Ногай тилимиз – коьплеген тюрк тиллерининъ бириси калай байсынъ, туьпсизсинъ эм ол бизим ногай халкымыздынъ миллет соьйлем тили болады. Бизим тилимиз бек ярасык эм бай деп саналады. Белгили ногай язувшымыз Фазиль Апас улы Абдулжалилов ногай тилимиздинъ акында булай деп язган:
Калай байсынъ,
Тувган тилим, ана тил,
Калай терен,
Калай бир сен туьпсизсинъ!
Байлыгынъды
Байыр этип ким алар,
Карзынанънынъ
Энъ туьбине туьссин ким?..
Ногай тилимиздинъ шеберлигин бурынгы ногай йырларды, такпакларды эм айтувларды, эртегилерди, ногай шаирлеримиздинъ эм язувшыларымыздынъ шыгармаларын окыганда коьремиз. Ногай халкымыздынъ ярыкландырувшысы Абдул-Хамид Шаршенбий улы Джанибеков тилимиз бен бек сукланган эм булай айткан: «Не аьлемет аьжейип ти – ногай тил!» Тек, оькинишке, оьсип келеятырган меним тенълерим бу куьнлерде ана тилинде соьйлемей, орыс тилинде соьйлейдилер. Мектебке бараятырган заманда неше аналар балалары ман, неше тетейлер уныклары ман орысша соьйлеп, касымнан озадылар. Бу зат юрегимди бек кыйнайды, бир терис эрши коьремен бу затты. Орыс тилин де билген аьруьв. Ол да бизге керек тил. Тек оьзимиздинъ тилимизди мутсак, коьплеген
миллетлердинъ арасында ногай халкымыздынъ ыспайы аьдетлери, тарихи эм маданияты да йойылар деп ойлайман.
Тили йоктынъ эли йок,
Эли йоктынъ ери йок,
Ери йоктынъ каны йок,
Каны йоктынъ яны йок, –
деп босына язбаган ногай язувшымыз Суюн Имамали улы Капаев.
Тилимизди саклар уьшин мектебтеги ана тили дерисининъ окытувшылары коьп куллык озгарадылар. Туьрли конкурслар, ойынлар, ашык дерислер мен бизди кызыксындырадылар.
Янъыларда «Шоьл тавысы» газетасы озгарган ятлавлар окув конкурсында биринши орынга тийисли болдым. Бек суьйинемен бу затка. Аьли озгарылып турган «Ынанмайман тилди муттым дегенге» деп аталган редакциядынъ конкурсында да коьп катнасувшылар болар деп ойлайман.
Оьз ойымды Кадрия Уразбай кызы Темибулатовадынъ соьзлери мен битиргим келеди:
Ынанмайман тилди муттым дегенге,
Тилди муттым дегенге ынанмайман.
Шаркларына бир инсанлык энмеген
Бу тайпады инсанга санамайман.
Аьр бир аьдем ногай тилимиздинъ байлыгын, тазалыгын сакламага шалысар деп сенемен.
Залим Бегендиков, Терекли-Мектеб авылдынъ Кадрия атындагы орта мектебининъ 6-ншы «а» классынынъ окувшысы.

Бир де мутылмас

Ногай тилим, ана тил,
Аталардан калган тил,
Баьри тиллер ишинде
Юрегиме ювык тил.

Ногай тилим, ана тил,
Билим мага берген тил.
Билбил кустай анълы тил,
Шокырактай таза тил.

Тилди мутып нешевлер,
Баска соьйлеп юргенлер.
Ясуьйкен эм кишкей де
Не зат ойлай экенлер?

Ана суьтин эмген бала
Тилин мутып боларма?
Бесик йырын эситкенлер
Ана тилин йоярма?

Ынынмайман мен бу затка,
Тилимиз бизим мутылмас.
Дуныя миллет ишинде
Ногай халкым йойылмас.
Рамиль Худайбердиев, Кадрия атындагы орта мектебтинъ 7-нши «в» классынынъ окувшысы.

 

 

Оьмирлерге мутылмас!

Элимизди саклар уьшин,
Коьп баьтирлер турдылар,
Халкымызды яклар уьшин
Явга карсы шыктылар.

Аямадылар оьзлерин,
Аталыкты саклавда.
Яслай салып яшавынБерди коьплер янын да.
Неше ана, коьз яс тоьгип,

Йылап йолга салдылар…
Юреклери мараз болып,
Тасын сыйпап калдылар…
Оьмирлерге мутылмасДанъкы калды халкында!

Оьрметлейди аьр бир ясАйтып баьтирлер акында!
Буьгуьнги авыр куьнлерде
Оьктемсиймиз сизи мен!
Узак оьмирди тилеймизКуьтип, сизди, енъуьв мен!

Тамерлан Аджигайтаров, Карагас авылынынъ 6 «а» классынынъ окувшысы, (етекшиси Аджигайтарова Нурия Эсманбетовна).
Оьмирлерге мутылмас! (СВО-га кеткен баьтирлерге багыслав)

Редакциямыздынъ «Ынанмайман тилди муттым» деген конкурсы янъы 2026-ншы йылдынъ январь айынынъ ызына дейим бардырылаяк.