КОЬП БЕРИЛГЕННЕН КОЬП ТЕ СОРАЛАДЫ

Ансамбль уьшин кийимлерди Москвадагы театр опырагын тигетаган фабрикада тиктирдилер. Театрдынъ куллыкшыларына Батыровтынъ эскизлери мен ислев бек тыныш эди, неге десе ол тек пишип бермей, шытлардынъ туьслерин де, кеплерин де белгилейтаган эди.

Сраждин кийимлерди аькелип, бильярд столынынъ уьстине салганда , ансамбльдинъ катнасувшылары оларды коьрмеге эм кийип карамага ювырып келдилер. Кийимлерди коьргенде, баьрининъ де тамашасы келди! Коьйлеклер, белдемелер, ыстанлар, капталлар туьрли туьслери мен йылтырайтаган эдилер!

Казаньнен келген кутыкты аштылар – онда бийигенде кийилетаган аяк кийим – хатынкызлардынъ ыспайланып тигилген туьрли-туьсли этиклери, узын эм ушлы оькшелери мен кызыл баьпишлер, эр кисилерге этиклер.

Махачкаладан келген уьйкен болмаган уьшинши кутыкта ыспайлавлар: кулакшынлар, бурынга салатаган тогалар, билезиклер, юзиклер, такта туьймелер, тоьстуьймелер, ийинликлер, кусаклар. Оьзек те, олар мельхиор, бижутерия эди. Ама солардынъ аьр кайсысы да куьмистен этилген миллет ыспайлавлардай болып коьринетаган эди.

Репетициялар ярым йыл юрдилер эм сол заманларда анъ сеслерин эситип, нешев де маданият уьйине кирген болар.

1986-ншы йылдынъ 4-нши декабринде афишалар «Айланай» ансамблининъ биринши концерти акында билдирдилер. 250 орынга эсап этилген зал эки кере артык аьдем сыйдырды.

Сраждин эм Нарбийке концертти юритедилер, олар келгенлерге тарихи теренге кететаган Ногай Ордадынъ акында, халктынъ аьдетлери акында хабарлайдылар. Музыкантларга эм йырлавшыларга Яхъя етекшилик этеди.

Концерт бир тыныста, токтавсыз, кеспили ансамбльлер дережесинде оьтти.

Район орталыгында уьш концерт бередилер, сонъ авылларга барадылар. Баьри ерде де аншлаг! Аьдемлер концертлерге шешекейлер мен келедилер. Савкатлар бередилер, коьзлеринде коьзяслар ман разылык соьзлерин айтадылар. Баьри ерде де каты карс кагувлар…

Бир айдан сонъ, 1987-нши йылдынъ январь айында «Айланай» ансамбль «халк ансамбли» деген атка тийисли болады. Дагестан телевидениесинде Сраждин «Айланай» ансамбли акында передача аьзирлейди эм оны Россиядынъ Халк артисткасы Асият Кумратова ман бирге юритеди. Оьзи сценарий язады. Диктор уьшин текстти де оьзи аьзирлейди.

Каракалпакияда Сраждиннинъ ийги дослары коьп эм 1987-нши йылдынъ язлыгында ансамбльди онда гастрольлерге шакырадылар. КПСС район комитети шакырувды хош коьрип алады. Ама Дагестаннынъ Маданият министерствосыннан кардаш республикага гастрольлерге барувга ыхтыяр алув уьшин коьп соьйлесуьвлер юритпеге туьсти. Нукуска Коммунист партиясынынъ район комитетининъ ваькиллери мен бирге уьйкен делегация барады.

Концертлерде тек самодеятельный артистлер тувыл, кеспили артистлер – Дагестаннынъ Телевидение эм радио бойынша комитетининъ йырлавшысы Асият Кумратова, Ульяновсктагы опера театрынынъ йырлавшысы Кошманбет Зарманбетов йырлайдылар. Сраждин мен Кошманбет коьп йыллар дос болганлар. Ол йырлавшыдынъ иниси, ногайдынъ биринши эм аьли уьшин ялгыз скульпторы Кошалидинъ маслагатшысы болган эм дайым да оны оьзининъ тамырларын билмеге , оьз йорыгын тутпага шалыстыратаган эди. «Ногайларга 359-ншы совет суьвретшиси керек тувыл, бизге байыр йорыгы ман оьзимиздинъ ногай скульпторымыз керек» – дейтаган эди Сраждин. Сол дерислерди Кошали сав яшавына эсинде саклаган эм коьшпели ногайдынъ яшавын коьрсетуьв онынъ яратувшылыгында биринши орынды алады.

Каракалпакияда гастрольлер йогары дережеде оьтедилер, халк концертлерди яратады. Ама концертлерден баска болып, Сраждин уьшин Узбекистанда аявлы аьдем бар – мунда Аклия Алиакберова яшайды, онынъ хатыны, онынъ суьйими. Аклиядынъ акында ол биревге де – досларына да, душпанларына да айтпайтаган эди. Сраждин эм Аклия экеви бир йылдан бери официальли кепте уьйленгенлерин бирев де билмейтаган эди.

… Савлай яратувшылык коллектив Аклияды ак юреги мен хош коьрип алады, оны баьри де яратадылар, ол коллективтинъ ишинде оьзиндики болады. Сав «Айланай» Сраждиннинъ аьел наьсибине суьйинеди. 1988-нши йылдынъ октябрь айында Сраждин «Айланай» ансамблин Москвада орталык телевидениеге «Шире круг» деген яслар уьшин янъы йыллык передачага туьсирмеге разылык алады. Ногай шаири, язувшы, Насими атындагы адабиат баргысынынъ иеси Мурат Авезов «Навруз байрам» деген хореографиялык композициядынъ сценарийин язады, сонда ол Янъы йылды ногайлар дин алганша кайтип йолыгатаганын, табиаттынъ уянувын, каты кыстан сонъ янъы яшавдынъ тувувын коьрсетеди. «Айланай» ансамбли куьш алады, ногайлар яшайтаган Ставрополь крайдынъ, КарашайШеркеш, Шешен-Ингуш Республикалардынъ, Астрахань областининъ калаларында эм авылларында боладылар. (Ызы болаяк). Суьвретте: С.Батыров «Айланай» ансамблининъ кызлар куьбининъ ортасында.