Буьгуьн мунда Дагестан Республикасынынъ дережели ис орынларыннан ваькиллер келдилер. А-Х.Джанибеков атындагы мектебте «Ногайский район» МР администрациясындагы «Яслык» яслар орталыгы ман билимлендируьв боьлиги «Дени сав яслар – Россиядынъ келеектегиси» деп аталган, оьлшемине коьре, коьп кишкей де тувыл, бек кызыклы форум озгардылар. Форумнынъ темасы буьгуьнги куьнде бек актуальли болады. Форумды «Яслык» яслар орталыгынынъ етекшиси Арслан Акбердиев ашты эм юритти. Баслап ол келген конакларды хош коьрип алды. Онынъ соьзи мен буьгуьн энъ сыйлы конак тарих илмилерининъ кандидаты, этнолог Ахмет Ярлыкапов эди. Форумнынъ озгарылув ниети – бас деп, аьлиги заманларда кенъ яйылган терроризм идеологиясына карсы турув, яслардынъ патриотлык тербиясын кеплев болады. Келген конакларга хош келди соьзин «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасы Мухтарбий Аджеков та айтты эм куьн йосыгында ийги исти йорады. Оннан сонъ форумнынъ ашылув шагында, оьзининъ саламын Дагестан Республикасынынъ Яслар ислери бойынша министрининъ орынбасары Патимат Омарова да берди. – Буьгуьнги форумнынъ озувы бизим аьлиги аьллер мен байланыслы. Республикамызда яслар ман байланыслы коьп шаралар озгарыладылар. Буьгуьнлерде республика бойынша «Дени сав яшавды озгарамыз» деген айлык оьткериледи. Сонынъ ишинде терроризм эм наркоманияга карсы турув шаралар да оьтедилер. Бу экеви – яшав оьмирдинъ уьйкен баьлеси. Террорист – коьп аьдемди оьлтиреди, а наркоман болса, оьзин-оьзи, оьзининъ келеектегисин оьлтиреди. Аявлы балалар, бир 5-6 йыл лардан сиз оьзинъиз ата-аналар болаяксыз, бир 15 йылдан аьр биринъиздинъ уьшер балаларынъыз да болмага болады. Сиз бизим республикамыздынъ, миллетинъиздинъ келеектегиси, бизим баалыгымыз, оьзинъизди, генетикалык эсинъизди сакланъыз, сол сизинъ борышынъыз…– деди ол оьз соьйлевинде. Патимат Омаровадынъ йылы саламыннан сонъ соьз ердесимиз Ахмет Ярлыкаповка берилди. Ол да йыйылганлар ман йылы саламласып: – Мен коьп йыллардан сонъ оьз мектебиме келип турыман, оьз окытувшыларым, тувган тамларды коьргенде суьйинишим койныма сыймай, юрегим де бир аьлемет сезимлерге толып туры. Куьнимиз аьли де алдыда, мен сизинъ баьринъизди де ашык хабарласувга шакыраман эм уьстинликлер йорайман, – деди. Сондай йылы соьзлерден сонъ баьри конакларды да кезеги мен айырым майданларга шакырдылар. Аьр бир майданда белгиленген темалар бойынша билимли аьдемлер балалар куьплери мен хабарласувлар оьткердилер. Биринши номерли «Успех и пути его реализации» деген майданда билимлендируьв эм бос заманды пайдасы ман озгарув орталыгынынъ етекшиси Али Арсланов кызыклы хабарласув озгарды, мунда экспертлер ДР Яслар ислери бойынша министрининъ орынбасары Патимат Омарова, Ногай патшалык саз алатлар оркестрининъ етекшиси Бекмурза Кудайбердиев, «село Кунбатар» СП МО аькимбасынынъ орынбасары З.Яриков ортакшылык эттилер. – Уьстинликке етисуьв тыныш тувыл. Аьр бир яста оьзининъ айырым белгилери бар, кайсы заманларда да анъ-акылды байытув уьстинде ислеп турмага керекпиз. Уьстинлик болады эгер куллык этсенъ. Уьстинликке етисер уьшин, сиз, алдынъызга мыратлар салмага керексиз, – деп хабарлады Патимат Омарова. Онынъ соьзи бек кызыклы эди, оьзининъ кайтип уьстинликлерге етисетаганын, оьзи куллык этетаган Дагестан Республикасынынъ педагогикалык окув ошагында студентлердинъ уьстинликлери акында да хабарлап кетти. Йолыгыстынъ барысында бу майданда тема бойынша видеоролик те коьрсетилди. Окувшылар арасында соравлар бергенлер де болдылар, оьз ойлары ман боьлисип те кеттилер. Экинши майданда «Профилактика негативных правонарушений» деген тема бойынша Дагестан Республикасынынъ Яслар ислери бойынша министерствосынынъ куллыкшысы Фарман Меликов аьрекетин бардырды. Мунда экспертлер болып, Ногай орталык больницасынынъ врачы Юпархан Нурлубаева, «Ногайский район» МР администрациясынынъ ясы етпегенлер ислери эм ыхтыярлары бойынша комиссиясынынъ секретари  Зухра Аджиманбетова, Ногай районы бойынша Россия МВДсынынъ оперуполномоченныйы Казбек Каракаев ортакшылык эттилер. Мунда балалар тема бойынша оьзлерининъ терен билимлерин коьрсеттилер, туьрли соравлар бердилер, бир ерлерде эрислесуьвлер де болдылар. Хабарласувдынъ барысында ойын аьлде, наркотикли алатларды кулланган аьдемлер кайдай аьлге йолыкпага болатаганы да коьрсетилди. Аьлиги заманда кайдай наркотикли алатлар аьдем яшавына кавыфлык тувдыратаганы акында видеосюжет те коьрсетилди. Уьшинши майданда «Терроризм – чума всех времен и народов» деген тема бойынша тарих илмилери бойынша кандидат, этнолог Ахмет Ярлыкапов балалар ман оьзининъ терен билимлери мен боьлисти. Ахмет мысаллар келтирип, террористлер мен кайтип куьрес юритуьв акында хабарлады. – Террорист – ямагат пан ислейди эм оьзининъ кир ислерин де ямагат арасында этеди. Олар ман аьли бизде уьйкен куьрес юритиледи. Янъыларда Зеландиядынъ премьер министри, хатын киси: «Террористлердинъ атын оьмирлетпеге ярамайды, олардынъ атын билмеге де керек тувылмыз, олардынъ атлары белгили болгандай затлар этпейдилер», – деген ойын билдирди. Меним ойымша, сол бек дурыс соьз. Ол оьзи де бусырманлардынъ межигитин коршалавга, уьстине хиджап кийип, шыккан. Сондай иси мен ол оьзининъ террористлерге карсылыгын коьрсеткен эм сол нас ислерди этетаганлардынъ алдын да бувган. Мунда эксперт Дагестан Республикасынынъ бусырманлар управлениесининъ куллыкшысы Абусуфьян Кадиев, Дагестан Республикасынынъ Яслар ислери бойынша министерствосынынъ куллыкшысы Мурад Гайдарбеков, ФСБ етекшиси Рустам Уразакаев оьз ойлары ман, билимлери мен боьлистилер. Балаларга уьйкен яшавга шыкканда оьзлерин кайтип юритпеге кереги акында айттылар. – Сиз аьли янъы технологиялар заманында яшайсыз, аьрбиринъиз террористлик аьрекетин юритетаганларга ювык та боласыз, олар сизди гаджетлер аркалы табадылар эм оьз аьрекетлери мен кызыксындырмага да боладылар, неге десе сизде яшав сулыбы да, дин акында терен билиминъиз де йок. Биз баска заманда оьстик, уьйде бир телевизор, орамда тенъ дослар, а сиз болсанъыз социаллык тармакларда юресиз, баска эллердинъ аьдемлери мен де хабарласувлар юритпеге амалларынъыз бар. Интернетте не туьрли информациялар да бар, ама солардынъ 90 проценти ваххабит йорыкты бардыратаган куьплердики. Сиз сондайлардынъ есирине туьспес уьшин, бас деп ата-аналарынъызга тынъламага керексиз, олар сизге тувра йолды коьрсетерлер…, – деди Мурад Гайдарбеков. Биревге де ясыртын тувыл Ногай район яшавшылары да Сирия Республикасында ИГИЛ сыраларында согысадылар. Олардынъ саны ФСБ куллыкшысы Р.Уразакаевтинъ билдируьви мен отыздан артады. – Сол аьдемлер ата-аналарын да ойламай, артларына да бурылып карамай, ясыртын оьз аьеллерин алып, кайнаган оттынъ ишине оьзлери киргенлер. Буьгуьнлерде солардынъ ишлеринде оьлгенлер де бар, а балалары етим болып, ят ерде калганлар. Энди солардынъ атайлары, тетейлери оьз куьшлери мен, бизим коьмегимиз бен кайтармага суьедилер. Бу ерде ким куьнали? Заманында балаларын тербияламаган ата-аналар ма яде болса, тынълавсыз балалар ма? – деп хабарлады ол. Доьртинши майданда «Пороки современности в призме ислама» деген тема бойынша «Инсан» саваплык фондынынъ етекшиси Абдула Атангулов хабарлады. Мунда эксперт кебинде Ногай район Имамлар советининъ председатели М.Атангулов, Терекли-Мектеб имамы З.Арсланов, ДР Муфтиятынынъ куллыкшысы Абдулла Ибрагимов ортакшылык эттилер эм аьр бириси ис аьрекетине коьре балалардынъ соравларына да яваплар бердилер. Олар буьгуьнги ясларга аьдетли исламга келиссиз затларды коьрсетпеге шалыстылар. Буьгуьнги авылдаслар араларындагы катнаслар акында соьз коьтерилди. – Бизде языксынатаган аьдемлер де, саваплык этпеге аьзир аьдемлер де йок тувыллар, тек олар янында керексинген аьдемлерди коьрмейдилер, биз коьрип болув касиетимизди мутамыз, – деди Абдула Атангулов. Балаларга ийги маслагатлар да берилдилер, тек ийгиликке шакырдылар. Кайдай кызыклы оьтти буьгуьнги форум. Келген конаклар куьплери аьр бир майданда болып, оьзлерининъ янларын кыйнаган соравларды бердилер, билимлери бар аьдемлерден тийисли яваплар да алдылар. Бу майданлардынъ баьрисинде де болган куьплер форумнынъ тамамын келтирдилер. Келген конаклардынъ аьр бириси оьзлерине толы пайдалы билим алып, оьз разылыкларын да билдирип кеттилер. Форум катнасувшылары эстеликке суьвретке туьстилер, форумды аьзирлемеге куьшин салган «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасынынъ орынбасары Б.Ярлыкаповка ДР Яслар ислери бойынша министерствосы атыннан разылык хат тапшырылды. Форум катнасувшылары эндиги йылга дейим аманластылар.

Г.Сагиндикова, РФ Журналистлер союзынынъ агзасы.

Суьвретлерде: форум озган шагында.