22-нши июнь куьннинъ танъ аьсери. Табиат таьтли уйкыдан уянатаган, тоьгерек як тып-тынык болып, уьйкен ярык куьн ер юзине шыгатаган аьлемет ыспайы эм тыныш язгы куьни басланатаган вакыт. Ама тек муннан 84 йыл артта сол куьн уьйкен элимиз уьшин энъ де кара кайгылы куьнге айланып, узынлыгы сав 4 йылга созылган энъ де кан тоьгисли Уллы Аталык согысы басланган.
Зарманбет Бегалиев 1912-нши йылдынъ май айында алдынгы Караногай районынынъ Маштак-куйы авылында тувган. Бу авыл Терекли-Мектебтен кубыла-куьнтувар 3-4 шакырым эректе орынласкан болган. Аьлиги заманда авыл йок, ама оьлиги калган.
1941-нши йылдынъ 22-нши июнь куьнинде, элимиздинъ куьнбатар япсарларына немец-фашист аьскерлери шапкынлык этип, дуныяда энъ де авыр эм уьйкен согыс басланады. Тек сол баслапкы куьнлерде кавга сондай каты эм узак болаягын бирев де билмеген, коьбиси ювык арада аькимлер бир-бириси мен йолыгар эм давды токтатар деп сенгенлер. Зарманбетти сонынъ басында ок аьскер сырасына шакырадылар, эм ол Приволжский аьскер округынынъ 37-нши керидеги атувшылар полкынынъ 85-нши керидеги полкына куллык этпеге йибериледи. Бу полк сол йыл Пенза областининъ Селикса деген темир йол станциясынынъ ювыгында орынласкан болган.
Соннан 1942-нши йылдынъ 7-нши январь куьнинде 85-нши керидеги атувшылар полкы Калинин фронтынынъ бир аьскер боьлигине келип етиседи. Сонынъ аьскершилери 247-нши атувшылар дивизиясынынъ сырасына киргистиледилер. Зарманбет Бегалиевти йолдаслары ман бирге разведкага беркитедилер. Совет аьскершилери сол куьнлерде юрип турган Москва уьшин каты согысларда катнасадылар. Январь айында бизим аьскершилер явды Москвадан эрек кувып баслаган эдилер.
Зарманбет Бегалиев оьзининъ Москва туьбиндеги бир бийик тоьбе уьшин юритилген энъ ызгы согысын эсинде саклаган. Немецлер бийикликтинъ уьстинде турганга, оларга согыспага енъил эди. Олардынъ аьскершилерининъ аьр бирисинде автоматы, соны ман бирге сонда явдынъ танклары да коьп болган. Бизим аьскершилер тоьбединъ тоьменинде турганлар эм колларында эски туьбеклер мен согысканлар. Болса да совет аьскершилери явга каты карсылык коьрсетип, оьз окопларыннан кери тайыспаганлар. Сол куьнлерде коьп аьдемлер ян бергенлер, оннан да коьбиси яраланганлар. Зарманбет Бегалиев те бу согыста йигитлерше катнаскан эм аягына каты яраланып, Москвадагы госпитальде эмленеди. Сонъында оны савлыгына коьре сол ок 1942-нши йылдынъ 30-ншы август куьнинде уьйине кайтарадылар.
Тувган уьйине онынъ йолы бек авыр эм узак болып туьзиледи. Зарманбет яралы, арып-талып уьйине Казахстаннан паром ман кайтады. Сонда онынъ документлерин де урлаганлар. Ол тувган ерине кайтып келип, коьп йыллар авыл хозяйство тармагында куллык эткен эм 1971-нши йыл арамыздан кеткен.
Аьскерши давда медаль мен савгаланмаса да, документлери йоклыгына карамастан, сонынъ энъ де авыр шагында шынты йигиттей болып согыскан. Онынъ фронтта катнасканы акында шайытлайтаган документлер элимиздинъ Коршаланув министерствосынынъ орталык архивинде сакланганлар.
Согыс йылларында бизим коьп ердеслеримиз савгалар уьшин тувыл, оьз Тувган Элин явдан коршалав уьшин сонда катнасканлар эм Уллы Енъуьвимизге оьзлерининъ бир увыс уьлислерин косканлар. Олар болмаган болса, бизге Енъуьв де йок эди.
М.Ханов.
Суьвретте: Зарманбет Бегалиев.
