Басы 48-нши номерде).
Язган ятлавларынынъ темалары аьлиги заманга келисли. Ол Ногай шоьлине сув келип, оны тойдырганына суьйинеди: «Энди сув деп анъкымаймыз», «Терек-Кума», «Калай аьруьв тувган ерим», «Карачаево-Черкессияда орден алганларга» деген ятлавлар сол куванышты шайытлайдылар. Эл мен бирге космоска ушканларга суьйинип: «Коькте юзип», «Айга етер эр, хатын», «Юлдызларга ушады», дослыкка багыслап, «Куваныштынъ оьр тавы», яшав оьмирин халкты ярыкландырувга берген, авылдасы, кыйын йылларда бирге ислеген М.Курманалиевке багыслап, «Муса Курманалиевке», савлай дуныяда дослыкка, тынышлыкка шакырып, «Баллистическая ракета» эм баскаларын язган. Элин, халкын суьйген шаир «Тувган Элиме» деген ятлавында булай язады:
Меним халкым таьвесилмес йигитлик пен
Айлак та бай. Шувак яйдай, 
                         намартлыксыз,
Доска ярдам этеди тав
                            тенълик пен,
Йылы шырай, аьдил юмарт, 
                         соьз айткысыз.
Тувра айтадылар, язувшыдынъ аьр бир шыгармасында оьзи, оьзининъ ойы, яшавы бар деп. Сога шайыт болып, З.Кайбалиевтинъ аталары сав турып, оьксиз оьскенлери, кыйынлык пан яшаганлары «Шыда, анам», «Баласына» деген ятлавларында ашыктан-ашык коьринеди:
Атам да бар… Ол кайгыдан
Акылдан саспага турыман.
Туршы, анам, тез туршы,
О-ой, увылынъды аяшы!
Ах, анам-ав, аз шыдашы!
Уф!.. юрегим сен тынълашы.
Келмеймекен кеткен атам,
Мени оттан алмага.
Куьйгеннен сонъ, алып оттан
Камырыма салмага. 
«Баласына» деген ятлавда, атасыннан айырылган баладынъ оьгей ата ман яшавы калай озаягын коьз алдына аькелип, атадынъ юреги баласына авырганы мине сыдыраларда коьринеди:
Басын сыйпап: саьвлем-ав, деп кувантып,
Суьйинтеди балаларын 
                                   ойнатып,
Асылтады аркасына, тоьсине,
Эркелетип, суьйген затын
                                  сайлатып.
Сондай наьсип сеннен тайды,
                                    улым-ав,
Сен атанънынъ куьезине 
                               тоймадынъ.
Ананъ сени солай этти,
                                 дуныям-ав,
Атанъа сен кушагынъ 
                               яймадынъ…
З.Кайбалиев шаир, шаирлик иси мен халкына, элине, тувган шоьлине, онынъ аьдемлерине, ногай халкынынъ анъ байлыгына белсенли косым эткен. Онынъ граждан темасына язылган ятлавлары халкты, ер юзинде яшайтаган баьри миллетлерди дослыкка, алаллыкка, тынышлыкка шакырып язылган. Оьзи коьп кыйынлык коьрген аьдем, баскалар соны коьрмесин деген ойы аьр ятлавынынъ туьп маьнесине салынган:
Туьз ди ниетим, язаман, 
                                кутлайман,
Кулак пан эситип, коьзлерим
                                  коьргенди,
Коьнъилде акыл ман туьзилген
                                  соьзлерди,
Уьйренген акыл-ав, 
                 соьйлейди билгенди.
Зеид оьз заманынынъ аьдеми, идеология бир ягыннан басып, эркинлик бермей, коьнъилиндеги коьп затларды ашык айталмай, кагытка туьспей калганлары да коьп. Кене болса да, онынъ язган асабаларына сый этип, окытувшы болып коьп ясларды, кызларды яшав йолына салганына, ногай халкына оьз куьшин аямай бергенине аьлиги эм келеек аркалардан уьйкен муьсирев айтпага тийисли деп билемиз эм ога муьсиревли боламыз.
Зеид Абдул-Халил увылы ман мен яшавымда бир неше кере айкасканман (катнасканман). Ол – танъ, аьдем суьер, яшавды билген, акыллы аьдем. Ога коьп аьлимлер барып, этнографиядан, авызлама халк яратувшылыгыннан коьп материал алганлар. Оны ман тар байланыста Софья Калмыкова, Ашим Сикалиев, Рамазан Керейтов, Юмав Каракаев эм баскалар куллык эткенлер. 
Зеид Кайбалиев пен мен де бир неше кере йолыгысканман. Ол илми институтына тез-тез келетаган эди, биз бен хабарласып, не мен каьр шегетаганымызды сорап, берген соравларымызга явап берген. 1968-нши йылда Зеид Абдул-Халил увылы 70 ясына толган эди. Онынъ сыйлы мерекеси деп, Роза Абдул-Хамидовна Джанибекова, институттынъ директоры, мени шакырып, Кара-Тоьбе авылына бармага керегимди айтты. Институттан аьруьв савга да, кутлав хатты да колыма ыслаттылар. Сол йылларда да динге карсы туратаган куьшли заманлар эди. Роза Абдул-Хамидовна мага ол аьпенди болып юре болса да, биревге де билдирме деген насихаты ман мени йолга салды. 
Мен кеше, каранъада авылга еттим, ама орамларда бир шырак та йок, аьдем де коьринмейди. Наьсипке, бир пише мага Кайбалиевтинъ уьйин коьрсетти. Терезединъ туьбиндеги тактаметте Зеид бир зат окый эди. Мен терезеди кактым. Алдыма Зеид оьзи шыкты. Ол, саьспеклегеннен не зат айтаягын да билмей, тутлыгып, бу кыс-кыяматта меним неге келгенимди де анъламай турды. Сонъ ол мени уьйге киргистти. Мен уьйде бираз сабырланып, тынысымды алганнан сонъ, не маьне мен келгенимди айттым. Зеид соны эситип, бек куванды онынъ аты мутылып калмаганына. Олардынъ эсинде де йок эди мерекеди озгармага. Эрте турып, мектебтинъ директорына барып, неге эм кайдан, эм не маьне мен келгенимди айттым. Олар да саьспекледилер, янма-ян окытувшыларды йыйып, мереке озгармага аьзирленип басладылар. Сол арада мен Нефтекумсктагы райОНОга, Валерий Адамович Пагосовка тел соктым. Зеидтинъ ногай халкынынъ анъ байлыгына эткен уьйкен косымын, окытувшы болып 50-ден артык йыллар куллык эткенин айтканнан сонъ, ол оьзи янына бир-эки куллыкшыларын да алып, эртеси куьн кешликке келди. Олардынъ сейири калганы сол, янларында сондай сыйлы аьдем яшайтаганын билгенлерине, айыплы болганларына кеширим тиледилер. Сол кешликте Нефтекум партия райкомында ислейтаган Солтан Суюнов та катнасты. Кешлик бек аьруьв, маьнели болып озды: мен доклад эттим, аькеткен савгаларымды бердим. В.Пагосов, коьп йылы соьзлер айтып, Зеидке санаторийге путевка берди. Балалар болса, Зеидтинъ ятлавларын айтып, концерт коьрсеттилер. Кешлик коьп аьдемлердинъ коьнъиллерин коьтерди. Районнан келгенлер де, ерли мектебтинъ директоры да Роза Абдул-Хамидовнага эм мага разылык билдирдилер. Уьшинши куьн мен, Зеидтинъ кызы ман аьли де катып бузламаган татавылды оьтип, автобуска минип, уьйге йол алдым. Зеид-агай мен буздан оьткениме кыйналып хат язды: «Келин (Минат) сени узатып келгенде, сенинъ калай кыйналганынъ мага бек авыр болды. Авырмай, аман-сав калган болсанъ, агайынънынъ наьсиби эди. Хайыр! Аман-эсен еткенинъди оьз колынъ ман язып, мени парахат эткенинъди тилеймен». Сол хатта ол уьйкен муьсиревин билдирип, бу ятлавды мага багыслап язган эди:
Кенъ бавда ушып конган
Коьркемлик куьезиндей,
Эситкенге эс салган
Билгенлердинъ соьзиндей,
Болып халкка коьриндинъ
Яйнаган гуьли болып, 
Кара-Тоьбе ерининъ. Савбол.
Агайынъ З.Кайбалиев  
        (Автордынъ архивиннен).
Сонъ С.Рахмедов Зеид-агайга Терекли-Мектебте кешлик озгармага мырад этедилер деп ога хат язады. Сол хатты алганлай ок, Зеид мага хат язды: «С.Рахмедов мени Терекли-Мектебке шакыраяк болады. Калай коьресинъ, барайы ма?». Сонъ, шакырув келгеннен сонъ, тагы да бир хат язып йибереди: «Шайдат-ав, мен 15-нши январьде Рахмедов Сейдахметтен хат алдым: «Шайдатка да язып, доклад окымага шакырдым», – деген. Ах, сени, Роза сени йиберип, йыйында докладты сен окысанъ аьруьв болар эди!». Соны ман мен Терекли-Мектебке барып, кешликте доклад окып, эртеси куьн уьйге кайттым. 
Менде Зеид-агайдынъ бир он хаты бар. Язувшымыз Ф.Абдулжалиловтынъ оьлгени акында ога язганымда, онынъ юреги бек кыйналып, ол мага булай явап язады: «Хатты алып, оны мен бир неше кере кайтарып окыдым! Сен мени бек куьшли коркысттынъ. Сонъында оьз-оьзимди сабырланттым. Дурыс, Шайдат, бизге, ногайлар уьшин, Фазильдинъ оьлими бек каты кайгы! Тек болса да, биз оны кери кайтармаякпыз. Биз Фазильди данъклы эм суьйикли эткени онынъ оьзи язган шыгармалары экенин билемиз». Сога багыслап, ол бозлав кебинде «Алдаспанынъ сындыма сол, не болды» деген ятлавын язады. Зеид Кайбалиев бир затты да эслемей калдырмайтаган эди. Ол аьр бир хатында Джанибековтынъ аьели Энверге, Розага, Софьяга, оннан баска Ашим Сикалиевке, Рамазан Керейтовка, Суюн Капаевке уьйкен саламларын йиберип, олардынъ етимислерине суьйинетаган эди. Онынъ менде эндигиси онавдан артык хатлары архивимде сакланады. Соларды алып окысанъ, Зеид-агайдынъ яшавына баскаша карайсынъ. 
Зеид Кайбалиевтинъ халкына, элине эткен ислери айлак та коьп. Ол оьзининъ яратувшылыгы ман ногай адабиатынынъ тарихине кирген. Онынъ ятлавлары мектеб китаплеринде баспаланып, баьри ногай мектеблерде окыладылар. Заманына коьре язылган ятлавлары, очерклери, повести ногай халкынынъ анъ байлыгына уьлисин коскан эм ярыкландырувшы миссиясын да белсенли толтырган демеге керекпиз. 
Болса да, Зеид-агайдынъ бир йыйынтыгыннан баска айырым китаби баспаланмаган, ама коьп колязбалары онда-мунда шашылып, солардынъ баьрисин де йыялмасак та, бир кесегин йыйып, 110 йыллык мерекесине шыгармага уьмит эткен эдик. Зеид Абдул-Халил увылы Кайбалиев – халк элшиси, халкына яшав оьмирин багыслап, оны оьрметлемеге шалыскан. Онынъ асабалыгы дуныя ярыгын коьрсе, аьруьв болаяк эди. Аьлиги куьнде менде 120 бетли йыйынтык аьзирленген. Онда 1922-нши йылдан алып язган ятлавлары, повестьтен уьзиклер, онынъ мага язган хатлары орынласкан. Тагы да баскаларда да онынъ кол-язбалары бар болса, баьримиз де бир тилли болып, онынъ китабин баспаламага амал табылса, ийги болаяк эди деп ойлайман.
Зеид Абдул-Халил увылы Кайбалиев 1979-ншы йылда дуныядан тайган эм оьзининъ тувган Кара-Тоьбе авылындагы оьликте койылган.