…Ама Ботлих якта болган согыска кайтайык. Годоберо авыл яшавшылары журналистлерди авылдынъ энъ шетиндеги бузылмага турган уьйге янастырдылар. Оннан арманда – «Ослиное ухо» бийиклиги. Боевиклерге дейим – 600-700 метр. Бинокльден сол бийикликке караймыз. Калын оьлен. Бир зат та болмайды. Ама боевиклер сол ерде манъгазы ишинде, эм мунда постта турган ополченецлер айтканлай, бирерде турган ериннен шыгып, рация бойынша ополченецлер мен урсысадылар.

Бар эди сол боевиклер арасында Магомед атлы бир аьдем, ол туьски мезгил тамакланувда:

— Сиз орыс донъгызынынъ майын ашарсыз, а мен хинкал ашамага бараман, -деди.

— Йок, биз кой куйрыгынынъ майы ман хинкал ашаякпыз, а сен, суйкын (шакал), эшшек этин ашаяксынъ.

Мине соьйтип, «юмсак соьзлер» мен алысатаган эдилер бир-бирисине карсы турган яклар заман заманы ман.

Эх, болган болса менде сондай ыхтыяр, берер эдим мен Годоберо авылына «Баьтир авыл» деген сыйлы атты.

Туьске таман биз Ботлих РОВД куллыкшылары ман бирге район орталыгына карап йолландык. Алдынгысы куьн кешке таман бирденнен атыс болган ерде аьскершилер минометлар касында бир зат этедилер. Бизим «Урал» машинады токтатып, офицер айтты:

— «Ослиное ухо» тав бийиклиги касында токтаманъыз, арманга карап айданъыз. Разведкадынъ билдируьви мен, онда буьгуьн боевиклер козгалып басладылар. А биз сизди минометлар ман коршалармыз.

Баьри миллиционерлер автоматлар эм гранатометларын тавга карап тускадылар, ама, Кудайга шуькир, сол ерден аман-эсен оздылар. Кыйналганлык биревден де таймайды. Миллиционерлердинъ азган шырайларында сондай да арыганлык! Аьр куьн олар согыста.

Самолетлар («СУшки») йогарыдан атадылар, оларды вертолетлар, артиллерия авыстырады.

Сондай да коьп пе экен боевиклер: атадылар эм атадылар оларга карап, ама олар баьриси те тири? Кайтип болады ондай зат? Билмеймен, мен аьскер куллыкшысы тувыл. Ама аьскершилердинъ кайдай ды бир сабырлыгы, ополченецлердинъ куьш-куватлыгын эсапка алмавы, миллиционерлердинъ эм ополченецлердинъ конъиллигин бузатаган эди.

Эм мине аьскершилер, ополченецлердинъ тилеклерин кабыл этип, оларды оьзлери мен йол коьрсетуьвши этип аькететаган болдылар. Ботлих район военкомы Муртуз Идрисовтынъ басшылавы астында батальонлар, роталар, ополченецлер взводлары туьзилдилер. Салдарлы коьмегин этти районга республика военкомы генерал М.Тинамагомедов. Генерал согыс урыслар юрген ерлерден кайтпай да турды.

Эм кайдай суьйиниш эди Ботлихке дагестан журналистлери келгенде! «Нет проблем?!» программадан Анжела Изудиновады оьз операторы ман мен администрация алдындагы майданда йолыктым. Олар Андиден янъы келген эдилер. Сонъ Анжела Мамадибирова, Владимир Лобанов, Абдурахман Магомедов («Дагестанская правда»), Хаджи-Мурад Зургалов, Эльмира Шарапилова, Гаджи Гасанов операторы ман келдилер. Куьн сайын пресс-конференциялар озгарылып басланды. Москва коллегалары бир-бирисин авыстыратаган эдилер. Бизим журналистлер республика военкоматында оларга берилген аьскерлик кийимин кийдилер.

…Ботлих микрорайонынынъ каралдысынынъ бирисине самолеттан снаряд туьскенин эситип, биз Абдурахман Магомедов пан сонда карап йолландык. Бавда – эки метрлик узынлыгы эм кенълиги болган шукыр, тоьгерегинде – куьллелер. Бир нешевлерин эстеликке алдык.

Айлак та коьп биз Гаджи Гасанов пан бирге иследик. Гаджи согыстынъ баьри тесиклерине де киргендей, оны эм операторды коркыныш деген эш бийлемеген.

Ама не коьрсеттилер ерли телевизионщиклер! Район эфири бойынша администрация аькимбасынынъ соьйлевин бердилер, онда ол туьзилген аьлди баспада шыкпайтаган соьз тизими мен карыстырып суьвретледи. Яслар оьз студиясында конъилсиз олтырлар – администрация аькимбасы разы тувыллыгын ашувланып билдирген, а биз куьлкиден ишимиз каткандай эдик.

Район администрация аькимбасы Магомед Умаргаджиев аьр куьнде де авыл администрация аькимбаслары ман кенъес озгаратаган эди. Эм оларда балалардынъ мектеблерде окув, пенсиялар эм пособиелер беруьв, бузылган хозяйстводы кайтадан тургызув соравлары тез-тез каралатаган эди. Сол зат Ботлих район яшавшыларында, аьскершилер явды кырмай турып кетпеек деген уьйкен сенимлик тувдыратаган эди… Ама аьли уьшин тоьгеректе согыс бара эди…

Бийикликлерге куьнсайынлык коьтеруьвлер меним куьшимди алдылар. Мен куьшли авырыдым. Сол заманда меним шекким 37 килограмм эди. Аьскершилер мага телден белбав эттилер, неге десе шалбыр белимде турмайтаган болды. Эм сары тамыз айынынъ исси куьнлерининъ бирисинде  мени Махачкалага кайтарып йибердилер.

Эмленип сав болганда, мен Ботлихте болган оьзгерислер акында телевидение эфириннен берилетаган янъылыклар билдируьвлерин карап турдым. Больницада мен авырып яткан вакытында согыс аьрекети кутылган экен.

Сары тамбыз айынынъ 27-де (1999-ншы йыл) РФ Оькиметининъ Председатели Владимир Путин Ботлих районына ушып келди. Ол аьскер служащийлерининъ куьбине алтын саьатлер эм «За личное мужество» орденлерин, солай ок аьскерлик борышын толтырувда оьзин айырым йигерлик пен коьрсеткен аьскершилерге патшалык савгалар тапшырды.

РФ Савытлы Куьшлер Генеральлик штабынынъ начальниги армия генералы Анатолий Квашниннинъ билдируьви мен, Дагестанга шапкынлык эткен караклар туьркимлерине карсы турган федераллык куьшлер куьплерининъ сырасында 4 мынъ аьдем болган.

Ботлих яшавшылары эм тав ериннен боевиклерди кувувда белсенлик коьрсеткен баьриси де енъуьвге ашык суьйине эдилер. Ама сонъ бу суьйиништи Новолак, Кадар зонасында болган оьзгерислер сувытты.

Сары тамбыз айынынъ 24-де Рахата авылыннан шыгаятканда «УАЗ» машина ман келеятканда мина атылганнан меним согыс йолдасларым каты яраланганларын билдим: олар — «Дагестан Япсары» Управлениесининъ 4-нши зона начальниги подполковник Мурадис Алидибиров, майор Камиль Гаджиев, водитель Магомед Дибиров, «Дагестан Япсары» Управлениесининъ пресс-служба етекшиси Дмитрий Никифоров. Сонъында, кара кийик айында мен Москва госпиталине Мурадисти коьрейим деп бардым. Сол заманда, онынъ айтувы ман, Рахата авылыннан шыгаяткан ерде аьскершилердинъ машинасы мина атылувынынъ астына туьсип, аьскершилер оьлгенлер.

— Боевиклердинъ тактикасына коьре. Бир кере атканнан сонъ, экинши кере де атылады. Мен водитель касына олтырдым, о лбу кавыфлы участоктан машинады акырын шыгарсын деп.  Ама бирденнен тагы да атылув.

Куьшли атылув подполковникти эм онынъ йолдасларын машинадан авдарып туьсирген. Эки аягы уьзилген эм бир коьзи шыккан Мурадис уьстине оннан йырма метрдей ерде турган бир гражданин де туьскен.

— Сеземен, — деп эскереди Мурадис, — ишимдеги от баска дейим кетти. Камильден (майор Камиль Гаджиев) кышкырып, ога эм водитель Магомед Дибировка не болды деп сорайман, олар да ятыр эдилер. Тек Дмитрий Никифоров, ДР МВД пресс-служба куллыкшыларынынъ бириси, яраланганына да карамастан, баьри затты та фотокамерага алады. Бетимде тери кесеклери, кан баскан бир коьзим карамага буршав этеди. А аякларым шыдап болмастай авырыйды. Эсимди йоймайым, — деп айтаман оьз-оьзиме!».

Эм, эгер аьскерлик колоннадан заманында медициналык ярдам этилмеген болса, канга боялган Мурадис Алидибировты аман акалып болмаяк эди. Аьскершилер эм ерли яшавшылар яраланганларды баслап Ботлих больницасына, сонъында Москва да йиберуьвди уйгынладылар.

Россия МВД Орталык госпиталинде куьшли яраланган Мурадис Алидибировты коьреек болып неше кере де генерал-полковник Владимир Рушайло келген, а Баьтирлик орденин ога мунда Дагестан иш ислер министри Адильгерей Магомедтагиров тапшырган.

Сол заманда мина атылувдан меним баска согыс йолдасым Камиль Гаджиев контузия эм куьллели яралар алган.

Неге авыллар ерлери миналардан тазаланмаган? Сондай вайымсызлыктан тура бир неше аьскершилер, Ботлих иш ислер боьлигининъ куллыкшылары эм ополченецлер янларын курман эткенлер. Коьп соравлар тувган ерли яшавшыларда Ботлих районыннан боевиклердинъ кетуьви бойынша…