Нурманбет-агай 1922-нши йыл Махмуд авылында, аьлигиси Нариман, уьйкен эгинши аьелде тувган. Атасы Досманбет, анасы Кундузлы дуныяга 14 аьвлет эндиргенлер. Оькинишке, кый- ын, ашлык, яланъашлык йылларда 11 бала дуныядан кишкейлей кеткен. Калган 3 баладынъ ишинде Нурманбет уьйкени болган. Бала шагыннан ол билим алмага бек суьетаган болган, соннан себеп атасы оны Кум-Тоьбе авылда ерлескен баслангыш мектебке окымага береди. Кум-Тоьбе авылы Нариман авылдынъ куьнбатар ягында 2-3 шакырым ерде орынласкан. Мектеб кишкей эки боьлмели ногай уьйде ерлескен. Нурманбет Батыров пан бирге сол мектебте Муса Аджиев, Алимхан Асанов, Уркиет Буланбаева, Оьлмес Келуева, Ему Сапарчаева, Оразган Шаникеева, Казгерей Аракчиев эм баскалар окыганлар. 1934-нши йыл мектеб Нариман авылга коьширилген эм биринши пионер организация туьзилген. Биринши пионерлер болган М.С. Арсланова, М.З. Ахмедзанова, К.Н.Бальгишиев, О.Баймуратов эм баскалар.
1939-ншы йыл Н.Батыров етийыллык мектебти битирип, оьз мектебинде пионер вожатый исин юритеди. Сол йылларда бизим халк арасында билимли аьдемлер бек аз болган, оькиметке де билимли кадрлар етиспеген. Бизим оькимет сол йылларда кадрлар аьзирлевге уьйкен маьне беретаган болган, оларды аьзирлемеге коьплеген кыска курслар туьзилген, оларда авыл тармакларда ислемеге туьрли кеспили специалистлер аьзирленген. Билим алмага ымтылган ясларды окымага йибератаган болганлар, солардынъ ишинде Нурманбет Батыров та болган. 1939-ншы йыл ол 10 айлык окытувшы курсларын Кизляр калада ерлескен педучилищеде битип, оьз тувган авылында баслангыш школада муалим куллыгын юритеди, сол ок йыл комсомол сырасына туьседи. 1941-нши йыл билим суьетаган яс, алты айлык курсларда окып, балаларды ногайша окытпага ыхтыяр алады. Сол йыл ок Черкесск калада орынласкан окытувшылар институтына туьседи, ама онда окып басламайды, неге десе 22-нши июньде Уллы Аталык согысы басланады.
Яс йигит Аталыгын явдан коршаламага алгасайды. Онынъ тилеги хош коьриледи эм 1941-нши йылдынъ карагыс айында Кизляр военкоматынынъ шакырувы ман Тувган Элин явдан кор- шаламага кетеди. Онынъ аьскер йолы 105 дивизиядынъ 53 полкында басланады. Онынъ сырасында Н.Батыров бизим элдинъ япсарларын япон милитаристлерден коршаламага Алыс Куьнтуварга туьседи. Нурманбет Досманбет увылы аьскер куллыгын контрразведкада «Смерш» сырасында взвод командирининъ орынбасары болып юриткен. Онынъ омыравында йылтырай эди уьшинши дережели Данък ордени, Аталык согысынынъ ордени, Японияды енъгени уьшин медаль.
Япон милитаристлерди енъгеннен сонъ, Экинши савдуныя согысы биткеннен сонъ, ол тувган шоьлине 1946-ншы йыллардынъ басларында кайтып келеди, аьскер кийимин шешпей, дав йылларда бузылган авыл хозяйстводы курувда белсен катнасады. 1946-47-нши йылларда июнь айга дейим райисполкомнынъ культпросвет боьлигин басшылайды, июль айында яс коммунистти ВКП(б) аппаратына шакырадылар.
1951-нши йыл Ногай райком бюросы Нурманбет Батыровты – яс коммунистти, ийги уйгынлавшыды оьз авылына «Кызыл Караногай» колхозына председатель этип йибереди. Мунда да ол оьзин ийги кепте коьрсетеди. Ога Грозный обасть авыл хозяйство управлениесиннен разылык билдириледи. 1952-нши йыл ол Грозныйдагы орта билим беретаган авыл хозяйство школасына йибериледи. Сол йылларда сондай школаларда колхоз етекшилерин аьзирлейтаган болганлар. 1957-нши йыл Н.Батыровты партия райкомы «Кызыл байрак» район газетасынынъ яваплы секретари этип ислемеге йибереди. Сол куллыкта ол алты йыл ислейди.
Кезекли партконференцияда Н.Батыровты «Путь Ленина» совхоздынъ парткомынынъ секретари этип сайлайдылар. Исте коьрсеткен етимислери уьшин ол «Кайратлы ис уьшин» эм Сый орденлери мен, В.И.Ленин тувганлы 100 йыл медали мен савгаланган. Партком секретари куллыгыннан сонъ Н.Батыров 1976-1983- нши йылларда Коьк-Тоьбе авыл Советин басшылаган. Сол йылларда авылга артезиан казылган, коьп турак уьйлер салынган. Нурманбет Досманбет увылы уьйкен наьсипли аьелдинъ басы болган, ян косагы Хамдульниса ман бирге ети бала тербиялаган. Бу куьнлерде сыйлы согыс катнасувшымыз, насихатшымыз бизим арамызда йок болса да, онынъ ислери, дав эм ис майданда коьрсеткен йигитлиги авылдасларынынъ эсиннен таймайды.
А. САНГИШИЕВ, Ногай районынынъ Ветеранлар советининъ председатели.
Суьвретте: Н. Батыров.
