Култаевлердинъ аьели тек ногайлар арасында тувыл, коьп миллетли дагестан ямагаты арасында ийги белгили эм абырайлы. Мен оьзим белгили ногай шаири Анвар-Бек Оьтей увылынынъ коьплеген ятлавларын, хабарларын оьзимнинъ ана тилим – кумык тилине коьширип эм баспалап келемен. Эм бу куьнлерде, А. Култаев пен бирге Дагестан Язувшылар союзында болып, аьрекет этемен. Сосы аьел мен катнаслыгым бек аьруьв олардан тура ногай халкынынъ бай тарихи, адабиаты эм санияты акында коьп зат билемен, аьдемлери мен таныс, эм олар да аз тувыл.
Стамулхан Култаева (кыз тукымы Баисова) – асылы ман Карашай- Шеркеш Республикасынынъ Адыге-Хабль районынынъ Адиль- Халк авылыннан. Ол онда 1943-нши йыл 15-нши январь куьнинде Марьем эм Якуп Баисовлардынъ аьелинде тувган. Аданасы Юсуп оннан бираз уьйкен болган. Стамулхан тувганша, атасы Якуп немец фашистлери мен согыспага кеткен эм согыста белгисиз болып калган, эм баласы аьли де атасы не ерде оьлгенин эм бактысы калай болганын билмейди…
Яс кызалак бас дегенде Адиль-Халк авылындагы баслангыш мектебин битиреди эм оннан сонъ Эркин-Халк авылындагы орта мектебине окымага барады. Оны 1960-ншы йыл битиреди эм бир йыл узагында сосы районнынъ «Уьйкен-Халк» совхозында исши болып куллык этеди. Эм 1961-нши йыл Карашай ериндеги пединститутынынъ орыс-ногай боьлигине окымага туьседи. Аьне сонда ол ногай увылы, Дагестан ериннен келген Анвар-Бек Култаев пен танысады. Бир-бирисин анълайдылар эм анълав суьйимге коьшеди. 1963-нши йыл Стамулхан ман Анвар-Бек калада комсомол тойын этедилер эм яс ногай аьелин курады.
1966-ншы йыл Култаевлер Дагестандагы Ногай районына коьшип келедилер. Анвар-Бек Култаев «Кызыл байрак» газетасында куллыгын баслайды, а Стамулхан болса, район орталыгы Терекли-Мектебтеги Джанибеков атындагы орта мектебинде ногай тили эм адабиаты эм орыс тили эм адабиаты дерислериннен окытувшы болады.
1974-нши йыл Махачкаладагы Дагестан радиокомитетинде ногай боьлиги ашылады эм онынъ биринши редакторы болып Анвар-Бек Култаевти беркитедилер. Эндигиси Култаевлер республикадынъ бас каласы Махачкалага коьшпеге керек боладылар. Онда Стамулхан Якуп кызы окытувшылардынъ билимлерин оьстируьв институтында ногай тили эм адабиаты бойынша методисти болып бир хыйлы заман куллык этеди. Сонъ 20 йылдан артык заман ногай тилиндеги радиосында диктор-машинистка болып ислеген.
1992-нши йылдан алып Стамулхан Култаева ногай балалары уьшин эки айда бир кере шыгатаган «Лашын» республикалык адабиат журналынынъ редакторы аьрекетин баьри ягыннан да уьстинликли кепте бардырып келеятыр. Мен оьзим де балалар уьшин эки айда бир кере шыгатаган кумык тилиндеги журналынынъ редакторы боламан эм куьн сайын кыймасым эм коллегам Култаева ман коьрисемен. Шуькир Кудайга, дайым солай болып турса экен, суьер эдим! Ондай эдаплы аьдем мен ислев де, катнасув да ийги зат. Биз бу аьдемнен коьп ийги затка уьйренемиз эм ийги коьрим алмага шалысамыз. Ол бизим арамызда – сондай да сыйлы эм коьримли куллыкшымыз эм йолдасымыз.
Мен оьзим де кумык миллетли болганнан сонъ, ногай кардашымыздынъ журналын аламан эм окыйман. Онынъ бетлеринде Стамулхан баска тиллерден коьширген кишкей хабарлар, айтувлар эм такпаклар, фольклор материаллары, суьвретлер аз болмайдылар. Ол коьплеген язувшылардынъ эм шаирлердинъ мерекелери акында кызыклы материалларын бергенин окып, разылык аласынъ. Ондай затты этуьв уьшин шынты патриотлык сезими бас деп аьдемде болмага керек. Онда ол бар.
Стамулхан Култаева бизим коьп миллетли коллектив арасында уьйкен сый ман пайдаланады деп айтып озбага суьемен. Ол онлаган дагестан язувшылары ман ийги байланыс тутып келеди. Онынъ баславы ман балалар журналы бетлеринде Расул Гамзатовтан алып аьлиге дейим ийги белгили болган язувшылардынъ эм шаирлердинъ язганлары баспаланадылар, эм ногай балалары оларды суьйип окыйдылар эм биледилер. Дагестан язувшылары эм шаирлери мен бирге Стамулхан Култаева йыл ишинде бир неше кере окувшылар ман йолыгыста да белсен катнаспага заман табады. Ногайлар яшайтаган республика авылларында болады тамамында коьплеген кызыклы материалларын аьзирлейди эм журнал бетинде ерлестиреди. Култаевадынъ йылы катнаслыгы Карашай-Шеркеш ери мен де бар демеге боламан. Ондагы ногай авторлары да редакцияга материалларын йибередилер эм биз оьзимиз ога шайытпыз. Карашайда оьзи мен бирге окыган йолдаслары ман да байланысын йоймаган.
Стамулхан Култаевадынъ коькирегинде «Ис ветераны», «Согыс балалары» деген медальлер де йылтырайдылар. Ол РФ Журналистлер союзынынъ Сый грамотасы ман да савгаланган, Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы да болады. Стамулхан Анвар-Бек пен бирге уьш улын асыраганлар, окытканлар эм яшавдынъ кенъ йолына салганлар. Эм олар да, аьлиги заманда аьелли болып, баьри ягыннан да уьстинликли кепте куллык этедилер эм ата-анасын суьйиндиредилер. Джанибек, Марьем, Дженнет, Эмирбек, Айнурбек тетесининъ уьйкен куьези эм суьйикли уныклары боладылар демеге керек. Биз де бизим арамызда ногай халкынынъ белгили кыскаяклысы Стамулхан Якуп кызы барлыгына суьйинемиз эм оны ман оьктеммиз. Эм оны келип турган 75 йыллык мерекеси мен ак юрегимизден кутлаймыз, ога эм онынъ татым эм абырайлы аьелине тек ийгиликлер эм онъайлыклар йораймыз: Яша, Стамулхан, коьп йыллар!
Шейитханум Алишева, Дагестаннынъ халк шаири.
