Заманлар баска эди, дин мен байланыслы аьдемлерди коймайтаган эдилер. Ама Муса Караев бир де сенимин йоймаган ийги йыллар келеегине. Онынъ коьплеген куранлары, арабша язылган тептерлери, ясалган уьйкен тереги араб соьзлери мен кызы Кулсимнинъ аьлиге дейим де эсинде турадылар. Муса Караев ян косагы Зейнаб пан 7 балады дуныяга эндирип, асырап-саклап, асыл этип, баьрисине де йогары билим берип кеткенлер. Зейнаб Караева аьдемлердинъ эслеринде уста тигуьвши, уьй куллыгын авдарып этетаган хатын болып эслеринде сакланган.Ол тек оьз аьелине тувыл, савлай авыл кыскаяклыларына коьйлеклер тигип коьнъиллерине етип турган. Сол оьрметли кыскаяклыдынъ кийгиз ойып олтырган суьвретлеринъ коьрсенъ, уьйкен тамашага каласынъ. Кайдай аьлемет оьрнеклер салып болган ак-кара, куба кийгизлерге. Эне сондай куллыксуьер, иманлы, эдаплы аьелде тыпак болып оьскенлер аданаслар: Арсланбий, Алибий, Яхъя, Кулсим, Иса, Касым, Тагир. Мен сосы атларга да бек сейирсинемен, аьр бирисин ырымлап, бийлердей болсын, Пайхамбарлардынъ таза йоллары ман юрсин деп ниетлеп салган болар акылбалык атасы.
«Бизим уьйде ногай тоьрдинъ касында бир уьйкен стол бар эди, мектебтен сонъ баьримиз де тизилип олтырып, дерислеримизди этетаган эдик. Атамыз тарихти айлак куьшли билетаган эди, ол бизге оьзи де коьп тарих хабарлар айтып, мине мен бу ерлерде болганман деп картады коьрсетип, соравларымызга да явап берип туратаган эди.Билимге айлак уьйкен маьне берип, билим – ол яшав азыгы дер эди», – деп эскереди Кулсим атасынынъ акында. Коьзлери ашык заманда Муса Караев тек уьйкен увылы Арсланбийди уьйлендирип уьлгирди. Ама ол билетаган эди, атадан сонъ да аданаслар бир-бирисине тирев болаякларын. Соьйтип тербияланган увыллар ата-ана насихатларынынъ бир соьзин де ерге туьсирмедилер. Арсланбий баслап коьмек этти инилерине окымага, сонъ Яхъя алды мойынына сол борышты. Яхъя акында баьри аданаслары да уьйкен сый, оьрмет пен айтадылар: Армавирский зооветтехникумды кызыл дипломга , сонъ Ставрополь авыл хозяйство институтын уьстинликли битип,оьз авылында комсомол организациядынъ секретари болган. Оькимет оны кайратлы иси уьшин тегин путевка ман Германияга да йиберген. 1985-нши йылдан алып Куьнбатар авыл советининъ председатели, сонъында совхоз директоры, бас ветврач, авыл хозяйство управлениесининъ басы болып коьп йыллар ислеген. Кайсы тармакта да оьзин таза намыслы, шынты исши, Эли уьшин яны авырыйтаган, аьрекетте – берекет деп юретаган эр киси оьзининъ абырай-сыйын бир де ерге туьсирмеген. Яхъя Муса улынынъ ис суьерлигине ыспатлык онынъ коьплеген сый кагытлары эм грамоталары, мине биреви олардынъ Россия Федерация министрининъ коьмекшиси П.В.Семеновтан келген 2014-нши йылда.Иске кайратлы, бажарымлы Яхъя Муса улы бу куьнлерде район администрациясында авыл поселениелер бойынша бас специалист болып ислейди, бир куллыкты басласа, туьбине еткермей турып коймайды. Аьдемнинъ кайдай экенин билуьв уьшин, оны сынап Алла-Таала ога акша, тоьрешилик, йогары дережелик берип карайды деп айтадылар. «Яхъя Муса улын бир де оьктемсип, басын коьтерип, уьйкенсигенин коьрмейсинъ, кайсы ерде карсы келсе де, кушагын яйып аманласар, аьлинъди-куьнинъди куьлемсиреп сорар, бек алал аьдем», – деп айтадылар оны таныганлар. Инилери болса: «Яхъя-акамыз бизге атамыздынъ йоклыгын бир де билдирмеген, ол бизге уьйкен йолга сокпак салган, яманды яхшыдан айырып уьйреткен, аьр биримизге окымага коьмек эткен, тойларымызды занъыратып озгарган. Сондай аданасымыз болганга Аллага мынъ кере разымыз!» дейдилер.
Энъ уьйкен агасы Арсланбий Дагестаннынъ ат казанган зоотехниги, (яткан ери еннетли болсын) «Червленные буруны» йыныслы койлар оьстируьвши совхозда бас зоотехник болып ислеген, грозненский тукым койлар оьстирген, онынъ малек яны ас аспанда ушып, инисине суьйинеди деп ойлайман, Алибий агасы – Дагестаннынъ ат казанган ветеринар врачы, бу куьнге дейим ветуправлениеде ислейди, Тагир иниси – налоговыйда, Иса – окытувшылык кесписинде аьрекет этедилер, Касым – полиция майоры. Ортасында ай юзиндей ялгыз кыз Кулсим окытувшы болып тувган мектебинде ислеп турады. Онынъ тавдай тиревлери ер-ерде кадалып, суьйинтип турадылар. Эм, оьзек те, сосындай коьп туьрли куллыкларда неше йыллардан бери ислеп, куватын, яшавга суьйимин йоймавда онынъ ян косагы Мауе Алимердан кызынынъ коьп уьлиси бар. 35 йыл бирге берекетли тандыр курып, иесининъ айтканын ерге туьсирмей, аьр бир енъуьвине суьйинип, канатландырып келеди. Балалары Фазиль эм Гульмира, уьш уныклары эм эки йиенлери – яшавларын ярасык, маьнели этип турадылар. Уьйкен уныгына «Муса» деп ат бергенлер, атайындай данъклы болсын деп. Тагы не керек аьдемге бу яшавда! 25-нши мартта Яхъя Караев оьзининъ 60 йыллык мерекесин ювыклары, авылдаслары эм ис йолдаслары ман белгилейди. Биз оны тувган куьни мен кутлаймыз эм савлык, узак оьмир йораймыз.
«Аданаслар сиздей болсын, кайда юрсе ювыклардан юмартлыгын аямаган, увыл болса, сиздей болсын, ата-ана насихатын бир куьн ерге тасламаган, исши болса, сиздей болсын, ис басласа, ятып уйкысы келмеген, инсан болса, сиздей болсын – намартлык деген не экенин билмеген!» деген соьзлер мен соьзимди тамамламага суьемен.
С. Майлыбаева.
Суьвретте: Я.Караев.
