Ер юзинде энъ де авыр эм казалы кавга эди.
Быйыл 3-нши сентябрьде элимизде эм сав дуныя бойынша Экинши дуныя согысы тамамланганлы 75 йыл толганы белгиленеек.
Муннан 75 йыл артта 1945-нши йылдынъ 2-нши сентябринде Тынык океанда «Миссури» деген американ согыс кемесинде миллитарист Япония ваькиллери оьзининъ капитуляциясы акында Актка кол басканлар. Капитуляцияды США эм СССР ваькиллери кабыл эткенлер.
Япония патшалыгы аьли тап Экинши дуныя согысы басланганша дейим, 1936-38-нши йылларда совет-япон япсарында 300-ден артык увак урыслардынъ себепшиси болып турганы белгили. Солардынъ энъ де белгилиси – 1938-нши йылдынъ июль-август айларында СССР, Маньчжурия эм Корея япсарында Хасан коьли янында болып оьткен согыс. Муннан сонъ да 1939-ншы йылда Монголия ериндеги Халгин-Гол йылгасы ювыгында СССР мен Япония арасында кесек заманлы согыс болып озган.
Экинши дуныя согысы басланганнан алып сонынъ ызына дейим Совет Союзы оьзининъ куьнтувар япсарларында гитлерши Германиядынъ союзниги болган Японияга карсы айырым савытлы аьскер куьплерин тутпага амалсыз болган.
Ялта эм Потсдам конференцияларынынъ карарлары ман келисли кепте Совет Союзы 1945-нши йылдынъ Потсдам декларациясына косылып, сол йылдынъ 8-нши августында Японияга карсы согысты баслаган.
Сол куьнлерде, 6-ншы эм 9-ншы августта, США авиациясы Хиросима эм Нагасаки япон калаларына биринши кере дуныя тарихинде атомлы бомбаларын таслаганлар.
Квантун армиясына карсы совет аьскерлерининъ Забайкальск, 1-нши эм 2-нши Алыс Куьнтувар фронтлары ман биргелесте Тынык океан флоты, Амур согыс флотилиясы эм Монгол Халк Республикасынынъ аьскер куьплери согыска кирискенлер.
Совет аьскерлери 9-ншы августта алдыга коьтерилгенлер. Август айынынъ 10-ында Японияга карсы кавгага Монголия да косылады.
Соннан он куьнлер оьтип, 19-ншы августта япон аьскерлери есирге туьсип баслаганлар.
Квантун армиясынынъ бузгышланувы эм Сырт-Куьнтувар Китай ман Сырт Кореяда согыс-экономикалык базасын йоювы Японияга армаган согысты бардырмага тийисли амаллар бермеген.
Соны ман 1945-нши йылдынъ 2-нши сентябринде Япония ваькиллери капитуляцияга кол баспага амалсыз болганлар. Соьйтип Япония 1945-нши йылдагы Потсдам декларациясынынъ баьри шартлары ман да макуллыгын билдирген.
Экинши дуныя согысы 1939-ншы йылдынъ 1-нши сентябриннен 1945-нши йылдынъ 2-нши сентябрине дейим алты йыл узагында бардырылган. Сога 1,7 миллиард яшавшылары болган 61 дуныя патшалыклары кирискенлер, согыс аьрекети 40 эллердинъ ерлеринде, солай ок тенъиз эм океан театрларында юритилген.
Экинши дуныя согысы аьдем тарихинде болып оьткен энъ де бузгынышлы эм кан тоьгисли кавга болып саналады. Сонынъ сырагысында дуныя бойынша 55 миллион аьдем яшавы курманлыкка келтирилген. Бу согыстынъ тамамында энъ де коьп йойымды Совет Союзы йиберген – элимиздинъ 27 миллион яшавшыларынынъ оьмири кыскартылган.
Япония патшалыгы аьли тап Экинши дуныя согысы басланганша дейим, 1936-38-нши йылларда совет-япон япсарында 300-ден артык увак урыслардынъ себепшиси болып турганы белгили. Солардынъ энъ де белгилиси – 1938-нши йылдынъ июль-август айларында СССР, Маньчжурия эм Корея япсарында Хасан коьли янында болып оьткен согыс. Муннан сонъ да 1939-ншы йылда Монголия ериндеги Халгин-Гол йылгасы ювыгында СССР мен Япония арасында кесек заманлы согыс болып озган.
Экинши дуныя согысы басланганнан алып сонынъ ызына дейим Совет Союзы оьзининъ куьнтувар япсарларында гитлерши Германиядынъ союзниги болган Японияга карсы айырым савытлы аьскер куьплерин тутпага амалсыз болган.
Ялта эм Потсдам конференцияларынынъ карарлары ман келисли кепте Совет Союзы 1945-нши йылдынъ Потсдам декларациясына косылып, сол йылдынъ 8-нши августында Японияга карсы согысты баслаган.
Сол куьнлерде, 6-ншы эм 9-ншы августта, США авиациясы Хиросима эм Нагасаки япон калаларына биринши кере дуныя тарихинде атомлы бомбаларын таслаганлар.
Квантун армиясына карсы совет аьскерлерининъ Забайкальск, 1-нши эм 2-нши Алыс Куьнтувар фронтлары ман биргелесте Тынык океан флоты, Амур согыс флотилиясы эм Монгол Халк Республикасынынъ аьскер куьплери согыска кирискенлер.
Совет аьскерлери 9-ншы августта алдыга коьтерилгенлер. Август айынынъ 10-ында Японияга карсы кавгага Монголия да косылады.
Соннан он куьнлер оьтип, 19-ншы августта япон аьскерлери есирге туьсип баслаганлар.
Квантун армиясынынъ бузгышланувы эм Сырт-Куьнтувар Китай ман Сырт Кореяда согыс-экономикалык базасын йоювы Японияга армаган согысты бардырмага тийисли амаллар бермеген.
Соны ман 1945-нши йылдынъ 2-нши сентябринде Япония ваькиллери капитуляцияга кол баспага амалсыз болганлар. Соьйтип Япония 1945-нши йылдагы Потсдам декларациясынынъ баьри шартлары ман да макуллыгын билдирген.
Экинши дуныя согысы 1939-ншы йылдынъ 1-нши сентябриннен 1945-нши йылдынъ 2-нши сентябрине дейим алты йыл узагында бардырылган. Сога 1,7 миллиард яшавшылары болган 61 дуныя патшалыклары кирискенлер, согыс аьрекети 40 эллердинъ ерлеринде, солай ок тенъиз эм океан театрларында юритилген.
Экинши дуныя согысы аьдем тарихинде болып оьткен энъ де бузгынышлы эм кан тоьгисли кавга болып саналады. Сонынъ сырагысында дуныя бойынша 55 миллион аьдем яшавы курманлыкка келтирилген. Бу согыстынъ тамамында энъ де коьп йойымды Совет Союзы йиберген – элимиздинъ 27 миллион яшавшыларынынъ оьмири кыскартылган.
М.Ханов
