Уллы Енъуьвдинъ 80 йыллыгына Ногай район орталык китапханасынынъ куллыкшы-
лары согыс ветеранларынынъ кызлары ман бек йылы йолыгыс уйгынладылар. «Халк йигитлиги оьлимсиз» Эрлик дериси Аьскер Данък орденининъ уьш те дережесининъ иеси Алимхан Асановтынъ, Уллы Аталык согысынынъ ветеранлары Абу Бекмурзаев, Бадий Аджигельдиев, Темирбек Халиловтынъ кызлары эм А.Асанов атындагы Нариман авыл мектебининъ окувшылары оьз окытувшысы Арувхан Мурзагельдиева ман ортакшылык этуьви мен оьтти. Бу куьнги шарага ветеранлардынъ уныклары эм немерелери де келип, атайларына уьйкен сыйын эм оьктемлигин коьрсеттилер.
Китапхана куллыкшысы Арина Якубова Эрлик дерисин ашып юритти. Ол йыйыл ганларды хошлап, халкымыз оьз эсинде уьйкен разылык пан оьлгеннен сонъ «Совет Союзынынъ баьтири» деген атка тийисли болган Халмурза Кумуковтынъ, Сталинградты коршалавда катнасып, Мамаев Курганда койылган Абдул-Керим Эдильбаевтинъ, солай ок китапханадынъ бу куьнги конакларынынъ аталарынынъ акында айтты. Сонъ окувшылар Анварбек Култаевтинъ «Алимхан» деген поэмасын савлайын яттан айт-
тылар. Йолыгыс барысында согыс ветеранлардынъ кызлары, таьтли эскеруьвлерине коьмилип, баьтир аталарынынъ акында кызыклы хабарладылар. 1-нши дережели Аьскер
Данъкынынъ ордени оьз иесин Алимхан Асановты 25 йылдан сонъ тапкан. Сол орден тапшырылувына багысланган шарада бизим баьтир -ердесимиздинъ кагытка язылган шыгып соьйлевин онынъ аькие кызы Амина Асанова окыды. Бааланып сакланган язувлардан боьтен де мунавдай сыдыралар эсимде калды: «Дав майданларында намарт явды соккан заманда, биз биревимиз де баргылар акында ойламаганмыз. Аьр
биревдинъ ой-мыратлары енъуьв мен уьйине, тувган ерине, аьзиз аьдемлерине кайтув деген мен байланыслы эди». Амина Алимхановна атасы согыс йылларда ети кере яраланганы эм яшавынынъ ызгы йылларында Нариман авылындагы «Путь Ленина» совхозында Исши комитетинниъ председатели болып куллык эткенин, кайдай юмсак, каьмбил аьдем болганын айтты. Соьзининъ сонъында ол уьйкен акасы Камалдин
Асанов атасынынъ тувганлы 90 йыллыгына багыслап язган «Оьктемсиймиз оьмир биз»
деген ятлавын окыды. Согыс ветераны Абу Бекмурзаев тувганлы быйыл 100 йыл болады. Ол Кавказдан алып Куьнбатар Украинага, Румынияга, Польшага, Югославияга, тап Берлинге дейим барган. Согыстан 1947-нши йыл кайткан эм 27 йыл узагына милицияда аьрекет эткен. Онынъ кызы Мархаба Айтувганова атасы дав басланганда янъы 16 яс толган болганын, сонынъ уьшин ога повестка 1943-нши йыл келгени акында хабарлады.
– Меним атам Украина еринде бандеровшылар ман куьрескен. Яв кеше шыгып, эртен
ясырынып туратаган болган. Бир кере Абу Бекмурзаев йол-даслары ман бир уьйге кире-
ди, сонда оларды йылы йолыгадылар. Сонъ кайтып бараятканда, бир аьскерши суьрине-
ди эм кишкей калша ериннен козгалады. Уьйдеги хатын бек алгасап, калшады ерине
туьзетип салады. Абу-акай йорык бир зат сезеди эм шыкканда уьй артыннан карамага
керегин айтады. Кеше бизим аьскершилер, сол уьйден бандеровшылар шыкканын коь-
рип, оларды ыслайдылар. Олар сол уьйдеги манъгазыдынъ ишинде ясырынганлар.
Манъгазыдынъ эсиги йогарыда айтылган кишкей калша ман ябылган болган. Соьй-
тип атамнынъ саклыгы ман явды эм олардынъ коьплеген савыт-садагын совет аьскер-
шилер табадылар. Мархаба Абуевнадынъ соьзлери мен Абу-акай бек яшав суьйген, йогары коьнъилли аьдем болган. Сондай болып ол бизим несилдинъ эсинде де сакланган болар, неге десе Енъуьв куьни байрамында бизге онынъ шыгып соьйлевин эситпеге буйырган. Заман калай алгасайды. Куьнлер, айлар, йыллар эм яшав аьрекетлеп озады. Тек калады эс. Сыйлы ветеранлар акында эсти бизге яс несилге еткеруьв керек. Бу куьнлерде яс йигитлеримиз, атайларынынъ йоллары ман барып, нацистлерди
согадылар. Соьйтип Абу Бекмурзаевтинъ уныклары Курбан Алибиевич Бекмурзаев,
Али Аскерханович Бекмурзаев, йиенлери Амир эм Мурат Тангаевлер СВО барысында атайынынъ атына тийисли болмага шалысадылар. Ярасык орыс кыз бан ногай йигиттинъ аьел курувы акында кызыклы хабарды Нина Халилова айтты. Онынъ оьзлери мен, атасы Темирбек согыстан сонъ Мураши каласында ислеп калады, сонда болаяк хатыны ман танысады. Нина Темирбековнадынъ хабары тек яслардынъ наьсиби акында тувыл эди, ол алал дослык эм атасы коьрген азаблар акында да айтты. Темирек Халилов Керченский пролив, Азов тенъизде согыскан, Польшады босатувда катнаскан, энъ де авыры – концла-
герьде болган. Согыстынъ кыйынлы йолларын ол Менълибай деген алал досы ман
бирге оьткен. Ногай шоьлге аьели эм досы ман бирге тек 1951-нши йыл кайткан. Асият Манкаева окувшыларды оьрметли ветеранлар коьрген эм мойныннан аткарган кыйынлыкларды бир де ьмутпаска, кайсы ерде болсалар да, оьзининъ киши тувган ерин, тилин, баьтирлерин эслеринде сакламага шакырды. Бадий Явланович Моздоктан Алыс Куьнтуварга дейим огыс заманда еткен эм «За отвагу» эм «За победу над Германией» медальлери мен савгаланган. Асият Бадиевна айтканлай, ол атасына халкына, тувган ерине, аьдемлерге суьйимин кызына да коьширгени уьшин бек разы экенин билдирди.
Нурият Кожаева,
РФ Журналистлер Союзынынъ агзасы.
Суьвретте: йолыгыс катнасувшылары.