Согыс йылларында тувган несилининъ ийинлеринде коьп авырлыкларды. тергевлерди оьтпеге туьсти. Уллы Аталык согысы совет халкына уьйкен кыйынлыклар аькелди. Ол аьр бир аьелден анадан увылларын, хатыннан эрин, аьптелер эм синълилерден аданасын сувырып алып, коьплердинъ уьстине кара кийдирди. Кара явдан элин босатып, омыравында савгалар ман кайтканлар да, карап турмай, билеклерин туьрип, согыстынъ калдырган ызларын туьзетип басладылар.
Буьгуьнлерде согыс катнасувшыларынынъ сырасы азайып барады. Солардынъ бириси конъысы Нефтекум районынынъ Каясула авылынынъ яшавшысы ногай миллетли, сыйлы согыс ветеранымыз акында хабарламага суьемиз. Каясула авыл орта мектебининъ окувшылары авылда ялгыз калган Уллы Аталык согысынынъ ветераны, авылдынъ сыйлы ясуьйкени Ильяс Мамбетович Кельдимурзаев пен йыйы йолыгыслар озгарадылар. Ол йолыгысларда оьзининъ согыс йолдасларын, фронтта болган кызыклы хабарларын, йолдасты йойытувдынъ авырлыгын, аьскершиге уьйиннен келген хаттагы хабардынъ суьйинишининъ кайдай уьйкен маьнеси болганы акында эскереди. Бир китап те, фильм де сол каты оьзгеристинъ тири шайытындай болып эсинде калганын хабарлап болмас. Ондай ветеран ман йолыгыслар окувшылардынъ эсинде коьпке сакланаякка, ыз калдыраягына соьз йок.
Ногай ясы Ильяс Мамбетович Кельдимурзаев ана суьти авызында кеппей, Аталыгын сакламага согыска йол алады. Ильяс Мамбетович 1925-нши йылдынъ 6-ншы октябрь айында Нефтекум районынынъ Абрам-Тоьбе авылында тувган. Олар аьелде доьрт аьвлет болганлар. Согыска дейим Ильяс, тек 4-нши класска дейим билимин алып уьлгиреди. Уллы Аталык согысына онынъ уьйкен агасы Кадир де кетеди. Ильяс-акай 11-нши ноябрь айында керидеги сапер батальоннынъ 12-нши боьлигинде аьскершилик антын алады. Бас деп 1943-нши йылдан 1945-нши йылга дейим 25-нши штурмовой сапер батальонында, оннан сонъ 102-нши боьлигинде йигитлерше согысады. Япония ман согысында 1945-нши йылдынъ август айыннан сентябрь айына дейим каты урысларда ортакшылык эткен. Коьп кере согыс майданларын минадан тазалавда ортакшылык эткен. Онынъ И/4 номерли кол пулеметы ман ол сулыплы атып, коьп душпанды йок эткен. Согыста оьзин йигитлерше коьрсеткен ногай аьскершиди 1941-нши- 1945-нши йылларда «Кенинсбергти алув уьшин», «Германияды енъуьв уьшин», «Японияды енъуьв уьшин», Жуков атындагы медальлери эм сондай баска туьрли савгалар ман
савгалайдылар. Тувган авылына Ильяс Кельдимурзаев тек 1948-нши йыл кайтады. Согыстан сонъ ол бузылган хозяйстводы коьтеруьвде белсенли катнасып баслайды. 1953-нши йылга дейим Абрам-Тоьбе авылында темир иритуьвши аьрекетин каьрлеп келеди. Оннан сонъ бакты оны Магадан областиндеги Сусуманский районынынъ Буркандья авылына аькеледи. Онда ол коьп йыллар шахтада аьрекет этеди. Магадан областинде ол ян косагы Минигуль ман яшавын байлап, аьел курады. Согыс эм ис ветераны эки увылын эм уьш кызын тербиялап, тувра йолга салады. 1985-нши йыл Каясула авылына коьшеди, эм буьгуьнлерде онда кызы ман турады. Яс аркадынъ келеектегиси, саьбийлердинъ куьлкиси, элинде тынышлы яшавына багысланган яслыгы уьшин, ол бир куьн де оькинмейди, неге десе онынъ кыйын бактылы несили мен келген тынышлык аркалы баьри халклар парахатлы яшап келедилер.
Г.Нурдинова.
Суьвретте: Ильяс Кельдимурзаев.