Ерли самоуправление куьни бизим элимизде демократиядынъ эм гражданлык ямагатынынъ оьрленуьвине себеплик этпеге керек. Россияда Ерли самоуправление куьни РФ Президентининъ Указы ман 2012нши йылда токтастырылган.
Коьп заман артта, сол куьн 1785-нши йылда императрица Екатерина «Жалованная книга городам» деген документке кол баскан. Ол бизим элимизде ерли самоуправление акында законодательстводынъ оьрленуьвининъ басы болды. Документке 178 статьялар, 16 боьликлер эм Манифест киргистилди. Россиядынъ кала яшавшыларына бирдей туьркимге бирлестируьв статусы берилди, тек гражданлардынъ кеспи аьрекетлери эсапка алынмаган.
Александр II басшылаган болжалда земский эм кала реформалар озгарылды. 1864-нши йылда земский учреждениелер акында Йорык кабыл этилинип алынды. Оны ман ерли ерлерде хозяйстволык соравларды шешуьв мен каьрлевши сайлав губерниялык эм уездник йыйынлар туьзилди.
1870-нши йылдан алып кала самоуправление органлары болдылар кала думалар эм управалар.
Ама 1917-нши йылдынъ Октябрь революциясыннан сонъ ерли самоуправление оьрленуьви мен байланыслы сорав мутылды. Бу институтлардынъ тез оьрленуьви бизим элимизде 1993-нши йылда басланды эм аьли де бардырылады.
Ерли самоуправление органлар куьнинде кала округлар, поселениелер, кала ишиндеги районлар эм федераллык маьнели ерлердинъ, муниципаллык районларынынъ куллыкшылары савгаланадылар. Олардынъ аьрекет этпеге ыхтыярларын «Россия Федерациясында ерли самоуправление уйгынланувынынъ ортак принциплери акында» законы ман токтастырылады. Россияда Ерли самоуправление куьнин 23 мынънан артык муниципаллык туьзилислер белгилейдилер. Оларда 340 мынънан артык аьдемлер аьрекет этедилер. Бу служащийлер ерли бюджетлерди токтастырув ман, ерли казнадынъ шыктажлары эм етимислери акында эсап юритуьв мен, муниципаллык туьзилисининъ оьрленуьв программаларын туьзуьв эм кабыл этип алув ман, налогларды токтастырув эм оларды йыюв ман, тергев салув ман каьрлейдилер. Солай ок ерли самоуправление органларында куллык этетаганлардынъ аьрекетине тергев саладылар.
Бу структуралар куллыкшылары йоллардынъ онъайлыгы ман, турак-коммуналлык хозяйствосынынъ, билимлендируьв, савлык саклав тармакларынынъ куллыгын онълав ман каьрлейдилер, маданият, спорт эм баска предприятиелер аьрекетин тергейдилер.
«Ногайский район» МО-сынынъ ерли самоуправление органлары – «Ногайский район» муниципаллык районынынъ администрациясы, «Ногайский район» МР Депутатлар йыйыны, «Ногайский район» МО-сынынъ тергев-эсаплав палатасы. «Ногайский район» МО-сына 10 авыл поселениелер киреди. Ерли самоуправление органлар специалистлерин кеспи байрамы ман кутлаймыз, исте уьстинликлер йораймыз.
Л. Эльгайтарова.
Суьвретте: «Ногайский район» МО администрация ис коллективи.
