Тек окытувшы, баскалар ман тенълестиргенде, оьзининъ ис суьерлиги мен, аьдиллиги мен, алдыга ымтылысы ман баскаланып келеди. Мага сол сапатлар таныс, неге десе бу эсли анай 90 йылдан артык яшаса да, яшавдынъ сол маьнели сапатларын, бир де йойытпай келген. Онынъ яшавы кайдай кыйын болса да, ол оны намыслы суьрип келген. Ол оьзи юка ийинлеринде ашлыктынъ азабын шеккенлердинъ, авыр куллыкты сезгенлердинъ бириси болган. 1970-нши йылларда, ол оьзи тувган совхозында аьдиллик уьшин куьрескен окытувшы да болган.

Канитат Муса кызы Байманбетова 1924-нши йылдынъ 9-ншы сентябрь айында Ногай районынынъ Бораншы авылында белгили йырлавшы Муса Сарсенбиевтинъ аьелинде тувган. 

Анасы Эртуаш акылбалык кыскаяклы эди. Онынъ тигуьв оьнери кызына коьшти. Атасы Муса кызга домбырадынъ аьлемет сазларын суьйдирди. Йырлавшы Мусасыз авылда бир той да оьтпеген. Онынъ авылда сый-абырайы уьйкен эди. 

Ногай ярыкландырувшылар А-Х. Джанибеков, М. Курманалиев, З. Кайбалиев, халк шаири А.Ганиев Канитат Муса кызынынъ уьйинде йыйы конакта болатаган эдилер. Ол бала шагыннан алып бурынгы ногай йырларын, таварыхларын, эртегилерин суьйген, коьп такпакларын, айтувларын билген. Бала шагыннан алып ол аьдил, тири, куллыксуьер болып оьскен. 

Согыс басланганда, кыз етинши классты тамамлаган эди. Ол окоплар казувда да белсенли катнаскан. 

– 1941-нши йыл куьзде бизди арбаларда Терек йылгадынъ ягасына аькеттилер. Оннан сонъ биз «Комсомольск» деген паромында йылгады оьттик, бизди Гудерместе йолыктылар. «Трасса» – ол танкларга карсы терен окоплар. Биз оларды казып басладык. Кайбир заманларда ер тастай каты болатаган эди. Аяларымыз казгырдан ашалып, кешелерде авырыйтаган эди. Онда биз 1942-нши йылдынъ февраль айынынъ сонъына дейим куллык эттик. 

– Мени мен бирге Юсуп Кошекбаев, Язманбет Шекиров эм сондай баскалар бар эдилер, – деп Канитат Муса кызыннан эситкенмен. 

1942-нши йылдынъ март айында Канитат Муса кызын баслангыш классларынынъ окытувшысы болып куллык этпеге Шуьмлелик авылына йибередилер. Сол 1942-нши йыл согыстан яраланып Хан-Юсуп Байманбетов кайтады. Эки яслар арасында суьйим сезими тувып, аьел курадылар. Яс окытувшы эрге барганнан сонъ, оьз ис аьрекетин Куьнбатар авылынынъ баслангыш мектебинде бардырады. Коьп кетпей, эски мектеб омырап, бузылады. Окытувшыдынъ коьнъили тоьмен болмай, ол Отарбаевлердинъ уьйинде балаларды окытып баслайды. 

– Отыннынъ йоклыгыннан коллар тонъса да, билимге ымтылыс куьшли эди. Китаплер, тептерлер етиспейтаган эди. Сонынъ уьшин район орталыгы Терекли-Мектебке арба ман яде яяв барып, оннан эски китаплер, газеталар, бор аькелетаган эдик. Ама сол затларды йыйы кап пан ийинимизде де тасыганмыз, – дейтаган эди кыскаяклы. 

Кешеде олар авылдынъ уьйкен яшавшыларын окытатаган эдилер. Уьйде кыскаяклылар бир такыйка да иссиз олтырмаганлар. Аьскершилерге шораплар, колгаплар сокканлар, бетявлыклар тиккенлер. Солардынъ баьрисин де фронтка йибергенлер. 

Канитат Муса кызы районнынъ биринши пионери болган. Яшавындагы сол оьзгеристи ол коьп йыллар узагына дейим де эсинде саклаган. Ол клуб, склад етекшиси, авыл исполком советининъ секретари болып аьрекет эткен. Кайсы ерде куллык этсе де, ол оьзин яваплы, ымтылыслы аьрекетши этип коьрсеткен. Ялган соьйлевди, эки юзликти суьймеген. Ол дайым тоьгеректегилерге коьрим болган, онынъ маслагатын тынълаганлар. 

1958-нши йыл, оны сыйлы аьрекетши деп, партия сырасына аладылар. 1964-нши йыл, оны партия школасына окымага йибередилер. Оннан сонъ, ол ферма етекшиси, авыл исполкомынынъ председатели, МТОР бригадири болады. Онынъ дайым халкы уьшин яны авырып келген. Авыл яшавшылары йолдынъ йоклыгы уьшин кыйналувына коьнъили тоьмен болган. Акылбалык кыскаяклы сол йыллары акында булай деп эскере эди: «1967-нши йыл СССР Оьр Советининъ депутатына, маршал И.Коневке район орталыгына етпеге коьлигимиз йок экени акында» хат яздым. Халк кыйналатаганын, Терекли-Мектеб авылына, айтпага, поликлиникага, керекли шайытламалар аьзирлемеге деп, кайдай кыйынлык пан етпеге туьсетаганын да яздым. Бир айдан хатыма явап алдым. 

 Сизинъ маьселенъиз шешилди», – деп язылган эди хатта. Сол йыл ок та Кизляр-Куьнбатар деген рейсы ашылды. Оннан сонъ ол ДАССР Министрлер Советине коьлик кереги акында, тилек салып хат язады. 

1972-нши йыл республика «Запорожец» автокоьлигин савкатлайды. Коьлик айдавшы штаты болмаганнан себеп, кыскаяклы автокоьликти оьзи айдаган. Сол йылларда коьплеген тилеклер, тийисли ерлерге барув оьз емисин берди, Куьнбатар авылына эс каратып  басладылар. Йолдынъ аьли ийгиленди, орамларда шыраклар яндылар, аьдемлер телефон не зат экенин билдилер.

«Село Кунбатар» СП МО, «село Кунбатар» СП МО согыс эм ис ветеранлар совети.