Согыс биткенли 77 йыл оьтип барса да, сол йылларда яшаган аьдемлердинъ эслеринде коьп затлар калганлар. Олардынъ балалыгы бек кыйынлы заманларга келген эди, басларыннан ашлык та, яланъашлык та оьтип кетти. Сол йылларда тувган балалардынъ бактылары, бир ягыннан кызыклы, бир ягыннан оькинишли, оьзек те, коьрмесе экен яшавдынъ кыйынлыгын аьдемлер. Бу ерде оьзимнинъ сондай ойымды билдирсем де, ойланаман, аьши, кыйынлык болмаса, соны коьрмесенъ, тынышлыктынъ, наьсипли яшавдынъ баасын да кайтип анълаяксынъ.
Янъыларда А.Тахо-Годи атындагы музейининъ Ногай районындагы филиалында музей, китапхана куллыкшылары эм Ногай районы бойынша Хатын-кызлар советининъ председатели Асият Бадий кызы Манкаева биргелесип, «Согыс йыллары – аьдем бактылары» деп аталган кызыклы шара озгарылды. Бу куьн мунда конакка ногай халкымыздынъ белгили аьдемлери, согыс йылларда тувган, оьзлери согыстан сонъгы йылларда элдинъ экономикасын, маданиятын коьтеруьвге оьз косымларын эткенлер келген эдилер.
Шарады балалар китапхана куллыкшысы Зарема Джумалиева юритти. Келген конакларга хош келди соьзин музей етекшиси Каирбек Бальгишиев билдиргеннен сонъ, окувшыларга соьз берилди. А-Х.Джанибеков эм Кадрия атындагы орта мектеблерининъ окувшылары Д.Кульчимаева, М.Зарманбетова, Д.Савкатов, Л.Лукманова, Р.Колебаева, А.Байгараева, А.Лукманова йыр да йырладылар, ятлавлар да айттылар. Аьр бирисининъ согыс йылларына, сол йылларда йигитлик коьрсеткен аьскершилерге багысланган ятлавлары, сонда олтырган аьр бир аьдемнинъ юрегине етти демеге боламан.
Келген конаклардынъ аьр бирисине соьз берилди. Олар оьзлерининъ эскеруьвлери мен боьлистилер. Аьр кайсысынынъ соьзи разылык билдируьвден басланды. Олар сондай ясларына келгенде, уьйкен эс бергенлерге, сыйлап шакырганларына муьсиревли савболсынларын билдирдилер. Ясуьйкенлер К.Кульчимаев, З.Аджибаев, И.Магомедов, С.Шураева, К.Шинмурзаева, Т.Акболатов, А.Кульниязова баьри куьшлерин де элдинъ оьрленуьвине салганларын, аьр кайсысы ис орынында тек ярык келеектеги уьшин аьрекетин бардырганын айтып кетти.
С.Муллаев, А.Бекмурзаева, Ю.Сали- хова, Ф.Ярлыкапова согыс йылларда Уллы Енъуьвди ювыклатувга куьш салган аталары акында хабарлап кеттилер. Бу ясуьйкенлер оьзлерининъ аталарын согыска дейим кайдай болганларын коьп эслерине алып болмайдылар, неге десе айлак яс болганлар. Яс болсалар да, «Баьри зат та фронт уьшин, баьри зат та Енъуьв уьшин!» деген шакырув астында ислегенлер.
Фатима Янмурза кызы Ярлыкапова: «Сол Енъуьвдинъ келуьвине биз де, яс болсак та, уьлисимизди коскандырмыз, эсимде мамык йыйнаганымыз, аслык майданларына барганларымыз. Мен атамды согыска дейим эсиме алып болмайман, тек атам согыстан келгенде, мен мектебте эдим, атам мени излеп келипти, ол мени танымайды, мен де оны танымайман. Йолыгысымыз бир кужыр болды демеге болады. Мени бирев коьтерип, атамнынъ алдына аькелди, ол мени кушагына алып, суьеди, кетирилмеген сакалы меним кишкей бетиме тийгенде, мен оннан арт таяман. Соны сезген акам (мен ога соьйтип айтатаган эди): «Мен тайдырарман», – деп куьлемсирегенин эсине алып кетти.
Юмазиет Сейпулла кызы Салихова: «Мен оьзимнинъ исим акында айтпайман, тек согыста болган атам Сейпулла Янмурзаевтинъ акында айтып кетпеге суьемен», – деп оьзининъ эскеруьвлери мен боьлисти.
Сталинбек Кожахмет увылы Муллаев атасы Махач Дахадаев атындагы партизан отрядында болып, кайдай куллыклар эткени акында хабарлап кетти.
ТОКС куллыкшысы Гульфира Биякаева да оьз аьрекети акында хабарлап, Уллы Аталык согысында катнаскан атасы Кельдимурат Койлакаевти эсине алып, онынъ хабарларыннан кесеклерин айтып озды.
Уллы Аталык согысы биткенли, Уллы Енъуьвдинъ келгенине 77 йыл толганына багысланган шара бек ийги аьлде, Ногай патшалык оркестрининъ артисти Эльмурза Янакаевтинъ йырлавында согыс йыллардынъ йырларын тынълав ман, бир ерлерде косылып йырлав ман тамамланды.
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: шарадан коьринис.
