Онынъ яшавынынъ эм ис аьрекетининъ уьйкен кесеги оьзининъ миллетине ак ниети мен куллык этуьвге берилген. М.Курманалиев Ставрополь губерниясынынъ КараТоьбе авылындагы Сеитаьпендидинъ медресесинде араб тилине, риторикага, грамматикага, эсапка эм логикасына окыган. Онынъ яшавында баьри зат та 1925-нши йыл Ногай шоьллигине Астраханьнен келген Абдул-Хамид Джанибеков пан йолыгыскан сонъ тамырыннан туьрленеди. Халк ярыкландырувшысы ол замандагы аз билимли аьдемлерди йыйнап, ногай авылларында да биринши школаларды ашув акында соравды туврадан коьтерген. Соьйтип, А-Х.Джанибековтынъ алал ниетли козгалысына М.Курманалиев те киреди эм оьмирининъ ызына дейим оьз яшавын толы кепте тувган миллетининъ билимсизлигин тайдырувга, биринши окувкитаплерди, аьлиги ногай адабиат тилин туьзуьвге береди. М.Курманалиев уьшин айлак та бек согыстан сонъгы авыр йылларда Кизлярдагы педучилищесинде ногай боьлигин ашувы эм сонда оьзи ногай ясларды эм кызларды окытув йыллары етимисли болып озган. Сонынъ сырагысында ногай авылларында шынты билимлендируьв эм маданият революциясы оьткерилген демеге керек. Оьзинъиз тенълестиринъиз, 1920-ншы йылларда сав Ногай шоьллигинде баьриси 130-га ювык билимли аьдемлер бар деп эсапланса, аьлиги заманда олардынъ саны онлаган мынълардан артады. Соьйтип, муннан 70-80 йыллар артта халк ярыкландырувшыларымыз А-Х.Джанибеков пан М.Курманалиев агайларымыз баслаган билимлендируьв эстафетасы тап буьгуьнлерге дейим оьлимсиз от ялынындай несилден-несилге оьзининъ ярыгын севип барады. 1957-нши йылда тыпак ногай халкын эм Ногай шоьллигин 3 кесеклерге боьлгенде, М.Курманалиев ол замандагы халкымыздынъ алдышы ваькиллери мен бирге сол тийиссизликке карсылыгын билдирип, оьз миллетин коршалап, оькимет етекшилери алдында соравды йигерли кепте коьтерген. Уллы ярыкландырувшымыз А-Х.Джанибековтынъ сыйына онынъ тувган ери Астраханьде Джанибеков окув куьнлери оьткериледи. М.Курманалиевтинъ халкка эткен кыйынын оьрметлеп, сондай окув куьнлерин Терекли-Мектебте яде онынъ атын юритуьвши Куьнбатар яде Абрам-Тоьбе авыл мектеблеринде онынъ мерекели куьнлеринде сама оьткермеге ярамай ма экен?..
М.Ханов.
