Тайбат Багатовна Манкаева бизим районымыздынъ тарихин армаган бардырганлардынъ бириси демеге болады. Онынъ аты Ногай район яшавшыларына ийги, исине яваплык пан караган, ога янын берген, етекшидинъ сулыбы болган, куллыгында оьз ниетине етисер уьшин куьресип билген кыскаяклы деп белгили. Оьзи ислеген эм етекшилеген аьр бир организацияды ол коьтермеге, кыйын заманларда сакламага шалыскан. Сосы касиетлер Тайбат Багатовнада кишкейлей шыныккан болган болар.
Кызалак Уьй-Салган авылында тувган, онынъ бал татыган балалыгы Сылув-Тоьбеде оьткен. Атасы Багат Уллы Аталык согысында катнаскан, ветеринар болып куллык эткен, анасы Райме тракторист болган. Багат пан Райме Аджиманбетовлар 7 бала оьстиргенлер, олардынъ баьрисин де йогары окув ошакларында окытканлар.
Тайбат Аджиманбетова Терекли-Мектеб авылындагы школада интернатта турып окыган. Аьр юма сонъгы куьн Сылув-Тоьбе авылындагы уьйине, анасына коьмек этпеге асыккан, ол кызлардынъ энъ де уьйкени болган. Соьйтип, кишкейлей онда яшав касындагы аьдемге коьмек этпеге, каьр шекпеге деген ийги касиет тербиялаган. Школадагы окувын тамамлап, ол К.Хетагуров атындагы Сырт-Осетия патшалык университетинде окыган. Оьз ис аьрекетин Ногай райПО-да бас бухгалтердинъ орынбасары болып баслаган. Сонъ кадрлар бойынша етекшидинъ орынбасары, ревизиялык комиссиядынъ председатели болады. Бек кыйын «перестройка» заманларда Ногай райПО правлениесининъ председателининъ исин де бардырган. 1985-нши йыл спиртли ишимликлерди ишпеге эм сатпага ярамайтаган закон шыккан. Солай ок спиртли ишимликлерди сатув аркалы болган товарооборотты толтырмага тийисли эди. Тайбат Багатовна кыйын аьлден шыгув уьшин йоллар излеп баслады. Ол Сылув-Тоьбе, Уьй-Салган, Куьнбатар авылларында янъы туькенлер ашкан, Кумлы авылда бир уьйкен туькеннен эки туькен эткен, Терекли-Мектеб авылында бир неше йыл узагына салынып токталган туькен меканларды салып кутарган эм ислевге берген, таьтли сув шыгаратаган цехти ашкан. Пекарняда таьтли затлар писирмеге эм бизим куллыкшыларды уьйретпеге каладан аьдем шакырган, сонъ муннан тойларга аьдемлер зияпетлер де алганлар. Соьйтип, яс кыскаяклы оьзининъ аты ман Ногай районынынъ оьрленуьвинде уьлис косканлардынъ сыраларын толтырды.
– Сол йылларда мен яс эдим, баьри коьнъилим куллыкта эди. Оны анълап, савбол айтканлар да коьп эди, анъламаганлар да табылды, – деп эскереди Тайбат Багатовна.
1990-ншы йыллар, элимиздинъ рынокка коьшкен, социаллык планлы экономика бузылган заман. Бу шакта Тайбат Багатовна Ногай районынынъ оькимет налог инспекциясынынъ етекшиси этип беркитиледи.
– Сол заманлардагы райадминистрация председатели Аскер Аджиевке (яткан ери еннетли болсын) налоговая инспекцияга тек ясларды ислемеге йибермеге тилек салдым. Оларды баьри керек затка уьйретеегимди, социаллык экономикадынъ заманы оьткенин, алдынгы заманлардынъ сулыплы куллыкшыларын янъыга уьйретуьв авыр экенин айттым. Коьп йыллардан сонъ, Аскер Мусаевич ДР Авыл хозяйство министрининъ куллыгын бардырган заманда, мага бек маьнели булай соьзлер айтты: «Сен – Ногай районынынъ кадрлар аьзирлевшиси, сен бир неше йылга алдыга караган болгансынъ». Сол йылларда меним етекшилевим астында ислеген яслар ман мен оьктемсиймен. Аьли олардынъ аьр бириси элимиздинъ туьрли калаларында ийги ис орынларда ислейдилер, баьриси де бек билимли куллыкшылар болып шыкканлар, – деп оьз хабарын Т.Манкаева бардырды. Ногай районы бойынша налог инспекциясын ол 15 йыл узагына етекшилеген.
2005-нши йылда Ногай эм Тарумов районлары бо- йынша Налог инспекцияларын бирлестирген сонъ, Тайбат Манкаева Регистрация палатасында бас специалист болып ислейди. Сонъ патшалык регистратордынъ аьрекетин толтырмага лицензиясын алган сонъ, районымызда Росреестрдынъ Ногай боьлигин ашып, оны етекшилейди.
Патшалык алдында ислери уьшин Тайбат Манкаева «РФ налог службасынынъ алдышысы» деген медаль мен савгаланган, «Дагестан Республикасынынъ ат казанган экономисти» деген атка тийисли болган. Ол – РФ налог службасынынъ маслагатшысы, 1-нши ранг полковниги, патшалык регистраторы.
Тайбат Манкаевага коьп ерде ислемеге туьскен, ол кайсы ерде ислесе де, оьз ийги косымын, аты уьшин тувыл, районынынъ онъайлыгы уьшин этпеге шалыскан. Сосындай ис аркалы эм куллыксуьер, сабыр касиетлери мен ол халк арасында сый-абырай казанган.
Тайбат Багатовнадынъ бас коьмекшиси ян косагы Кайтарбий болган. Онынъ акында хатыны булай дейди: «Куллыгымда уьстинликлерге етискениме уьйкен разылык ян косайым Кайтарбийге, ол мени дайым да коьтергишлеген эм куьш берген».
Тайбат Багатовна тек бажарымлы етекши болып калмай, киели хатын борышларды да оьзине келисли йогары дережеде толтырган. Ол ян йолдасы Кайтарбий мен уьш бала оьстирип, яшав йолына салган. Балаларынынъ аьр бириси яшавда оьз орынын тавып, ислейдилер.
Бу куьнлерде Тайбат Манкаева – тийисли тыншаювда. Ол балдан таьтли 8 уныгынынъ куьезине суьйинип яшайды.
Н.Кожаева.
Суьвретте: Т.Манкаева.
