Кате баасы – аьдем яшавы
Оьткен 2016-ншы йыл декабрь айда Россия Федерациясынынъ Оькимети йол юрис катнасувшыларынынъ законшылыкты тутувын кеплендируьвге, коьлик алатларынынъ йолдынъ карсылас юрисининъ кесегине шыгувы ман байланыслы йол-коьлик кателерининъ алдын шалувга каратылган Шаралар планын беркиткен. Соны ман байланыста газетамыздынъ оьз хабаршысы РФ МВД-нынъ Ногай район боьлигининъ ГИБДД боьлигиндеги ДПС тамада инспекторы, полиция капитаны Амир Амирбекович Шабанов пан йолыгысып, йол-коьлик кавыфсызлыгы акында хабарласкан.
– Амир Амирбекович, ызгы йылларда элимиз, сонынъ санында республикамыз, районымыздынъ автойолларында йол коьлик кателери эм соларда оьлетаган, яраланатаган аьдемлер саны коьбееди. Ногай район йоллары бойынша бу яктан оьткен йылдынъ статистика билдируьвлери кайдай экен?
– Хабарласувымыздынъ басында ок йол юрисининъ йорыкларын бузув бойынша статистика билдируьвлерине эс этейик. Былтыр Ногай районынынъ автойолларында бир неше авыр йол-коьлик кателерининъ сырагысында аьдемлер оьлгенлер. Айтпага, 2016-ншы йылдынъ 16-ншы мартында Терекли-Мектеб – Карагас автойолынынъ 90-ншы шакырымында автокоьлик йолдан шыгып кетип тамамында 1 аьдем оьлген. Сол йыл 14-нши майда Терекли-Мектеб – Нариман автойолында автомобиль коьлиги велосипедистти урган эм бу кате сырагысында велосипедист оьлген. Солай ок Терекли-Мектеб – Кара-Сув автойолында болып оьткен катеден сонъ 1 аьдем оьлген эм 1 аьдем яраланган, Терекли-Мектеб – Червленные Буруны автойолында – 1 аьдем оьлген, 3 аьдем яраланган.
Былтыр район еринде август айы йол-коьлик кателерине «бай» болып шыкты. 3-нши августта Бораншы – Карагас автойолында автокоьлик водители карсылас йол кесегине шыгып кетип, ога карсы келеяткан автомашина ман урынган. Сонынъ сырагысында 1 аьдем оьлген, 1 аьдем яраланган. 8-нши августта Терекли-Мектеб – Нариман автойолында водительдинъ куьнасиннен автомашина карсылас йол кесегине шыгып, карсы айдап келеяткан коьлик пен урынган. Бу йол-коьлик катесиннен себеп 1 яс авылдасымыз ян берген, экиншиси яраланган. Соннан уьш куьн оьткен сонъ авыр кате эндигиси Терекли-Мектеб – Карагас автойолынынъ Карагаска карап бурылатаган еринде болган. Сонынъ тамамында автомашина авдарылып, тагы бир яс авылдасымыз ян берген.
Оннан баскалай, озган йыл бойынша «сельсовет Арсланбековский» МО еринде бир йол-коьлик катеси болган эм 2 аьдем яраланган. «Село Терекли-Мектеб» МО авыл йолларында 11 йол-коьлик катеси болып оьткен, 10 аьдем яраланган.
– Бирер водительлердинъ йолдынъ карсылас кесегине шыгувынынъ бас себеплери эм солардынъ сырагылары не зат пан байланыслы экен?
– Элимизде болатаган йол-коьлик кателерининъ хыйлысынынъ бас себеби – ол йол юрис йорыкларынынъ 9-ншы басын бузув болады, олай дегени бирер водительлердинъ карсылас йол кесегине шыгувы. Йол юрис йорыкларын бузувлардынъ бу кеби кайсы заманларда да авыр кателерге аькеледи. Эгер бир водитель автомашинасы ман карсылас йол кесегине шыгып кетсе, ол оьзине карсы келеяткан йол коьлиги мен урынганда, солардынъ тезлик оьлшемлери косыладылар. Айтпага, бир автомашина саьатке 100 шакырым ман, экиншиси – 90 шакырым ман келеяткан болса, олардынъ урынув куьши 190 шакырымга етиседи. Олай дегени, бир автомашинадынъ баскасына урынувынынъ куьши йол шетинде кадалып турган бетон курылысына урынганга тенъ болады. Мундай ерде салон ишинде олтырган эм айырым кетен байлавышы ман оьзин байламаган йолавшы айлак та бек кателенмеге болады: ол кабинадан ушып шыгады. Соннан тура йол инспекторлары водительлерге эм йолавшыларга оьзлерин олтыраларга беркитинъиз деп токтавсыз эсине саладылар.
Автомашинадынъ анъсыздан карсылас йол кесегине шыгувы ога карсы келеяткан автомобиль водителине оьз коьлигин йолдан тайдырмага бир амал да калдырмайды. Соннан себеп мундай аьлде йол юрис йорыклары каты бузылады. РФ КоАП 12.15-нши статьясынынъ 4-нши кесегинде белгиленген йол юрис йорыкларын бузганы эм йолавшыдынъ алган яраларынынъ авырлыгына коьре куьнали водительге административлик дембиси (штраф, коьликти айдавга ыхтыярын алув) эм солай ок РФ Уголовлык кодексининъ 264-нши статьясынынъ 1-нши кесегине коьре 7 йылга дейим уголовлык яваплыгы каралады. Соны ман бирге «Гражданиннинъ муьлкине эм оьзине келтирилген зарар толы оьлшеминде кайтарылмага керек» деп Граждан кодексининъ 1064-нши статьясында айтылган.
– Аьли коьп ерлерде эм бизим район йолларында да йол юрис йорыкларынынъ энъ кереклисин де билмейтаган бирер водительлер йолыгады. Сондайларга дембиси йокпа?
– Ызгы йылларда автойолларда водительлердинъ куьнаси мен коьп бузувлар болганнан себеп, былтыр элимизде «кавыфлы кепте айдав» деген соьз байланысы да киргистилген. Сондай айдав уьшин водительлер эндигиси административлик яваплыкка тартыладылар. Водительде 20 мынъ маьнеттинъ штрафлары йыйналган болса, РФ КоАП 17.15-нши статьясы сондай водительдинъ коьликти айдавга ыхтыярын иркпеге амал береди. Водитель коьликти айдавга ыхтыяры болмаган аьдемге автомашинасын айдамага берсе, ога 30 мынъ маьнет штраф салынады. Автомашинады ясы етпеген балаларга айдамага берсе, РФ КоАП 5.35-нши
статьясына коьре «ата-ана ыхтыярларын тийисли кепте толтырмав эм ясы етпеген балады эсапка салув» деген дембиге йолыктырылады. А эгер водитель оьз коьлигин соны айдавга ыхтыяры йок аьдемге берип, ол да йол-коьлик катесине туьсип оьлсе яде бу ерде баска бирев оьлсе де, коьлигин берген водитель мунда аьлде толы кепте материаллык эм уголовлык яваплыгына тартылады.
Йол юрисининъ йорыклары – ол яшав законы, неге десе коьлик алаты ол кайсы заманда да йогары кавыфлык пан байланыслы алат болып калады.
Хабарласувды М.-А.Ханов юриткен.

