Согыслар бир кесек заманга токталатаган эдилер. Эки як та алдыдагы урысларга аьзирленедилер. Совет Армиясы кезекли согыс операциясына аьзирленетаган эди эм ол 1945-нши йылдынъ 12-нши январинде басланды. Артиллериядынъ куьшли атувларыннан сонъ алдыга коьтерилуьвге белги бериледи. Бириншилер санында киши сержант Абдулла Байтемировтынъ боьлиги душпаннынъ траншеяларына етти. Артиллерия атувларыннан аман калган фашистлер оьзлерининъ ясырынган ерлериннен совет аьскершилерининъ алдыга коьтерилуьвин иркуьв уьшин оьз окопларына шыгып баслаганда етти. А бизикилер сол аьсерде олардынъ окопларында эдилер…
Алдыда Одер йылгасы. Бу йылга совет аьскерлерининъ Берлинге баратаган йолында энъ ызгы сув оравлыгы эди. 1945-нши йылдынъ канътар айы. Болса да йылгадагы буз юка, бузламаган ерлери де коьп. Полкта бир неше штурм куьплери туьзилген. Киши сержант А.Байтемировтынъ боьлиги – сондай куьплердинъ бириси. Бириншилерге баьриннен де бек авыр болады, неге десе олар биринши болып явдынъ отынынъ алдына шыгадылар. Сонынъ уьшин штурм куьплерине энъ де эр хасиетли эм йигерлилерди айырадылар.
Аьскершилердинъ аркаларында савытлары, колларында бузды туьртип тергейтаган узын таяклар бар. 1945-нши йылдынъ 26-ншы канътар айдынъ туьнинде боьлик аьскершилери буз уьстиннен Одерди оьттилер эм разведка исин юриттилер. Душпаннынъ каравыл аьскершилерин коьрдилер. Совет аьскершилери сондай йолыгыска аьзир эм олардынъ савыт-садагы да согыска онълы кебинде эди. Немецлер болса бир кесек заманга адалап калдылар эм сол зат урыстынъ тамамын келтирди.
Соьйтип Абдулла плацдармда согысып баслады. Туьн каранъалыгында явдынъ сакшыларыннан оьзгелей 2 дзотты да йок эттилер. Сол туьнде баслапкы батальон эм оннан сонъ сав полк оьзи де Одерден оьтип шыктылар. Танъга карсы душпан плацдармнынъ орынласкан ерин тапты эм соны йок этпеге талаплады. Каты кан тоьгисли урыслар басланды. Сав юма узагына созылган согыслар аьсеринде киши сержант душпаннынъ йырма уьш контратакаларын кери кайтарувда катнаскан. Онынъ боьлиги эллиден артык явларды, 2 бронетранспортерларды эм 3 автомашиналарды йок этти. Оьзининъ батальоны ман бирге ол Одер йылга плацдармын армаган кенъейтуьв бойынша бардырылган согысларда белсенли ортакшылык эткен.
Совет аьскершилери алдыга бара берип, фашистлерди кери таювга кыстап басладылар. Согысларда оьзлерин коьрсеткенлерди савгаларга тийисли этуьвге буйрык бериледи. Сол сырада киши сержантты да савгага тийисли эттилер. Сонынъ акында савгалав кагытына Кызыл Байраклы, Суворов эм Кутузов орденли 112-нши Рыльск-Коростень стрелковый дивизиясынынъ Александр Невский эм Богдан Хмельницкий орденлери мен савгаланган 385-нши Вислинский стрелковый полкынынъ командири полковник И.Ф.Ульянов колын баскан эди. Соны ман бирге 13-нши армия командующийи генерал-полковник, Совет Союзынынъ Баьтири Н.П.Пухов: «Совет Союзынынъ Баьтири деген атакка тийисли» деген резолюциясын язган. 1945-нши йылдынъ 10-ншы коькек айында СССР Оьр Советининъ Указы ман киши сержант Абдулла Джантемирович Байтемиров Ленин ордени мен савгаланады, Алтын юлдыз медали болса согыстынъ кыставлы навасыз йолларында йойылып калады.
1986-ншы йылдынъ 5-нши караша айында Л 586733 номерли орден книжкасы язылады, сонда 1945-нши йылдынъ 10-ншы коькек айыннан номерсиз Ленин ордени, номерсиз «Йигитлик уьшин» медали язылган эди. 1945-нши йылдынъ 28-нши канътар айындагы 385-нши номерли стрелковый полкынынъ № 04-Н буйрыгы.
1987-нши йылдынъ увыт айында военкомат куллыкшысы шатлыклы аьлде орден книжкасын А.Байтемировтынъ кызларына тапшырды. 1988-нши йылдынъ курал айында онынъ кызлары балалары ман бирге Польшага, баьтирдинъ камырына барып, зиярат коьрип келдилер.
2014-нши йылда калмык журналисти Андрей Цобдаев архивлерде документлерди тергегенде, Уллы Аталык согысынынъ отлы фронт йолларында йигитлерше согыскан Абдулла Байтемиров эм коьп баскалар, солардынъ ишинде коьбиси давда ян бергенлер, коьбиси яраланганлар эм аман кайтып келгенлер тынышлык заманында айлак авыр аьллерде яшаганлар, оьзлерининъ йогары савгалары акында билме де билмегенлер деген билдируьвди тапкан. Олардынъ йигитликлерине олар оьзлери эм олардынъ кардаш-ювыклары тири заманда тийисли кебинде белгиси берилмеген.
Абдулла Байтемировтынъ атын Бабаюрт районынынъ Тамаза-Тоьбе авыл орта школасы юритеди, онынъ аты Бабаюрт авылдынъ орамына берилген. Абдулла Байтемировтынъ иниси Абдулмуталим (1912-нши йылда тувган) 1940-ншы йылдынъ увыт айында Кызыл Аьскер сырасына шакыртылган. Онынъ уьйинде хатыны эм Бийкат деген кишкей кызы каладылар, кызы сонъында бала заманында оьлген. Ол 28-нши стрелковый корпусынынъ 6-ншы дивизиясынынъ 84-нши стрелковый полкында Брест-Литовск каладынъ куьнбатар япсарында химик болып куллык эткен. Согыстынъ биринши куьнлеринде ок сес-хабарсыз йок болган. Ол 1941-нши йылдынъ 22-нши июнинде немец армиясынынъ биринши энъ де намарт эм каарлы урувына карсы турганлардынъ алды сыраларында болган…
Д. Кидирниязов, тарих илмилер докторы, профессор, Махачкала.
