– Меним тенълерим педучилищеге окымага бараятканын эситип, мен де Кизлярга карап йол алдым. Сосы куьнлер мен янъы Грозный каласындагы лагерьден тыншайып уьйге келген эдим. «Сен аьзирленгенинъ йок ша, туьсер ме экенсинъ», – деп уьйдегилер тынышсызландылар, ама мени токтатып болмадылар. Экзаменлерди ийги белгилерге берип, мен окувга туьстим. Бас деп уьйди сагынатаган эдим, 4-нши курста окыган Зайрат Ахмедзанова: «Шыда, уьйренерсинъ», – деп, мени коьтергишлейтаган эди. Солай ок бизден алдын келгенлер – Йолманбет Агаспаров, Зубаир Зинеев, Каирбек Юмартов, Казгерей Абубекеров, Кыдрали Суюндиков, Даут Беккишиев та бизди коршалайтаган, аявлайтаган эдилер. Бир-биримиз бен бек татым эдик. Татым деген, тек бир халктынъ ваькиллери тувыл, туьрли халклар бир аьелдинъ балаларындай эди. Орыс, ногай, тавлы деп айырылмаган бирев де. Окувдан оьзге, мунда туьрли кружоклар аьрекетлегенлер. Педучилищеде мен адабиат эм анъ кружок-ларына юргенмен. Анъ кружогында меннен оьзге ногай кызлардан Айшат Межитова, Маулет Беккишиева эм баскалар йырлаганлар. Биз педучилищеден Махачкала, Грозный калаларына барып йырлаган куьн-лер де болган, домбырада да мен ойнаганман. Бек кызыклы, яслыгымыздынъ яркын йыллары оьтти Кизляр каласында, – деп яс йылларын Тотайхан Абсаламовна эсине алады.
Педучилищеди окып тамамлап, Тотайхан Абсаламовна оьз ис аьрекетин Куьнбатар авылында баслайды. Яс кыскаяклыды окытувшылар етпеген авылга йибередилер, оны ман бирге окыган кыймасы Улимет Оразгуловна Балкаева Нариман авылында ислеп калады. Куьнбатарда Тотайхан Абсаламовна 3 йыл ислеп, тувган авылына кайтады. Мунда болса, окытув исине оьзининъ 24 йылын багыслайды. Окыткан классларында балалардынъ саны 36-га ететаган болган. Сол кадер болса да, олардынъ окувынынъ сапатына буршав бермеген. Ол суьйикли куллыгына баьри куьшин аямай береди. Оннан оьзге, партия организациясынынъ секретари де болады. Тотайхан Джумаева окытувшы исиннен сонъ балалар бавындагы иске коьшеди. Мунда 17 йыл ислейди, онынъ айтылган етекшиси де болады. Ийги иси уьшин Тотайхан Джумаева «Халк ярыкландырув алдышысы» деген атка тийисли болган, Сый грамоталар ман, медаль мен савгаланган.
Аьли Тотайхан Абсаламовна – тийисли тыншаювда. Ол оьз уныкларынынъ куьезине суьйинип яшайды.
Бу куьнлерде Кизляр педучилищесининъ озган оьмирдинъ 50-нши йылларында окыган студентлери яслыгынынъ йолдаслары ман йолыгыстылар.
– Педучилищеде бирге окыган йолдасларымыз бан биз арада йолыгысамыз, яслыгымызды эсимизге аламыз, байланысты уьзбеймиз. Оькинишке, йылдан-йылга биз азаямыз, эм бир-биримизге боьтен де аявлы бола беремиз. Бу йыл да мен яслык йылларымдагы йолдасларым ман коьрисуьв кешлигин суьйинишли озгардым.
Н.Кожаева.
Суьвретлерде: Т.Джумаева, У.Балкаева, Ф.Ярлыкапова, Р.Кульчимаева (яткан ери еннетли болсын).
