Белгиленген кала 1250-нши йыллардынъ басында чингизид Батый ман курылган. Булаклардагы биринши билдируьвлер Францисканц Рубруктынъ «Куьнтувар эллерди айланув» деген китабинде (« Этилияда Бату салган янъы кала») 1254-нши йылларда этилген. Бас деп бу ерлерде аьдемлер коьшип-конып юргенлер, сонъ мунда уьйкен кала салынган. Сарай-Бату Алтын Ордадынъ бас политикалык орталыгы болган, экономикалык орталыгы йорык болмаганга усайды. Биринши акшалар мунда кала курылганнан 30 йыл оьткен сонъ, 1282-нши йылга ювык хан Туда-Менгудынъ заманларында шыгарылган.

Сарай-Бату Ахтуба йылгадынъ сол ягасы ман 10-15 шакырымга созылады. Онынъ уьйкенлиги, Ф.В.Баллодтынъ белгиси мен, 36 квадратлы шакырым.

Сарай-Батуда 75 мынъ аьдем яшаган. Яшавшылар коьп миллетли болган, айтпага: монголлар, кыпшаклар, аланлар, шеркешлер, орыслар, булгарлар, византийлер. Аьр бир миллет бир айырым ерде яшаган. Онда яшавга керекли баьри зат болган: школа, килсе, базар эм оьлик. Калада туьрли усталар турган орамлар толган. Ярасык уьйлер эм ямагат меканлар куьйдирилген кербиштен, уьйлер толыша аьзир этилинмеген кербиштен эм агаштан салынатаган болган.

1261-нши йыл Сарай-Бату янъы курылган Сарай епархиясынынъ Орыс килсесининъ, сонъ 1315-нши йылда католик епископстводынъ орталыгы болган.

1313-1341-нши йылларда басшылаган Узбек ханнынъ заманларында Алтын Ордадынъ бас каласы Янъы Сарайга коьширилген.