Узакка кетеди йылдан-йылга 1945-нши йыл эм бизим касымыздан, оькинишке, кетедилер Енъуьв аьскершилери, ама олардынъ эткен йигитлиги – аьр дайым бизге эс эм коьрим. Биз, Уллы Енъуьвдинъ асабалары, Аталык баьтирлери алдында басымызды иемиз. Бизим ата-бабаларымыз согыс йыллардынъ кыйынлыгын, ашшылыгын бактыларыннан оьткергенлер, олар оьз яшавларын курман этип, аьжелди енъгенлер. Давдан кайтып, бузылган элимизди кайтадан курып, оьз яшавы ман енъуьвшилер несили кайдай болмага керегин коьрсеткенлер.
Мен, озган юзйыллыктынъ 60-ншы йыллардынъ ызында тувган балалар несили, согыс ветеранлардынъ аьли де куьш-куваты бар заманын коьргенмен. Уьйсалган авылдан коьплеген эр кисилери давга кеткенлер, кайтып келгенлердинъ ишинде бизим орамда яшайтаган Темиров Мамай Явгайтар увылы да бар эди. Меним балалыгым онынъ касында оьтти, неше кере де мен Мамай-атайдынъ согыс акында хабарларын тынълаганман.
Темировлардынъ аьели мен бизим аьелимиз тар байланыслы эди, биз, эки аьелдинъ балалары, эки уьйдинъ арасында оьстик. «Атай» деп йылувлык пан ога айтатаган эдим, ол да мени кызындай этип аяйтаган эм аьдуьвлейтаган эди аьр заман.
1940-ншы йылдынъ коькек айынынъ 20-ншы куьнинде Кизляр военкоматыннан Мамай Темиров аьскерлер сырасына шакыртылган, Воронеж каласында ол 210-ншы автобатальонынынъ 83-нши боьлигинде куллык эткен. Яс аьскерши 1941-нши йылдынъ сары тамбыз айынынъ 10-ншы куьнинде сол ерден согыска кеткен. Олардынъ боьлиги Великий Лука станицасында эшелоннан туьседи, сонъында аьскершилер яяв япсарда орынласкан Невель каласыннан оьткенлер, орманда етекшилер буйырыгын карап турганлар. Сонъ олардынъ боьлиги Великий Лука касына келип, сары тамбыз айынынъ 13-нши куьниннен алып кырк кийик айынынъ 28-нши куьнине дейим явды токтатув ниет пен станицадынъ тоьгерегинде корсалавда турганлар. Сол куьн оларга корсалавдан шыгынъыз деп буйырык келген. 83-нши танковый боьлик сол ерден шыгып, Москва каласына келеди.
Мен оьзим Великий Лука деген станицадынъ касында болганын Мамай атайдан коьп кере эситкенмен, коьп затлар эсимде калмаган, кишкей болганга, ийги этип тынъламаганман деп ойлайым. Кайдай сейирге мен калдым, колыма онынъ оьз акында язган кагытлары туьскенде. Аьскерлер сырасына кеткен куьниннен алып давдан кайтканша ол оьзининъ согыс йолы акында язады.
– Бизим боьлик карагыс айдынъ 7-8-нши куьнлеринде туьзилди, бизди Старая Русса каладынъ янында болаяткан урысларга тасладылар. Бу ерде биз 1942-нши йылга дейим турдык. Сол йыл кырк кийик айында мен басыма яраландым эм карагыс айына дейим 1457-нши номерли госпитальде эмлендим. Мен сонъында 49-ншы ремонтлав автобатальонына туьстим, – деп язады ол оьз эскеруьвлеринде.
Коьплеген кыйынлы йоллар ман юрген аьскерши. Латвия, Эстония, Литва. Бу ерлерди босатувда катнасып, оьз куьшин аямаган. Уллы Енъуьвди Мамай Темиров Латвияда карсы алды. 1945-нши йылдынъ тамбыз айдынъ 20-ншы куьнинде ол куллык этетаган боьликти Манчжурия япсарына Владивосток каласына йибередилер. Савлай дуныяды айланган аьскерши япон согысына туьседи. Манчжурияды босаткан сонъ, олардынъ боьлигин кайтарып Владивостокка аькеледилер. Соьйтип, Мамай Явгайтар увылы Темировка согыс 1946-ншы йыл битеди.
Авылга келип, аьел курып, аьлейи Кабират пан балалар оьстирип, тынышлык яшавдынъ куванышын да коьрди сыйлы ветеранымыз. Ат минип, авылдынъ тоьгерегиндеги майданларды айланып, мал туьсуьвден саклайтаган эди. Сусы ман коьплерди иймендирсе де, юреги онынъ юмсак эди, сога меним сол заманда кишкей юрегим шайыт болган. Озады заман, ясуьйкенлеримиз кешип кеттилер аргы дуныяга, олардан бизге тек эскеруьвлер калдылар. Сол да кайдай уллы эстелик.
Г.Бекмуратова.
Суьвретте: М.Темиров.