Яшавда йигитликке аьр дайым да орын табылады. Йигитлик этуьв – ол кавыфлык алдында коркувды енъуьв. Соьзсиз, тарих оьз баьтирлери мен данъклы. Баьтирлер – ол оьз Элин коршалаган йигитлер болмага боладылар, яде баскалардынъ яшавларын куткарар уьшин оьз яшавын сынавга салатаган куткарувшылар. Куткарувшылар балалар сырасында да табыладылар. Кишкейлер де уьйкенлердей болып, кыйынлы аьллерде дурыс эм коркынышсыз абытлар алмага боладылар. Сол темага Карасу авыл мектебининъ 9-ншы класс окувшысы Медина Баймамбетова (окытувшысы Эльвира Баймамбетова) сочинение язган. Кызалак сол иси мен Уллы Енъуьвдинъ 80 йыллыгына багысланып озгарылган «Баьтирлер бизим арамызда» деген Республикалык конкурсында катнасып, баргылы орынды бийлеген. Тоьменде Мединадынъ сочинениесин баспалаймыз.
Сав кыс кар эм аязлар болмады. Мине увыт айда балалар коьптен куьткен кар явып, аязлар келдилер.
Кыс ойынларын сагынып калган 3-4-нши класс окувшылары, дерислерден сонъ, мектебтинъ артындагы коьлге тайыспага бардылар. Бир кесек заманнан сонъ оларга 5-нши класстан Ислам косылды. Ол, коьлдинъ ортасындагы буз юка, ога ювык янаспага кавыфлы экенин, балалардынъ эсине салып турды. Балалар узак заман эм завыклы ойнадылар. Бирден уьшинши класс окувшысы Алим коьлдинъ ортасына янасып, бузлы сувдынъ ишине кетти. Ойнаяткан балалар катып каладылар, олар бир де алдын сондай аьлде калмаганлар. Алим сол вакытта кышкырып, буздынъ шетиннен ыслайды. Ислам бир такыйкадан да аз заман токтайды эм болаяткан исти толысынша анълайды, сол кадер заман кедеге, оны 5-нши класс окувшысыннан баьтирге айландырган, карарды алмага етеди. Карары болса – кайтип болса да Алимди куткармага.
Ислам Алимге карап тез янасады, тек буздынъ ортасына янасканда ол, буз кайдай юка экенин, анълайды. Бир кишкей де токтамай, ол курсагына ятып, эмбеклеп, Алимге карап янасады. Баскалар да онынъ артыннан барадылар. Ама Ислам оларды токтатады эм, сол кадер балаларды буз коьтермеегин айтып, уьйкенлерди шакырмага буйырык этеди. Олар мектебке карап йоьнейдилер.
Ислам буздынъ шетине янасып, Алимди ыслап, сувдан шыгараяк болады. Алим болса шыга алмайды. Ислам ога, бир аягынъды бузга сал деп, кышкырады, ама кеделердинъ кишкейи соны этип болмайтаганын айтып, йылайды. Ислам Алимнинъ кийими сувды савлай алып, авыр болганын анълайды. Ама ис баска затта болады, Алим, яде коркканнан, яде болса бузлы сувдан, аякларын козгап болмайды. Оьзек те солай болар, ол болса – уьш такыйка узагына коькирегине дейим бузлы сувда. Ислам Алимнинъ эринлери сувыктан коьгергенин коьрди. Кедеди шыгармага онынъ куьши етпейди, сонынъ уьшин баскалай этуьв керегин ол анълайды. Ислам курткасын шешип, сувга туьседи. Ол сув сувык экенин анъласа да, сол кадер бузлы экенин баслап билмеген. Коьл терен болмаган, сога коьре ол, аягы ман ерге етип, Алимди йогарга ийтеп баслайды. Аз- аздан ол оьз аякларын сезбей баслайды, ол тагы да бир кере савлай куьшин салады эм кишкей кедеди буздынъ уьстине шыгарады. Бу заманга уьйкенлер шавып келедилер. Олар тез Исламды сувдан шыгарадылар. Балаларды йорык йылы ювырканларга орап, мектебке аькетедилер. Кеделердинъ ата-анасын да шакырадылар. Олар келгенше, Ислам ман Алимге исси шай иширтип, йылытадылар.
Кеште Исламнынъ уьйине коьп конаклар келедилер. Алимнинъ уьйинде де конаклар коьп болады. Баслап аьдемлер келип Алимнинъ аьлин сорайдылар, сонъ Исламга киредилер. Уьйкенлер онынъ тек ден савлыгын сорамага тувыл, кедединъ ата-анасына сондай увыл тербиялаганлары уьшин разылыгын айтып, Исламга сукланатаганларын билдиредилер. Келгенлер балаларга емислер эм таьтли зияпетлер элтейдилер.
Исламнынъ юрегин аьлемет сезимлер бийлейдилер. Ол бир яктан аьдемди куткарган уьшин суьйинеди. Ама сол заман онынъ коьз алдына бир суьврет келеди, ол оны кайтаралагандай болады. Бузда да сол суьврет онынъ коьз алдына келип, ога калай этеекти коьрсетеди: яраланган СВО катнасувшысы кырда ялгыз калады, ялгыз явга карсы. Аьскер аьрекетшиси эмбеклеп шукырга етеди, соннан явга карап атады эм бу ерде ога коьмек келгенше турады. Бу репортажды билдируьвлерде телевизорда коьрсетедилер. Ислам соны биринши кере коьргенде, аьскер аьрекетшиси мен сукланады. Ол интернеттен сол роликти тавып, кайта-кайта карайды. Аьдемге не шаклы куьш керек экен, сол кадер заман ысланып турмага, деп Ислам ойланады. Тагы да ол сол заман СВО катнасувшысы не заттынъ акында ойлаган экен деп кызыксынады.
Бу кеше болса Ислам оьзининъ эм сол аьскершидинъ эткен исин эсине аькеледи. Бузда Алим ютылып баслаган заманда, онынъ коьз алдына йорык сол СВО катнасувшысы келгенин де эсине алады. Ол Исламга курсагына ятып, буздынъ ортасына йылыспага керегин айткандай болады. Сонъ, Ислам Алимди сувдан шыгарган заманда, явга карап атаякта аьскерши уьйкен азап пан оьзининъ кевдесин коьтергенин де коьз алдына аькеледи.
Эртеси куьн Ислам эт кызувы ман уянады. Ол мектебке бармай, уьйинде калады. Кеде Алим де авырыгандыр деп ойлайды. Сонъ анълайды, Алим авырыса да, аман-эсен! Ислам биревге ярдам эткен! Ол тагы да СВО катнасувшысын эсине алады. Ол да яшавларды куткарады ша! Аьскерши бизим яшавларды куткарады. Ол баьтир! Аьли де согыс спецоперация озып турган ерде явды согып, ол бизим яшавларды куткарады.
– Уяндынъ ма, баьтир? – деген соьзлери мен атасы Исламды кушаклайды. Ол кедединъ юрегинде не болаятканын билмейди. Онда болса, келеектегиде Эл коршалавшысы, баьтир тувады.
Н.Кожаева.
Суьвретте: Медина Баймамбетова.