Баьри зат та окытувшыга карсы, баьри зат та. Ол оьзининъ окувшыларына сав аьдем болмага керек деп айтады – телевизор яманларды мактайды, ол тазалыктынъ эм намыстынъ акында айтады – телевизор тазалыкка селеке этеди эм суьйгенлердинъ араларын, оларды айванга тенъ этип, ортага салып коьрсетеди, окытувшы Аталыктынъ тарихин яшавдынъ мектеби деп айтады – телевизор бизим тарихти кирлейди. Баьри де киели, баьри де таза, баьри де ийги затлар телевизордан селекеге айландырылады, заманга келиссиз этилип коьрсетиледи. Баска яктан оьзининъ кимнен тувганын, тамырларын муткан ата-аналар да балаларымызга ана тил керек тувыл, балаларымыздынъ басын пайдасыз затларга толтырмаймыз деп тувган тил дерислериннен бас акашпага шалысадылар. Ол аз болса, кайсы бир мектеблерде материал-техникалык негизи осал. Кала мектеблерининъ эм кайсы бир авыл мектеблерининъ арасында баскалыклар уьйкен. Кайдай тенълик акында айтпага болады, эгер бир балалар янъы деген информациялык технологиялар аркасында уьйренип, баскалар окымага учебниклер таппайтаган болса. Оьзек те, талаплы, акыллы окувшылар коьн шарык кийсе де, тийисли билим аларлар, уьйкен йолга шыгарлар, тек тиреви яде коьплеген акшасы йок болса, Дагестанда оларга оьзлерининъ билимине, кеспи усталыгына коьре тийисли дережели куллык таппага кыйын болаягы аян. Айтатаганым,

Октябрь революцияга дейим баласын моллага окытпага берсе, «эти меники, териси сеники» деп айтатаган болган.Олай дегени, меним кедем окымаса, айтканды тынъламаса сокпага да боласынъ. Революцияга дейимгиди кояйык, бизим заманларды (алпысыншы йылларды) алып карайык. Ата-ана кедеси «окувын билмесе, тынъламаса акыр, ур» деп ыхтыяр беретаган эди, «ол аз болса, уьйге келгенде мен де косарман» дейтаган эди. Оны да кояйык, окувшыды урмага ярамайды деп разы болайык. Ама буьгуьнлерде окытувшы оьз окувшысына тавысын коьтерсе де, ата-анасы школага ювырып келеди эм аьр дайым да, баласы куьнали болама яде болмайма, оьз тувдыгынынъ ягын тутады. Соьйтип, ол оьз баласы алдында окытувшыдынъ абырайын туьсиреди эм оьз баласын окытувшысын санамаска уьйретеди. Соьйтип, буьгуьнлерде таяк ашайтаганлар окытувшылар боладылар.

Мага коьре, аьли школада, окытувшыда балаларга окувын ийги окытпага бойсындыратаган амаллар калмаган. Окувшы аьли экинши йылга калмайды.

«Суьйсенъиз де, суьймесенъиз де, мен окувды билсем де, билмесем де, мени кезекли класска коьширеексиз. Мен окувымды билмесем, таяк мага тувыл, сизге тиеек» деп ойлайды окувшы.

Мага коьре, аьли балаларды окымага бойсындыргандай тек бир шыбырткы калган: ЕГЭ. Онынъ да кемшиликлери коьп. Тек ол баска хабар.

МАГОМЕТ КОЖАЕВ

В Доме культуры села Терекли-Мектеб Ногайского района состоялся концерт Ногайского государственного оркестра народных инструментов «Вечер вальса».

В ходе двухчасовой тематической встречи жителей района с музыкантами прозвучали произведения ногайских, российских, зарубежных  композиторов.

В концерте приняли участие заслуженный работник культуры РФ и РД, заслуженный артист Карачаево-Черкесской Республики Яхья Кудайбердиев, заслуженная артистка Республики Дагестан Фатима Нурлубаева, заслуженный артист Дагестана Алибий Романов, которые исполнили классические и народные произведения.

На концерте прозвучали произведения Георгия Свиридова «Отзвуки вальса»,  Залимхана Максутова «Музыка»,  Яхьи Кудайбердиева «Кешединь айындай», Латифа Хамиди «Казахский вальс». Солист  оркестра Артур Межитов, дирижеры Анвар Аджибаев и Кызылгуль Кудайбердиева задавали задорный темп концерту, в ходе которого некоторые зрители танцевали.

Среди зрителей было много детей, которые с большим интересом слушали сочинения мировой классики.

По словам члена Общественной палаты РД художественного руководителя Ногайского государственного оркестра народных инструментов Бекмурзы Кудайбердиева, данные мероприятия проходят в рамках реализации приоритетного проекта развития республики «Человеческий капитал».

«Вальс – самый известный и романтичный из бальных танцев, это танец на века. Танцуя вальс, чувствуешь себя свободным от всего. Ты не думаешь ни о чем, только о том, что ты можешь летать. Наверное, даже птицы не чувствуют себя так же комфортно и легко в полете, как пара, гармонично соединенная в этом великом танце. Помимо приобретения грациозности, благородства и красивой осанки, танцоры вальса в любой обстановке смогут применить свои умения на практике. Он – красив, универсален, прост в освоении. Вальс можно исполнять как свадебный танец, как танец на светской вечеринке, на любом приеме, дне рождения. Поэтому сегодня данный тематический вечер прошел под названием “Вечер вальса”.  Объединив усилия артистов, старожилов и юных жителей Ногайского района, необходимо возродить славную традицию оркестров народных инструментов с целью привития любви к искусству и культуре», – подчеркнул он.

Ася Муакаева

Рождестводынъ кайдай  ды бир зат туьзуьвши куьши энъ танъ сезимлерди баалыклар (бир-бирисин сыйлав, ювыклар акында каьр шегуьв эм ян авырув эм с.б.)  эм тарих аьдет йорыклар негизинде миллионлаган аьдемлердинъ бирлесуьвине куллык этеди.

Орыс православный килсе эм Россиядынъ баска конфессиялар ваькиллери элимиздинъ эм ямагаттынъ яшавында катнасадылар, оьсип келеяткан несилди тийисли аьлде тербиялавга, аьелди, акалыкты эм балалыкты яклавга себеплик этедилер, бизим тарих эм маданият калымжасын саклавга, ярыкландырув эм саваплык ислерге арымастай маьне бередилер.

Сенимли кепте айтаман: христианстводынъ шынты аян баалыклары армаганда да Дагестанда эм Россияда гражданлык бирликти эм макуласувды токтастырувга себеплигин тийгистеек.

Баьрисине де берк ден савлыкты, тынышлыкты эм онъайлыкты, ийги ислерде эм баславларда уьстинликлерди йорайман, - деп айтылады кутлав соьзлеринде.

Во всех организациях и учреждениях Кизлярского района 9 января прошли минуты молчания, посвященные жертвам январских событий 1996 года. 

«Мы никогда не забудем мужество и героизм своих земляков, навсегда оставшихся в холодном январе. Многие наши коллеги потеряли своих родных и близких, при исполнении служебного долга погибли сотрудники правоохранительных органов», – сказал глава района Александр Погорелов на совещании аппарата районной администрации.

Жители Кизлярского района, представители молодежи, сотрудники районной администрации во главе с председателем районного Собрания депутатов Ахмедпашой Амирилаевым и заместителем главы районной администрации Исой Рамазановым присоединились к траурному митингу, прошедшему в городском парке Кизляра, почтили минутой молчания память о жертвах теракта и возложили цветы к памятнику погибшим.

Также памятные мероприятия прошли во всех школах Кизлярского района.

РФ хатын -предпринимательлердинъ ассоциациясы Дагестан республикасынынъ савда ман каьр шеккен хатынларын Савлайроссиялык бизнес конкурсларында катнаспага шакырады.

Дагестаннынъ хатын - предпринимательлери бир неше конкурста ортакшылык этпеге  боладылар. Айтпага, «Рабочая смена России», «Молодой директор года», «Рабочая честь России», «Женщина-директор года», «Заслуженный директор России», «Предприятие 21 века», «Искусство управлять».

Белгиленген конкурслар Москва каласында уьстимиздеги  2017-нши йылдынъ 24-25-нши мартында озгарылаяклар. Шараларда катнаспага аваслыгы болганлар 20-ншы февральге дейим аьризелер язып бермеге тийислилер.

Керекли билдируьвлерди www.assower.ru. сайтында таппага боласыз.

Ногай халкымызда алдыга ымтылган, оьз исин терен билген, билимли, тебентели, куллыксуьер ясларымыз аз тувыл. Яс болса да уьйкен организацияларды басшылап, оьз билими мен сый-абырай казанып, илми йолында уьстинликлерге етискен, халкымыздынъ атын данъклатып келген ясларымыз юреклерде оьктемлик сезимлерин тувдырады.

Солардынъ бириси ЗАО «МАКС-М» Черкесск каласында парыз медициналык страхованиесининъ боьлик етекшси Асият Тангатова болады. Асиет пен хабарласканда, онынъ ашык юзинде, йылтыраган кара коьзлеринде онынъ халкына, аьелине, сайлаган кесписине алаллыгы, суьйим йылтыны барын аян сезесинъ. Билимге ымтылган Асият 1986-ншы йылдынъ 15-нш декабрь айында Ставрополь крайынынъ Адыге-Хабль районынынъ Эркин-Юрт авылында Елманбет эм Нина Тангатовлардынъ татым аьелинде тувган. Ногай кыз бас деп 2002-нши йыл Черкесск каласында республикалык школа-интернатын йогары белгилерге тамамлайды. Атадан коьрген ок атар, анадан коьрген тон пишер дегенлей, Асият атасы Елманбеттинъ йолын алып, сол йылларда Карашай-Шеркеш технологиялык колледжин, оннан сонъ технологиялык академиясында билим алады. Экономист кесписин байырлайды. Барабар бас каламыз Москвада патшалык экономика, статистика эм информатика университетинде 2010-ншы йыл юрист кесписин тамамлайды. Билимин оьстирмеге шалыскан аьдем кайзаманда да бийикликлерге янъы йоллар ашпага мырат этип яшайды. Яс аьдем кайратлы болады. Илмиде де кыз оьзин сынамага суьйди. Соьйтип Асият аспирантурага туьсип, оны 2014-нши йыл етимисли тамамлайды. Буьгуьнлерде ол кандидатлык диссертациясынынъ уьстинде етимисли куллык этеди. Оьз ис аьрекетин кыз Карашай-Шеркеш технологиялык академиясында авыл кредитлев кооперация кафедрасында производстволык билимлендируьвининъ устасы кепте баслайды. Коьп кетпей, сол ок кафедрадынъ тамада лаборанты болады. Сол йылларда ногай кыз Карашай-Шеркеш Республикасынынъ ат казанган экономисти, экономика илмилерининъ кандидаты Елманбет Хусейнович пен бирге «Авыл хозяйство кооперативлерин уйгынлав», «Авыл хозяйстволык кооперативин басшылав» деген окув пособиелерин де шыгарадылар. Билимге уьйкен эс берген аьелде Асияттынъ Назир аданасы да, Алтынай аьптеси де Карашай-Шеркеш

технологиялык академиясын етимисли тамамлап, илми йолына да туьсип, аспирантурада окыдылар.

Аьр куьн эртен «Макс- М» ЗАО парыз медициналык страхование боьлигининъ етекшиси Асият суьйген исине юреги телезип барады. Неге десе онда кыскаяклыды янга якын ис йолдаслары, суьйикли иси саклайды. Исин юреги мен суьйген аьдемнинъ куллыгы кайзаманда да оьрге барады. Ога тек янъыларда отыз яс толды.

Онынъ алдында аьли де ойлаган мырадлары, этилинеек ислери коьп.

Сол бийиклерге етисуьвде, Асият, йолынъ дайым ашык болсын! Г.Нурдинова.

Суьвретте: А.Тангатова.

2016-ншы йылдынъ декабрь айында Кумлы авыл Шихмурзаев атындагы орта мектебинде район бойынша етекшилердинъ тербиялав иси ягыннан орынбасарларынынъ семинары уйгынланып оьтти. Мектеб окытувшылары эм окувшылары келген конакларды хош коьрип алдылар. Класс етекшилери мен кызыклы класс саьатлери, ата-аналарга багысланган йыйын, дерислер, тоьгерек столы, концерт озгарылдылар. Мектеб яшавында оьткен маьнели оьзгеристе окытувшылар да, окувшылар да белсенли ортакшылык эттилер.

Класс саьатлериннен алдын семинарга йыйылган конаклар оьнерли саьбийлердинъ яратувшылыклары ман таныстылар.

Оннан сонъ 3-нши класс етекшиси Ф.Менлиалиева «Ийгиликке меним йолым», 8-нши класс етекшиси А.Аджигельдиева «Наьсиптинъ шынты баалыклары» деген класс саьатлерин, 2-нши класс етекшиси М.Адильгереева театраллык класс саьатин, психолог Р.Мамурова 5-нши класс окувшылары ман «Мен эм меним досларым» деген дерис-ойынын уйгынладылар. 1-нши класс етекшиси Ф.Рамазанова ата-аналардынъ катнасувы ман йыйын озгарды. Йыйында ата-аналар, окувшылар белсенли ортакшылык эттилер. Ийгилик, тебентелик, эдаплык анъламларын кеплендируьв, окувшылардынъ ийгилик эм яманлык акында ойларын оьрлендируьв, ийги ислер этпеге ымтылувды тербиялав, окувшыларды досты, дослыкты бааламага уьйретуьв аьр бир озгарылган класс саьатлерининъ, ата-аналар йыйынынынъ бас мырадлары эди.

10-11 класс окувшылары ман ана тил эм адабиатыннан окытувшысы, РФ билимлендируьвининъ отличниги С.Аджигельдиева «Энъ кыйын кеспи- аьдем болув» деген тоьгерек столын уйгынлады. Шара ана тилинде оьтти. Тоьгерек столында келген конаклар, окувшылар ортакшылык эттилер.

Тоьгерек столы белгили ногай шаири М.Авезовтынъ ятлавыннан, видео ролигин каравдан басланды. Окувшылар аьдем баалыклары, анъ-эдаплык тербиялавы акында хабарладылар. Боьтен де видео-слайдлар ман коьрсетилген бизим замандагы йигитлик, баьтирлик акында хабарлар кызыклы эдилер. Шара катнасувшылары коьзлеринде коьзяслар ман Россия Баьтири Р.Кадырбулатовтынъ аьптесининъ, Россия Баьтири А.Машаковтынъ анасынынъ эскеруьвлерин карадылар. Окытувшы тоьгерек столдынъ исин шаир С.Майлыбаевадынъ ятлавыннан соьзлер мен, ногай адабиятынынъ белгили классиги Ш.Тиленши улынынъ йоравлары ман тамамлады.

Концертте музыка дерисиннен окытувшысы К.Толубаева, «Курткашык» деген кружок етекшиси А.Мутаирова, 1-11-нши класслар окувшылары ортакшылык эттилер.

5-нши класс окувшысы Р.Нурадилова окытувшы, шаир К.Бурумбаевадынъ «Суьювинъди савкатла» дерен ятлавын окып эситтирди.

Келген конаклардынъ эсин оьзине яс юлдызлар да караттылар. Биюв эм йыр аркалы окувшылар оьз халкынынъ эм Кавказда яшайтаган баска халклардынъ адабиаты, тарихи мен танысып келедилер.

Шара йыйылганлардынъ шалт «Лезгинка» биюви мен тамамланды.

Ф.Абдунасова,

Кумлы авыл орта мектеб етекшисининъ тербиялав иси бойынша орынбасары.

Суьвретте:шарадан коьринис.