ДР Ямагат палатасынынъ агзасы Бекмурза Кудайбердиев РФ Конституциясына янъы туьзетуьвлер киргистуьв акында оьз ойын айтып билдирген.
Быйылдынъ басында, элимиздинъ баска регионларындай болып, ДР Ямагат палатасында Россия Федерациясынынъ Конституциясына туьзетуьвлер киргистуьв акында ойласув болып оьтти. Коьтерилген сорав бойынша дискуссиялар бек белсенли эдилер. Соьйлеген аьр бир аьдем закон проектине оьз уьлисин коспага шалысты.
Соьзсиз де туьрли, ама сол ок заманда кызыклы ой-маслагатлар айтылдылар эм ол зат анъламлы: гражданлар ямагатынынъ институтлары сонынъ уьшин де туьзилген, сондай майданларда маьнели патшалык соравлары ойласылсын деген ниет пен. Соны ман бирге элдинъ асыл законына туьзетуьвлер киргистуьвди ойласув бойынша ис туьркимин туьзуьв – ол да президенттинъ каты талаплавы.
РФ Конституциясына янъы туьзетуьвлерди киргистуьв акында ойымды айта келип, тоьмендеги затты белгилемеге суьемен. РФ Конституциясынынъ 69-ншы статьясында белгиленгенлей, патшалык Россия Федерациясынынъ баьри халкларынынъ эм этнос ямагатларынынъ маданият баскалыгын сакламага, этномаданият эм тил туьрлилигин коршаламага борышлы. Ол зат глобализация аьллеринде аз санлы халклар уьшин бек маьнели.
Конституцияга киргистилетаган туьзетуьвлердинъ бирисинде, солай ок яшавшыларды социаллык яктан колтыклавды куьшлендируьв акында да айтылады. Сол туьзетуьвде, айтпага, кыйын актынъ энъ киши оьлшеми эл бойынша энъ киши яшар оьлшеминнен тоьмен токтастырылмага керек тувыл экени белгиленген. Пенсионлык эм баска социаллык тоьлевлери болса индексация этилинмеге тийисли. Бу маьнели туьзетуьв болады, ол зат аьли ок та бизим баьримизге де, аьр бир аьелге керекли.
Элдинъ кавыфсызлыгын эм патшалыктынъ суверенитетин канагатлав ман борышлары байланыслы болган публичный власть ваькиллерине де коьтеринъки талаплавлар салынады. Олай дегени, РФ Оькиметининъ Председателине эм онынъ орынбасарларына, федераллык министрлерине, толтырувшы властьтинъ федераллык органларынынъ етекшилерине, РФ субъектлерининъ йогары ис орынларында куллык этетаган аьдемлерге, федераллык патшалык органларынынъ етекшилерине, РФ Федерация Советининъ ваькиллерине, РФ Государстволык Думасынынъ депутатларына, судьяларга. Конституционлык оьлшеминде оларга шет эллер гражданствосын яде баска элде яшавга ыхтыяр алмага, солай ок Россиядынъ кырында орынласкан шет эллер банкларында счетлар (вкладлар) ашув эм кулланув, акшалар эм баска туьрли материаллык байлыкларын саклав ярамайды.
РФ Конституциясына туьзетуьвлер киргистуьв уьстинде куллык этуьвдинъ бас маьнеси – ол властьтинъ баьри тармакларынынъ яваплылыгын арттырув.
