– Мине сондай эди сизинъ тамырынъыз, турган турысынъыз,- деген эди сол заман ол мага.
Бальбек Аджибайрамович Кельдасов буьгуьнлерде арамыздан кешип кеткенли он йыл толады. Ол оьзининъ ашык коьнъили мен, тарихти терен билуьви мен коьплердинъ эслеринде сакланады. Меним эсимде, Бальбек Аджибайрам увылы туврашыл соьйлеп болувы ман, аьдиллиги мен сакланады. Ол оьзининъ билгенин халктан аямайтаган эди. Эсимде, бизим Ногай районымызда коьп заманлар болмаса да, «Ногай Эл» телевидениеси куллык эткен эди, мен де сол телевидениединъ болувына аз болса да, куьшимди салганман, сол заманларда биз «Тарих бетлери» деп телеберуьвлерди аьзирлейтаган эдик, соларды аьзирлемеге Бальбек Аджибайрам увылы Кельдасов коьп коьмегин эткен, оьзи де эфирге шыгып, бир неше кере соьйлеген.
– Бальбек Аджибайрам увылы Кельдасовтынъ бала шагы кыйынлы йылларга келген, ол – ашлыкты да, яланъашлыкты да коьрген аьдем. Атасы уллы Октябрь революциясына дейим малшылык пан каьр шеккен, анасы да уьйшиликте ис аьрекетин бардырып турган.
– Кыйын йыллар эди, окувымды да толысынша бардыра алмадым, баслангыш классларды битиргеннен сонъ, бир йыл окымадым, бир йыл танапыс болды, Уллы Аталык согысы басланып калды, – деп язып калдырган эскеруьвлериннен окыйман.
Бальбек Аджибайрам увылы Кельдасов сав яшав оьмири бойынша окытувшылык исин бардырган. Ол ис аьрекетин Ново-Владимирскийдинъ етийыллык мектебинде баслаган эди. Оннан сонъ Кизляр каласындагы педагогикалык окув ошагына окымага туьседи. Соны да уьстинликли окып битиргеннен сонъ, ол Ногай районынынъ Ленинаул еринде куллык этип баслайды. Бальбек Аджибайрам увылы Кельдасов – билим тармагында коьп куллык эткен аьдем. Ол мектеблерде де, балалардынъ яратувшылык уьйинде де, кешки мектебте де ис аьрекетин бардырды. Ол сатув тармагында да ислеп кетти. Кайсы ерде де ол яслар ман тербиялав ислер юритип келген, сонынъ уьшин ол 1999-ншы йылдынъ карагыс айында Дагестан Республикасынынъ ат казанган яслар насихатшысы деген атка да тийисли болган. Ол – коьп аьдемлерге йол да ашкан, билмегенин коьрсетип те болган аьдем.
Бальбек Аджибайрам увылын таныган аьдемлерден онынъ кайдай айырым касиетлери бар эди, – деп сорасанъ, баьриси де бир тавыстан – ол бек ийги уйгынлавшы эди дерлер. Элбетте, ол кайсы куллыкты басласа да, ызына дейим келбаклап еткерер эди. Ол кешки мектебти етекшилеген шагында, олардынъ етискен уьстинликлери акында, билим сапаты йогары коьтерилгени акында сол йылларда мактавга тийисли болып, айтылган.
Бальбек Аджибайрам увылы меним эсимде де яркын ыз калдырган. Мен оннан ногай халкымнынъ бай тарихин эситкенмен, ол мага хабарлаган шакларда меним юрегим де оьсетаган эди, оьзимди ногай миллетининъ ваькили болып тувганыма оьктемсийтаган эдим… Кызыклы хабарлары ман, тыныш болмаган йолларды оьткен бактысы ман аьдем эди. Сондай аьдемлер акында, оьзи йок болса да, данъкы бар, – деп айтылатаганы.
Буьгуьнлерде Бальбек-атайымыз арамыздан кеткенли 10 йыл болады. Тек онынъ сеси, тек алдыга ымтылмага шакырып турган соьзлери эсимде дайымларга. Онынъ акында буьгуьнлерде йылы эскеруьвлери мен балалары хабарлайдылар. Туьрли йылларда туьскен суьвретлерин мага келини Асиет Абдулалим кызы коьрсетеди, аьр бир суьвреттинъ кашан согылганын анълатып айтады. Атайымыздынъ яшавын буьгуьнлерде суьвретлеринде, эткен ислеринде, оьз уьлисин коскан Ногай район уьлке танув музейинде (Тезден онынъ атын юритеек. Соны шайытлаган мермер тактасы аьзирленип, Кельдасовлардынъ уьйинде оьз саьатин саклап туры) коьремиз.
Бальбек Аджибайрам увылы Кельдасов – миллетимиздинъ яркын келпетлерининъ бириси, эсимизде дайымларга.
Г.Сагиндикова.
