» йырын йырланъызшы деп тилейтаган эдилер, бу ярасыклы йырды коьп аьдемлер аьлиге дейим де суьедилер.
Сондай коьнъилбай хатын оьз яшав кыйынлыкларын биревге де билдирмеген. Алып карасак, Ферузадынъ эри яслай тыншайып кеткен, эки кедеси мен калган, уьшинши улы атасы бу дуныядан тайганнан сонъ, 23 куьннен сонъ тувган, сонынъ уьшин де ога Мырза деп, атасынынъ атын такканлар.
Феруза-абай уьш кедесине де яшавдагы аьруьв амалларды тавып турган. Уьшевин де, соьйтип те аьруьв тербиялаган, экевине йогары билимин де алмага коьмек эткен, балаларын халк арасында сыйлы этип оьстирген. Кеделери Сабир эм Мырза согыс-тенъиз флотында, экинши кедеси Насир Босния-Герцоговинада аьскер борышларын толтырганлар. Насир улы, соннан кайтканда, анасына бек аьруьв алтын мойыншак аькелген, сол затка Феруза- абай коьнъили йогары болып, бек суьйинип юрген. Улынынъ аькелген грамоталарына да куванып, келген-келгенге коьрсетип, бу етимислерге етискенине, коьнъили тавдай коьтерилген. Сондай суьйинишлерге анасын баьри увыллары да толтырганлар, не уьшин десе, аьруьв окыганлар, билимли эм эдаплы болганлар. Феруза-абайдынъ увыллары аналарын аьр дайым бек сыйлаганлар, оьрметлегенлер. Бу аьелди баьри таныганлар да оларды тек ийги деп биледилер.
Мага Феруза экинши анамдай эди. Ога мен юрегимдеги баьри сырларымды айтатаган эдим, ол да мага, оьз баласына айткандай, аьруьв маслагатларын берген. Ол китапханадагы куллыгыннан тайганнан сонъ да, мен аманшылыгын билейим деп, куьнде де эртен ога тел согып турдым. Ногайлар яшайтаган сырт якларга кетеектен алдынгы куьн биз Феруза-абай экевимиз бир аьруьв хабарластык, ол мага уьстинликлер йорап, яхшы йолын айтты. Тек сонда концерт басланаяктан алдын абамнынъ тыншайганы акында эситтим, ама концертке билетлер сатылганлар, аьдемлер де йыйналганлар …
Мен ногай халкым алдында, юрегимди алты кескен кайгымды ясырып, келгенлердинъ коьнъиллерин тоьмен туьсирмеге бир ыхтыярым да йок эди.
Сырт яклардан Карагаска кайтып келгенде, Феруза-абайды коьрмей, дуныямнынъ яртысын йойганымды анъладым.
З. Аджигеримова,
Карагас авылы
Суьвретте: Ф. Давлетова.
