РФ Президенти В.Путин Кизляр районынынъ яшавшысы Антонина Плисти 90 йыллык мерекеси мен кутлады. Бу йылдынъ16-ншы январинде тыл куллыкшысы Антонина Плис 90 йыллык мерекесин белгиледи.

А.Плисти тувган куьни мен кутламага деп Согыс ветеранлар, тыл куллыкшылар, тул хатынлар, пенсионерлер советининъ председатели В. Моргунова, Кизляр районында яшавшыларды социаллык яктан коршалав управлениесининъ етекшиси М.Медалиева, ветеранлардынъ соравы бойынша тамада специалисти А.Кадиева эм администрация аькимбасынынъ пресс-секретари Э.Алханова келген эдилер.

Келген конаклар ветеранга коьп яшав йылларын йорап, Россия Президенти В.Путиннен келген кутлавды окып, шешекей байламын, эстеликли савгасын тапшырдылар.

-Сиз шынты енъуьвшилердинъ, курувшылардынъ несилиннен боласыз. Неге десе сизинъ несил согыс заманнынъ авыр сынавларын тийисли кепте оьткен, элимизди кайтадан туьзип келген. Сизинъ яшав йолынъыз, элинъизге суьйиминъиз, онынъ бактысы уьшин яны авырувынъыз ясларга эм бизим баьримизге де тийисли коьрим болады,- деп айтылган эди хаттынъ ишинде.

А.Плис сый казанган иси уьшин «За доблестный труд», «Ис ветераны», «Знак почета» эм сондай баска савгаларына тийисли этилген. Ол ис аьрекетин 13 ясыннан алып баслаган. Кыскаяклы сав яшав бойы Кизляр районынынъ «Кизлярский» деген юзим оьстируьвшилер совхозынынъ бригадасында аьрекет эткен. Оннан кыскаяклыды тийисли тыншаювга да озгарганлар.

Антонина Плис Николай Карпович пен яшавын байлаган. Олардынъ эки кызлары, доьрт уныклары, бес немерелери куьезин арттырадылар. 58 йыл бойы бактысын байлаган эки ясуьйкенлер буьгуьнге дейим де татымлыкта, тил бирликте яшап келедилер.   

Суьвретте : савга тапшырув мезгили.

Венера Акбулат кызы Кидирниязова(Лукманова) талаплы окытувшы, шаир, журналист, «Ногайым» эм тематикалык соьзлик «Аьлемет соьзлер» деген эки шыгармалардынъ иеси. Венера Акбулат кызы - халкымыздынъ алал кызы, ногай тили акында йылдан йылга билимин оьстирип, оны сакланувына эм оьрлендируьвине коьп куьшин салып келеди. Буьгуьн биз сол шаир кыскаяклыдынъ яшавы, яратувшылык йолын ашыклап айткымыз келеди, неге десе сондай халкы уьшин уьмитли аьдемлер бизде аьли де коьп болса экенлер деген аьруьв мырадларымыз бар.

- Венера Акбулат кызы,яшав йолынъыз акында хабарласанъыз экен?

- Мен Ногай районнынъ Орта-Тоьбе авылында тувганман. Меним авылымды «шаирлердинъ авылы» деп айтпага болаяк, неге десе, бу кишкей авылда белгили бизим шаирлер: М.Авезов, А.Култаев, Г.Аджигельдиев тувганлар. Яс шаир, аьлиги заманда Карашай-Шереш республикасындагы Ногай районынынъ маданият боьлигининъ етекшиси З.Булгарова да(Тилекова), шаир эм йыравшы К. Абдулакимов Орта-Тоьбе авылында тувганлар.

Бу авылда уста йыравлар да бар, айтпага, М. Кишинеев, Е. Джумагишиева эм Г. Теркеева.

Бу авылда 1974-нши йылдынъ курал айынынъ 9-нда, Енъуьв байрамы куьн тувганман. Авылдынъ сербетли сувы аьдемге куьш эм сулып бергендей, аьдемнинъ шаркына сондай да эмли болып югады.

1980-нши йылда мен сол авылдынъ мектебине биринши кере окувшы болып келгенмен. Биринши окытувшым Хадижат Язувовна Колдасова- билим ягыннан бек билимли хатын, баслангыш классларда окувымызды язбай яде окымай, мага коьре бир де бармаганмыз. Йогары билим алмага барганда да, ислегенде де онынъ каты кылыгы алдыдагы бизим яшавымызга бек керекти.

- Сизинъ яратувшылык йолынъыз не заттан басланды эм кайтип оьскен?

- Энъ биринши ятлавларымды он доьрт ясымнан алып баслаганман. Олар оьз элимди суьюв, шоьлдинъ ярасыгы ман оьктемсуьв, аьскерлик юриткен яслардынъ акында ойларымды коьрсеткенлер. Сол язылмаларымды мен авылдасым болган, йогары билимисли окытувшыга, коьп йыллар авыл мектебининъ етекшиси болып ислеген Ашувхан Арслановнага Шандиева коьрсеттим. Ол мени янына олтыртып, блокнотымды колына алып, ятлавларымды алгасамай окып, мени бир аз йигерлендирген соьзлерин айтып, ятлавлар язувынынъ сулыбына уьйретти. Ашувхан Арслановнадынъ мага сол заманда соьйтип алал болганын эм уьйретип, яратувшылык толкынына миндиргендей болганын, мен бир де мутып болмаякпан.Ким биледи, сол ятлавларымды мен баска аьдемге коьрсеткен болсам, яшавым калай туьзилеегин?

Меним биринши ятлавларым «Шоьллик маягы» газетасында, сонъ Черкесск каласындагы «Ногай давысы» газетасында, «Тувган Элим» деген альманахта баспаланганлар.

Яратувшылык сулыбымды Карашай- Шеркеш педагогикалык университетинде окыган 1991-1996 йылларында оьстирип баслаганман. Соьзлик тилимди байытып, баска шаирлердинъ ятлавларын окып, олардынъ кайтип язганларын терен тешкерип карап, оьз ятлавларымды язганда, ярасыклав амалларын кулланувга уьйренип турганман. Меним яратувшылык оьсуьвиме сол университетте ислейтаган Ю.Каракаев эм М.Султанбекова коьп косымларын эткенлер. Олар ятлавларымды окып, анализин этип,

кемшиликлеримди, янъылысларымды коьрсетип, кайдай литератураларды окып уьйренмеге керек экенин айтып, тийисли маслагатларын бергенлер.

Йогары билимди алганнан сонъ,1997-нши йылда «Шоьл тавысы» газетада ислеп баслаганман. Журналист кесписининъ усталыкларына мени сол заманда редактор болган М.Кожаев эм мени уьйретуьвге тапшырылган М-А.Ханов коьп кыйын салганлар. Сол билимлеримди мен бу куьнге дейим де кулланаман. Савлай яратувшылык аьдемлердинъ арасында болган мен де уьйренип, ак куьнлев мен куьнлеп, олар ман куьезленип, сол йогарлыкка етиспеге шалысканман.

2001-нши йылда мени бактым Ленин авылынъ яшавшысы болган, белгили бурынъгы йыравшы Курай Лукмановтынъ оьспирлерининъ аьелине келин этип коскан. Сол йылларда бурынъгы йыравдынъ сондай да куьшли, феноменли эси болганына, онынъ кишкей бала заманыннан алып ногай халкымызднъ баьтир йырларын билмеге кайтип шалысканына, оларды бек аьруьв билгенине куьезленип, мен де бурынъгы йырлардынъ куьшли, шешен тилде язылувларына коьмилип, олардынъ сырларын билмеге талап эткенмен. Меним эрим Муратали Лукманов та сыпаты ман «Шора баьтир» йырын аьруьв билетаган эди.

Бурынъгы йырлар ман байланыслы болувым ман, меним колыма туьскен А. Баскаковтынъ «Ногайша- орысша соьзлиги» уьйкен орынды тутты.

- Оьз шыгармаларынъыз акында кыскаша айтсанъыз экен?

- Биринши китабимди «Ногайым» деген ятлав йыйынтыгын 2008-нши йылда баспадан шыгарганман. Онда боьликлерге айырылган оьз элимди суьювге, ата-анама, лирикалык ятлавлар, яшав акында ойларым, «Куьнаьли» эм «Арслан» деген поэмалар киргенлер.

Экиншиси- тематикалык соьзлик «Аьлемет соьзлер» баспадан шыгып, 2011-нши йылда дуныя коьрген. Ол кишкей тамшылар ман 20 йыл бойынша йыйналган исим. Орта мектебин кутылганлай,

Карашай- Шеркеш университетине ногай тилимди саклав мырадым ман туьскенмен. Ногай тилимиздинъ оьлип басланувы коьп аьдемлерди тынышсызландырады, оны саклавдынъ бир соравы да шешилмеектей болып коьрингени басларымызды тоьмен салдырды. Тек аьруьвликке ыйнанув юрегимнинъ бир шетинде яшады, эм мен аста акырын, оьз алдыма ногай соьзлерди, такпакларды, айтувларды йыйнав куллыгын юриткенмен. Ногай тилинде А. Баскаковтынъ соьзлигиннен баска йок экенин эм бек кереклигин анълап, ногай тилимизди саклав ойым ман, бир кишкей болса да, оьз косымымды этип, сол соьзликти баспадан шыгарганман. Соьзликке географиялык терминлер, оьсимликлердинъ, балыклардынъ атлары; атлардынъ (лошадь) туьрлилери, алатлары; аьдемнинъ муьшелери, касиетлери акында соьзлер;синонимлер, омонимлер, антонимлер; тематикалык такпаклар эм айтувлар; медициналык терминлер, динлик соьзлер; юристлик соьзлер; кумашлардынъ атлары… Баспадан шыгарган соьзликти мен Билимлендируьв Управлениесининъ етекшиси К. Отегенова коьрсеткенде, ол хош коьрип, аьруьв баалап, оларды уьлестирмеге ярдам эткен.

- Аьлиги заманда ногай тилимизди оьстируьв бойынша кайдай ойларынъыз бар?

- Йылдан йылга биз янъы технологиялардынъ оьсуьвине шайыт боламыз. Ногай тил эм адабиат учебниклердинъ етиспевлик маьселесин шешуьв аьлиги янъы технологиялык оьмирде кыйын тувыл деп ойлайман- бизим Ногай районында «Электронная бибиотека» туьзилсе, сонда ногай тилиннен эм адабиатыннан баьри класслардынъ учебниклери де электрон кебинде йыйналар эди. Сол «Электронная библиотека» ман, ногай тилин окыйтаган баска районлардагы ногайларымыз да пайдаланар эдилер. Оьз районымызда сол библиотекадынъ туьзилисин окытувшылардынъ эм окувшылардынъ мобильли телефонларына, планшетларына, компьютерларына эм с.б. затларга йибермеге болаяк.Класстан бир

балага йиберилсе, сонъ ол керек затты аьлиги янъы амаллар ман баскалар ман боьлисеек.

Бизим оьспирлеримизге, яс- явкамызга сол бийикликте болган билим янъылыклары керек деп ойлайман. Олар- бизим тилимизди оьстиреек йогары проектлер: соьзликлер, логикалык ойынлар, кроссвордлар, сканвордлар, филвордлар, судокулар, ребуслар туьзуьв эм шыгарув. Балалар уьшин ногай тилинде язылган йырлар эм караокелери де яслардынъ соьз байлыгын, йырлав сулыпларын, оьз тилин суьюв сезимлерин оьстирер эдилер.

Бизим балаларымыз бек акыллы, талаплы, янъы технологиялардан аьруьв анълайдылар.Бир янъы заттан сонъ, тагы да баска янъы зат шыгады. Аьлиги балалардынъ ойлавлары да баска болып коьринеди, сонынъ уьшин, сондайларды бир куьпке йыйнап, олар ман бирге сол йогары, янъы технологиялы проектлер акында ойланганы оларга да, ясы уьйкенлерге де келимли болаяк. Бир балалардынъ ата-аналары оьз балаларынынъ оьсуьвин коьтергишлевине коьп куьшлерин саладылар, сол зат та билимди янъы толкынларга коьтермеге болады.

Туьрли ерлерде яшаган ногай балалар арасында кызыклы ойынлар, ярыслар озгарув олардынъ конъиллерин коьтереек, йолдаслыкты тувдыраяк, бир- бириси мен ногай соьзлер, аьдетлер акында билимлерин оьстиреек эм билмеге шалыстыраяк.

Кишкей балалар уьшин халк кийимлери мен, баьтирлери мен боявлар шыгаргым келеди. Бу ойында балалардынъ карандашларды дурыс этип ыславы, яратувшылыгы, тил байлыгы,ярасыклав амаллары, ярасыклы сезимлери оьсеек.

Оннан да кызыклы болар электронлы ойнав- боявлар (айырым этип, айванлардынъ, оьсимликлердинъ кеплери орыс эм ногай тилинде атлары ман). Сол ойынды Эльбрусоид фирмасы этип болатаганын сорап билгенмен, эгер балалар уьшин кыйналган бир спонсор болса, соны этпеге болаяк эди.Бизим яслардан халкымыздынъ патриотларын оьстируьв, олар ман байланыс

ыслап, колымызды созув, бирликке ымтылув- бизди тек куьшлендиреек.

Москва, Ставрополь, Астрахань калаларында яслар оьз талаплары ман ногай кешелерин, ногайлар ара йолыгысувларын бек кызыклы этип озгарадылар. Соннан биз яслардынъ бир бири мен коьрискиси, ногай тилин билгиси,тынълагысы келгенин сеземиз. Тек соларды ойлайтаган яслар оьз алдыларына, айырым яшагандай коьринеди, сондай коьринислерге бизим яслардан энъ деген оьз халкына коьмек эткенлерин аькетип коьрсетуьв, олардынъ конъиллерин коьтеруьв, баскаларга коьрим этуьв- бек яхшы болар эди деген ой келеди.

- Сиз аьлиги заманда кайдай ислерди юритесиз эм соны ман байланыслы кайдай ойларынъыз бар?

- Озган йылдынъ кырк кийик айыннан алып, мен Орта-Тоьбе авыл мектебинде методикалык лабораториядынъ етекшиси болып ислеймен. Онынъ мырады: ногай тил окытувшыларына ярдам этип, дерислерде тилимизди оьстируьвде янъы методикалык амалларды косылма этуьв.

Ногай тилиннен эм адабиатыннан учебниклердинъ эски болувлары, олардынъ етиспевликлери, уьйкен маьселелердинъ соравлары ФНКА етекшиси К.З.Янбулатовтынъ ойланувы ман сол методикалык лаборатория ашылган. Онынъ орынбасары А. З. Межитов сол ойларды дуныяга эндируьв уьшин, янъы истинъ атын, туьзилисин ойлаган эм методикалык дериси онынъ каравлыгында ислейди. Методикалык дериси ишине Ногай районымыздынъ ногай тил окылатаган аьр бир мектебиннен бирер окытувшы киргенлер, олардынъ аьр бириси сайланган темалары бойынша куллыкларын юритедилер эм сол ислери бойынша окытувшылар арасында Илми-практиалык конференциясы озгарувына ФНКА эм район билим управлениесининъ ваькиллери шакырылаяклар.

-Мектеблерде ногай тилиннен окув китаплердинъ етиспевлик маьселеси мен байланыста не зат айтпага боласыз?

-Мен Ногай районнынъ администрациясына, ФНКА етекшиси К.З.Янбулатовка оьз проектим мен барганман, онынъ аты «Электронный учебник по родному языку и литературе» эди. Сол проект акында, ногай тил эм адабиат учебниклерининъ етиспевликлерин карыжсыз аьзирлемеге болаягы акында айтканман. Мен универсаллы, янъы технологияларга келискен учебниклер туьзеегимди, проекттинъ мырадларын, туьзилисин, кайдай аьруьв янъылыклар болаякларын, окытувшыларга эм окувшыларга кайдай кызыклы болаягын ашыклап айтканман. Соны ман, бизим ортак соравымызды бирге шешеек болып соьйлегенмиз. Аьлиги заманда мен 6-ншы класстынъ ногай адабиат учебнигин электронлы кебинде туьзуьв куллыгын юритемен.

Ойымда аьли де ногай тил окытувшыларына коьмек этип, электронлы дериске планлар туьзуьв. Коьбисинше, бу планлар ногай тил дерислерине бек керегеек, неге десе сонынъ ишине аьзир карточкалар, ойынлар киргистилееклер. Этно-маданиятлык проект бойынша, интегрированлык дерислерди туьзуьв, мысалы: ногай тил- биология (оьсимликлердинъ, айванлардынъ атлары), ногай тил- география (географиялык терминлер), тувган тил- технология (ногай оьрнеклерди материаллардан, бисердан, табиат алатларыннан аьзирлев), тувган тил- тарих (тарихимиз акында) эм с.б.

-Ногай газетасынынъ редакциясына кайдай йоравларынъыз бар?

- Аявлы ис йолдасларым! Халкымыздынъ бек коьпленген аьр куьнлик соравларын шешуьв, алдышы бизим аьдемлеримиздинъ уьстинликлерин коьрим этип коьрсетуьв, маданиятымызды, адабиатымызды, тилимизди оьстируьв соравларын ашыклап коьрсетуьв- олар баьри де сизинъ мойынынъызда, эм сол маьселелердинъ акында сиз усташа газета бетлеринде язасыз! Сизинъ усталыкларынъъыздан бизим ногай халкымызга бек коьп пайда келеди, сав болынъыз! Ана тилимизде сондай газета бар

болганына бек куьезленемен эм суьйинемен! Ногай шоьлимизде тек яхшылыклар болып турганын баьримизге де йорайман!

Хабарласувды юриткен

Г.Нурдинова.

Суьвретте: В.Кидирниязова.

Республикамызда ерли производительлердинъ шыгарган товарларына «Бренд Дагестан» деген белги салынаяк. Оны кулланув йосыгы озган 2016-ншы йылдынъ декабрь айында ДР Оькиметининъ токтасы ман беркитилген. Брендты кулланувга ыхтыяр ерли самоуправление органларына, муниципаллык предприятиелерге эм товарлар болдырувшыларга берилер уьшин межведомстволык ис куьби туьзилеек. Белгиди кулланувга айырым ыхтыяр ДР Савда эм промышленность министерствосынынъ колында. Айтылган министерствога эртеректен билдирилип, толтырувшы власть органлары ман, олардынъ тергеви астындагы организациялар ман выставкалар, презентациялар озгарганда, сувенирлер аьзирлегенде белги кулланылмага болады.

Белги республикамызды Россиядынъ белсенли оьрленетаган регионларынынъ бириси кимик, ийги кебин туьзер уьшин шыгарылган. Ол(белги) Дагестаннынъ инвестиционнлык бавлайлыгын коьтерилуьвге, регионлык эм россия рыногына сапатлы эм конкуренцияды коьтерип болган продукцияды шыгарувга демевлик этер деп сенемиз.

Янъыларда ДР маданият министри Зарема Бутаева официаллык кепте А.-П. Салаватов атындагы Кумык анъ-драмалык театрынынъ коллективин янъы етекшилери–Россиядынъ ат казанган саният аьрекетшиси Скандарбек Тулпаров пан таныстырды.

Маданият министерствосынынъ басы Кумык театрынынъ алдынгы етекшиси Заурбек Бабатовты театрдынъ етекшиси эсабында емисли аьрекет эткени уьшин савбол айтты. «Маданият министерствосына З.Бабатовтынъ кетуьви анъсыздан болды, ама биз онынъ аваслыгын кабыл этемиз»,–деди З.Бутаева.

Маданият министри С.Тулпаровтынъ яратувшылык эм ис етимислерин белгилеп, эндигиден ол Кумык театрын етекшилеегин билдирди.

«Россиядынъ саниятларынынъ ат казанган аьрекетшиси, Россия, Сырткавказ, Дагестан конкурсларынынъ эм фестивальлерининъ дипломанты Скандарбек Тулпаровтынъ аты тек Дагестаннынъ тувыл, коьп россия регионларынынъ каравшыларына да зейинли режиссер деп белгили. Ол бизим республикадынъ алдышы,уллы усталыгы болган режиссеры»,–деди оьз соьзинде министр.

С.Тулпаров З.Бутаевага ога этилген уллы сеним уьшин оьз разылыгын билдирди эм оьзининъ бас борышлары деп репертуар

уьстинде ислевди,каравшылар коьп болувын, театрга келимди оьстируьвди санайтаганын айтты.

13 января двери всех 16 общеобразовательных учреждений Ногайского  района  открылись  после зимних каникул для  начала школьных  занятий.

По словам начальника отдела образования Ногайского района Кайтархан Отегеновой, 2843 учащихся муниципалитета сели за школьные парты. «По уставу школ на осенние и весенние каникулы даются по 9 дней, на зимние каникулы – 12 дней. Всего на данные каникулы определено 30 дней. Поэтому мы начали учиться именно 13 января. Теперь началась самая длинная третья учебная четверть. Первоклашки зимой будут отдыхать еще одну неделю, но уже в феврале», – пояснила она. 

«Ученики ждут Новый год с особым желанием. Ведь это не только приход Деда Мороза с подарками, но еще и отдых от уроков и ежедневных домашних заданий. Каникулы в самое холодное время года делят учебный год пополам. В это время ученики вместе с родителями проводят праздники вместе дома или уезжают на отдых. Период зимних каникул одинаков во всех школах. Он продолжается 2 недели. Просто может быть в разное время, по усмотрению органов местного самоуправления. И для первоклассников каждый учебный год в феврале бывают дополнительные зимние каникулы продолжительностью  одну неделю. В 2016-2017 учебном году они также предусмотрены с 13 по 19 февраля 2017 года», - прокомментировала особенности занятий специалист отдела образования Райлет Мустафаева.

По словам начальника отдела образования, основным механизмом получения информации о результатах и качестве общего образования является Государственная итоговая аттестация выпускников. В 2016 году на ЕГЭ участвовало 118 выпускников, из которых успешно прошли минимальный порог и получили аттестат о среднем образовании 108  выпускников, что составляет 80%  против 73.1%  2015 года. При сдаче ЕГЭ 100% успеваемость и 100-процентное качество знаний показали по русскому языку выпускники МКОУ «Кунбатарская СОШ им. М.К. Курманалиева» и МКОУ «Кумлинская СОШ им. Д.М. Шихмурзаева», а по математике  – учащиеся 11-го класса  МКОУ «Кумлинская СОШ им. Д.М. Шихмурзаева».  

«20  выпускников района  получили аттестаты особого образца и награждены  медалью «За особые успехи в учении». В 2016 году для выпускников  9-х классов ГИА проводился с использованием механизмов независимой оценки. К государственной аттестации были допущены 292 выпускника, из них 3 ученика не получили аттестат об основном общем образовании. 25 выпускникам 9-го класса за отличные знания в обучении выданы аттестаты об основном общем образовании с отличием. В 2015-2016 учебном году 11-й класс окончили  118 учащихся Ногайского района.  20 выпускников 11-х классов получили медаль «За особые успехи в учении».  Это выпускники следующих образовательных учреждений: 7 медалистов Терекли-Мектебской школы им. А.Ш. Джанибекова, 5 учащихся Терекли-Мектебской школы им. Кадрии, 3 ученика Карагасской СОШ им. К. Кидирниязова, по одному медалисту из Червлено-Бурунской СОШ им. З. Акмурзаева, Кумлинской СОШ им. Д.М. Шихмурзаева, Батыр-Мурзаевской, Ортатюбинской и Ленинаульской школ». Уверена, что в текущем учебном году эти цифры будут намного выше, поэтому хочу пожелать ученикам школ именно в самую длинную четверть получить наибольшее количество хороших отметок для того, чтобы в конце четверти они смогли так же хорошо отдохнуть», – заявила она.

Директор школы им. Джанибекова села Терекли-Мектеб Курасхан Ярикбаева выразила надежду, что самая длинная четверть будет для учащихся плодотворной и успешной. «В эти дни проходят мониторинговые и олимпиадные работы учащихся, будут проведены праздничные мероприятия, посвященные Дню Защитника Отечества, Международному женскому дню. Ученики достаточно отдохнули и приступили к учебе с новыми силами и достаточным стремлением “грызть гранит науки”. На сегодня запланированы мероприятия по празднованию Дня печати и Старого Нового года», – подчеркнула она.

Ася Мусакаева.

«Ногайский район» МО Яшавшыларды ис пен канагатлавшы орталыгы Ногай районынынъ ислемейтаган эм куллык излейтаган гражданларын яшавшыларды ис пен канагатлав тармагы патшалык ярдамын алмага шакырады:

1. «Россияда куллык» деген ортакроссиялык порталынынъ анъсатлыкларын кулланув аркасы ман Дагестан Республикасында эм онынъ кырында келисли ис аьрекетин излестируьвде коьмек этеди.

2. Ис рыногындагы аьллер акында гражданларга соьйлесуьвлер кебинде билдируьвлер этеди.

3. Соьйлесуьвлер, тестирование кебинде кеспи алувга онълайды.

4. Куллыксыз гражданларды ис рыногында керекли кеспи усталыклары бойынша Дагестан Республикасынынъ окув ошакларына кеспи алув ниет пен окымага йибереди.

5. Сегиз дерислерден туьзилген социаллык яктан шыныгув бойынша коьмегин этеди. Солардынъ барысында куллыксыз гражданин белсенли яшав орынын тутувга онъланув ниет пен ис ойыны, соьйлесуьвлер, тестирование, анкетирование кебинде самопрезентация, резюме туьзуьвдинъ, ис аьлессуьвдинъ сулыпларын алады.

6. Психологиялык яктан колтыклав бойынша коьмек этеди.

Оннан баскалай, тийисли документлерди аькелген эм кайтадан регистрация оьтуьв шартларын толтырган баьри де куллыксыз гражданларга келисли ис орынлары йок болса, куллыксызлык бойынша пособие акшасы беркитилинеек. Солай ок, кеспи алув ниет пен окымага йиберилген гражданларга окып турган заман болжалында стипендия акшасы тоьленеек.

Керекли билдируьв алмага суьетаганлар Терекли-Мектеб авылдынъ Карл Маркс атындагы орамында орынласкан Яшавшыларды ис пен канагатлав орталыгына келмеге боладылар. Телефон: 21-3-08.

Оьз халкынынъ белгили аьдемлери

Мине соьйтип айтпага болады олардынъ акында. Мен оларды янъыларда республикамыздынъ бас каласы Махачкаладагы Ленин атындагы майданында Янъыйыллык елкасы янында коьрдим. Кала яшавшыларынынъ биревлери оларды танып, колларын йылы кепте созып саламласадылар, баскалары басларын иедилер. Танысканда, мен олар кимлер экенин билдим. Бириншиси – Дагестаннынъ эм Россиядынъ халк артисткасы, бил-бил тавыслы йырлавшы Асият Кумратова, экиншиси – республика маданиятынынъ ат казанган куллыкшысы, белгили шаир, коьшируьвши эм публицист, Дагестан язувшылар союзынынъ правлениесининъ секретари Анвар-Бек Култаев экенлер.

Асият Кумратова 70 йылдан бери ногай халкынынъ бурынгы эм аьлиги йырларын онлаган эллерге барып йырлаган эм аьли де оьзининъ йыр репертуарын янъы келген 2017-нши йылга да аьзирлейди.

Анвар-Бек Култаев 60 йыл ногай адабиатында куллык этеди эм 20-га ювык китаплер баспалаган. Он бес ясыннан алып онынъ ятлавлары, балладалары, поэмалары, хабарлары, повестьлери газеталарда эм журналларда шыгып келедилер. Янъы 2017-нши йылдынъ басында ол оьзининъ коьптен мырат эткен ойын яшавга шыгарган, «Анам акында» деген поэмасын язып кутарып, шат коьнъили мен кыдырып юргени экен.

Булар – ногай халкынынъ белгили аьдемлери. Олар ман сав Дагестан оьктемсийди. Быйыл да олар оьз оьнери мен тагы да халкын, Дагестанды суьйинтер деп сеним бар. Сондай белгили аьдемлер ногайларда коьп болсын. Сол себептен мен де оларды бирге суьвретке алдым эм олар акында яздым.

Инна Полонская,

Махачкала.

Суьвретте: А. Кумратова эм А. Култаев.

Оьрметли авылдасларым, медициналык страховой полислердинъ иелери!

Сизге врачты сайлав ыхтыярынъызды кулланып билинъиз деген тема бойынша ясуьйкен маслагатымды бермеге суьемен. Сога сиз маьне берерсиз деп уьмит этемен.

Медициналык страховой полистинъ иелерине эмленуьв уьшин врачты эм эмлев уьйин сайламага ыхтыяр берилген. Ол бек маьнели эм яваплы ыхтыяр. Тек соны дурыс кулланып билуьв керек. Онда-мунда шавып врачтан-врач сайлайман деп юргеннен де пайда йок.

Аявлы авылдасларым! Авырыманъыз, сизге ден савлык сагынаман. Авырысанъыз, сонда ок та врачларга барынъыз. Бириншилей, энъ де баслап, бизим ерли врачларга коьрининъиз. Ерли врачларымыз республикамызда билимли, оьнерли, етимисли врачлар сырасыннан саналадылар. Бизим район больницамыз республикада янъы диагностика эм эмлев аппаратлары ман толы кепте канагатланган больницалар арасында. Эгер баска ерлерге барып эмленмеге суьйсенъиз, ерли врачларымыз бан маслагат этинъиз.

Экиншилей, республика орталыгымыз Махачкаладагы эмлев уьйлеринде элимизге атлары яйылган сулыплы, билимли, абырайлы врачлар эм белгили аьлимлер ислейдилер. Олардынъ алдыннан оьтпей, баска яктагы врачларга бармага алгасаманъыз. Керек болса, республикалык врачларымыз, аьлимлеримиз оьзлери маслагат берерлер не ерге, кайдай специалист-врачка бармага тарыгы акында.

Уьшиншилей, эмлев уьстинлиги тек врачтынъ билими мен тувыл да, сизинъ оьзинъиздинъ аьрекетлеп сав болмага талап этуьвинъиз бен де байланыслы.

Доьртиншилей, эгер сиз баска ерлердеги врачлардынъ ярдамы ман эмленсенъиз, сол эмленуьв йосыклары ман бизим ерли врачларымызды таныстырмага тарыксыз.

Бесиншилей, врачлар язган савлык саклав тапшырмаларын эмленуьв уьйден шыккан сонъ да толтырмага борышлысыз. Савлыкка зарар келтирген осал ислерден (ишки, таьмеки тартув, ашувланув яде биревлерге яманлык сагынув эм с.б.) эрек турмага керексиз.

А.Арсланов,

Дагестаннынъ ат казанган врачы,

медицина илмилер кандидаты,

врач-эксперт.