Шамуков Абдулла Ережип увылы карагаш ногайлары тилининъ йыр аьдетин кеплендируьвшиси болган. Ол эргенекли тайпасыннан. 1911-нши йыл Астрахань областининъ ногай Лапас авылында тувып-оьскен. Ярлы эгиншидинъ коьп балалы аьелинде тувган. Бала шагыннан алып авыр куллыкка кирисип, байлардынъ колында куллык эткен. Бала шагында ата-анасыз калып, оьксизликтинъ азабын шеккен, ама белин берк бувып, ол Кызыл Аьскер сырасында борышын толтырып, тувган Лапас авылына колхоздынъ шувлап турган яшавына савлай кирисип баслайды. «Ялын» («Пламя») колхозынынъ туьзилуьвинде белсенли аьрекетшилерининъ бириси болады.
Кайратлы, алдыга ымтылган ногай яс Абдулла Ережип увылы тувган авылында хозяйстводы оьзи етекшилеп баслайды. Яшав ийги болып баслайды. Алдыда келеекке уьйкен мыратлар да салынган эди, ама капылыстан басланган согыс ястынъ баьри ойларын да бузды. Элине яв шапканда, ол тасада карап турмады. Баьриси мен де бирге элин явдан коршаламага коьтерилди. 333-нши стрелковый дивизиядынъ тизиминде сержант Абдулла Шамуков, Кызыл Лиман каласыннан алып Харьков каласына дейим каты урысларда катнасып, уьйкен согыс йолды оьтеди.
1944-нши йыл каты яраланады, яс госпитальден шыгып, коьп карап турмай, Пенза каласындагы корсалав заводта куллык этип, фронтка Уллы Енъуьвди ювыклатувда, колыннан келген ярдамын этип келеди. Тувган Лапас авылына Абдулла Шамуков тек 1946-ншы йылда кайтады.
Согыстан сонъ да бузылган авыл хозяйствосын аягына тургыстувда уьйкен ярдамын этип келеди. Абдулла Ережип увылы колхозда туьрли ис орынларында куллык этип баслайды. Сол иси мен бирге ол яратувшылык аьрекетин де бардырган. Ол «Ленин йолы» деген газетасынынъ штатта болмаган корреспонденти болып, язган макалаларын сол газета бетлеринде баспалайды. Ол баьри зат акында да ойлап карамага заман еткенин анълады.
Уьйкен яшав йолын оьтти. Коьз алдында ашлык пан оьткен балалыгы, тынышсыз оьспирлик шагы, кан тоьгисли кавга йыллары оьттилер. Баслап ол район газетасына кишкей болмаган билдируьвлер язатаган эди. Аз-аздан онынъ комсомол, колхоз, согыс, согыстан кайтпаган Кубайдулла-агасы акында ойлары сыдырага айландылар. Соьйтип ол ногай фольклор йыювшы да болады.
Онынъ шыгармалары халк арасында тойларда, кешликлерде йырландылар. Йыллар оьттилер, ден савлык та аз-аздан осалланып баслайды. 1991-нши йыл Абдулла-атай, оьзининъ 80 йыллык мерекесине 20 куьнлер калганда, дуныядан кешеди. Онынъ йырлары тувган ери Лапас авылында тувыл, онынъ тоьгерегиндеги авылларда да занъырайды. Онынъ яшавы босына оьтпеди. 1973-нши йыл Абдулла Шамуковтынъ йырларын Л.Ш.Арсланов (Елабуга пединституты) язып алган. Оны «Астрахань областиндеги карагаш ногайлардынъ тили» деген йыйынтыгына киргисткен.
Абдулла Шамуковтынъ балалары, уныклары эм олардынъ дослары йырынынъ оьмирин узайтадылар. Онынъ 7 аьвлетлери, 19 уныклары, 37 немерелери, 7 туьвеншерлери яшав йолын ызлап келедилер. Оьзинънен сонъ ер юзинде ыз калдырув, мага коьре яшавда бек маьнели зат. Оны баьриси де эсинде суьйип саклайдылар.
Р.Тельманбетова.
Суьвретте: Абдулла Шамуков.
