Янъыларда Ногай район орталык китапханасынынъ окув залында, татар шаири, Уллы Аталык согысынынъ катнасувшысы эм ветераны Муса Джалиль тувганлы 115 йыллыгына багысланып, «Эрлик калар оьмирлерге» деп аталган яттан ятлав окув шарасы озгарылды. Белгиленген шарада Кадрия атындагы орта мектебининъ сегизинши класс окувшылары катнастылар.

ДАССР курылганлы 100 йыл толувы ман байланыслы болып, район орталыгымыздынъ билимлендируьв учреждениелеринде, маданият тармагында коьп шаралар озгарылдылар.

Элимиздинъ тарихиннен бизге Юсупов мырзалардынъ акында аьруьв белгили. Тукым негизин туьзуьвши Ногай Ордасынынъ айтылган мырзасы Юсуп (дурысында Юсуповлардынъ негизи Абубекирден басланган, онынъ ата-бабалары оьз заманларында Египет эм баска эллерде солтанлар, халифлер болганлар. Оларга власть Мухаммад-пайхамбардынъ тувдыклары болганы ман байланыста берилген деп язылган Санкт-Петербургтагы Юсуповлар уьйинде) болганын эндигиси сав дуныя биледи.

(Басы 4-нши номерде) Ол коьнъили коьтерилип мектебке де кетти. Бирге окыйтаган кызлары, тап Солтанат янъы зат кийгендей, ога коьз айырмай карайтаган эдилер. Кыздынъ коьзинде куьлки ойнаганын коьрип, Зайрат та суьйинди. Ама муьйисте олтырган Енсылув ман кыймасы Солтанатка кыйсык карап, бир зат та анъламадылар. Карамады Солтанат Енсылувга, онынъ кыйсык каравына, кызлар ман куьлип дерислерди баслады. Бу...

1989-ншы йылдынъ 15-нши увыт айында сол замандагы Совет Союзы совет аьскерлерин Афганистаннан шыгарып баслаган. Соьйтип, сол йыл бу патшалыктынъ ерлериннен аьскершилеримиздинъ баьриси де оьзлерининъ согыс техникасы ман бирге Тувган Элине кайтарылган. Соны ман бизим халкымыз уьшин тап 10 йылга созылган Афган согысы кутылган.

Яздынъ ярык куьни ерди кыздырып, аьдемди шатландырып, куллык этпеге уьйкен коьнъил косады. Орамда балалар бир-бирин кувып, оьз ойынларын кыздырадылар. Биревлер кокысларын ягадылар, баскалар азбарларын усташа сыпырадылар. Соьйтип авылшылар куьнди бос йибермейдилер.

Мине соьйтип айтпага болады шаиримиз Куруптурсын Утеш увылы Мамбетов акында. Онынъ да себеби йок тувыл. Сонъгы йылларда автордынъ язган асарларын окып шыксанъ, соны сезбеге кыйын тувыл. Боьтен де, шаирдинъ язылган кыска ятлавлары сонынъ акында аьруьв шайытлайдылар. Бу затты биз автордынъ 2019-ншы йылда Дагестан китап баспасында шыккан «Юлдызлы кешелер» деген йыйынтыгын окыганлай сеземиз.

Соьйтип аталып белгили ногай шаири, язувшы, коьшируьвши Алибек Каплановтынъ янъы йыйынтыгы Махачкаладагы Дагестан китап издательствосында баспадан шыккан.

Янъыларда Турция элинде «Endangered Languages TDD» деп аталып, йойылып баратаган тиллерге багысланган журнал дуныя ярыгын коьрди. Сол журналга бизим ногай тилимизге багысланган заьлимдей макалалар киргенлер. Айтпага, Марием Булгаровадынъ «Речевые формулы в ногайском языке», Мурзият Бирабасовадынъ «Синтаксис ногайского языка», Софият Кукаевадынъ «Традиционная пища ногайцев», Насипхан Суюновадынъ «Ногайская литература рубежа XX-XXI веков; Новая жизнь жанровых традиций», Фатима...

Муса Курманали увылы Курманалиевтинъ сав яшавы эм кыйыны Тувган Эли эм шоьлдеги уьйкен тарихи мен, бай тили мен ногай халкынынъ келеектеги яшавы акында каьр шегуьв эди. Муса Курманалиевтинъ ярыкландырувшылык куллыгынынъ бир кесеги – ол Кизляр каладагы педучилищесинде Ногай боьлигин аштырув эм сонда оьз миллетининъ окытувшы кадрларын аьзирлев эди. Сонъында уллы ярыкландырувшыдынъ окувшылары Ногай шоьллигиндеги авылларда...