Терекли-Мектеб авылдынъ Халк яратувшылык уьйинде халкымыздынъ биринши кеспили академиялы йырлавшысы Кошманбет Зарманбетовтынъ эстелигине багысланган 2-нши Музыковед окувлары болып оьттилер.
Патшалык ногай халк саз алатлар оркестри аьзирлеп оьткеретаган бу шара биринши кере былтыр белгили ногай композиторы, ДР эм РФ ат казанган маданият куллыкшысы Яхъя Кудайбердиевтинъ 70 йыллыгына багысланып озгарылган эди. Шарады белгили астрахань тарихшиси эм этнограф, Астрахань областининъ оьрленуьвине демевлик этуьв регионаллык ямагат организациясынынъ Президиумынынъ агзасы Эльдар Идрисов ашты эм юритти. Экинши Музыковед окувларынынъ катнасувшыларын эм конакларын Ногай район администрациясынынъ аькимбасынынъ орынбасары Мурат Шадиев саламлады. Ол тек Ногай районынынъ тувыл, солай ок сав республикадынъ эм ногай халкынынъ маданият яшавында бу болып турган оьзгеристинъ маьнелигин белгиледи. М.Шадиев бизден замансыз кеткен мутылгысыз эм оьнерли, биринши кеспили академиялы ногай йырлавшысы Кошманбет
Зарманбетовтынъ яшав эм оьнер йолынынъ маьнелигине эс этти. Эстеликли шарадынъ катнасувшыларына эм конакларына каратылган саламлав соьзи мен
солай ок бу проекттинъ авторларынынъ бириси, Патшалык ногай халк саз алатлар оркестрининъ етекшиси эм бас дирижеры Бекмурза Кудайбердиев шыгып соьйледи. Онынъ айтувы ман, Кошманбет Зарманбетовка быйыл тувганлы 70 йыл толаяк эди, ама, оькинишке, ол бек эрте яшавдан кетти. Яслай дуныядан тайса да, ол оьз миллетининъ ялынлы патриоты болып, онынъ мада-
ният яшавында оьзининъ коьрнекли терен ызын калдырды эм буьгуьнлерде оьсип келеяткан яс несиллерге халкына куллык этуьвдинъ яркын коьрими болады.
Шарада пленарлык докладын Кошманбет Зарманбетовтынъ ювык досы, композитор Яхъя Кудайбердиев окыды. Онынъ доклады яшавдан замансыз кеткен йырлавшы эм композитордынъ балалык, яслык эм яшав йолынынъ яркынлы йыллары акында йылы эскеруьвлерден туьзилген эди. Онынъ айтувы ман, Кошманбет 1955-нши йылдынъ 15-нши июль куьнинде бурынгы ногай авылы Шумлеликте тувган. Анасы эрте топырак болып, баьри де доьрт агалы-инили Зарманбетовларды асырав эм тербиялав атасы Танъатардынъ ийинлерине илинген эди. Ол бек эдаплы эм оьнерли балаларды тербиялап оьстирген, докладшыдынъ соьзи мен, оьз аьвлетлери уьшин яшав йигитлигин коьрсеткен эр аьдем болады.
Я.Кудайбердиев йырлавшыдынъ кыска, ама яркын яшавындагы энъ де маьнели баскалыгын – оьз халкынынъ бай авызлама эм музыкалык оьнерин онынъ аьлиги замандагы яшавы ман байланыстырмага, аьдемлерге бир себепсиз мутылган ата-бабаларымыздынъ каьмбил бурынгысын кайтармага эм аьлиги замандагы ногайлардынъ музыкалык маданиятынынъ оьрленуьвине кенъ
йолды ашпага деген ой-ниетин белгиледи. Кошманбет, ногай халкынынъ биринши кеспили академиялы йырлавшысы бола турып, оьзи биринши болып сол йолды салып баслаган.
Иштелиги бай эм яркын болды Кошманбет пен бир класста окыган Зухра Мусауровадынъ шыгып соьйлеви, эм ол ак юрегиннен сондай талаплы зейинли эм акыллы Кошманбеттинъ буьгуьн арамызда йоклыгына оьзининъ терен
оькинишин билдирди. «Сенинъ кетуьвинъ, аявлы меним бирге окыган тенъ йолдасым, ердеги бир юлдызды кемитти эм аспандагы бир юлдызды арттырды… Ашувлы, мунълы эм кайгылы, ама соны ман бирге сен, Кошманбет, бу дуныяга
аз заманга келсенъ де, соны оьзинънинъ аьлемет куьшли тавысынъ ман, домбыранънынъ сеслери мен ярыклаттынъ», – деп белгиледи оьз докладында Зухра Мусаурова. Соьзин битире келип, ол район администрациясынынъ аькимбасынынъ орынбасары Мурат Шадиевке Кошманбет Зарманбетовтынъ эстелигин оьмирлетуьв акында язылган кенъеслерин тапшырды.
Шарада Кошманбеттинъ акында оьз ойлары эм эскеруьвлери мен Черкесск каласыннан келген онынъ тувган иниси, белгили ногай скульпторы Кошали Зарманбетов, онынъ ян йолдасы, КЧР Халк шаири Фарида Сидахметова боь-
листилер. Солай ок шарада Астрахань областиннен келген окытувшы Линара Эргалиева, Ставрополь крайынынъ Коясыл авыл халк яратувшылык орталыгынынъ директоры Эльмира Исмаилова, «Шоьл тавысы» республикалык
газетасынынъ бас редакторы Эльмира Кожаева шыгып соьйледилер. Эльмира Кожаева Музыко-вед окувларынынъ проектининъ авторларына эмшарады уйгынлавшыларга разылыгын билдирди эм эндиги окувларды яшавдан замансыз кеткен айтувлы ногай Акыны Алибий Романовтынъ эстелигине багысламага маслагат этти. Казахстан элиннен келген искусствоведение
кандидаты, казах халк саз алатлар академиялык оркестрининъ солисти Акнар Таттибай кызы, кыл-кобыз алатында бурынгы анъларды ойнап, баьрининъ де коьнъиллерин есирге алды. Сонъ ол Бекмурза Кудайбердиевке эстеликли китап
тапшырды. Экинши Музыковед окувларында айтылган ногай композиторлары Мурзадин Османов, Залимхан Максутов эм Залимхан Зинеев акында да докладларды С.Батыров атындагы саниятлар мектебининъ окытувшылары Эльмира Толубаева, Марина Байгараева, Марипат Мурзаева эм Байрамбийке Коккезова окыдылар. Муннан сонъ патшалык ногай халк саз алатлар оркестрининъ концерт залында Кошманбет Зарманбетовтынъ эстелигине багысланган концерт болып озды. Сонда оркестрдинъ артистлери эм ногай саниятынынъ усталары катнастылар. Сол куьн кешесинде оркестрдинъ меканы-
нынъ фасадында Дамир Якубовтынъ «Эдиге акында тогыз рапсодия» деп аталган рокпроектининъ презентациясы суьвретши Алибек Койлакаевтинъ графикалык куллыкларын коьрсетуьв эм визуальлик проектин карав кебинде музыкады тынълав ман бирге болып оьтти.
М.Ханов.
Суьвретлерде: шарадан коьринислер.
