Ногай шоьллигине Кызыл Аьскерининъ куьплери 1918-нши йылда келгенлер. Олар мунда кесек заманга 1919-ншы йылдынъ басына дейим турганлар. Болса да 1919-ншы йылдынъ 4-нши апрелиннен алып бизим ерлерге кесек заманга генерал Деникиннинъ ак аьскерлери ие боладылар. Бу аклар гвардиясынынъ басшылары ол заман Екатеринодар (аьлиги Краснодар) каласында ерлеседилер. Соьйтип, сол йылларда Кызыл Аьскер байлар, дин аьрекетшилери мен куьрес юритеди, аклар да олардан артык тувыл эдилер. Биз бетлерде Терик, Кобан, Тен (Дон) бойларыннан келген казак бандалары, мышыгыз, ерли банда туьркимлери де аз болмаганлар. Болса да соларга карамастан, 1920-ншы йылдынъ март айында Ногай шоьллигинде Совет власти кайтадан курылады, туьрленислер басланады.
Граждан согысы кутылып, 1922-нши йылда Совнаркомнынъ элимизде совхозлар курмага деген декретине онынъ председатели В.И.Ленин колын басады.
1925-нши йылда Караногайда «Бажиган» деп аталган совхоз бириншилерден болып курылады. Бу янъы туьзилген хозяйстводынъ ерлери увак мал бакпага онъайлы болмаган: кыяк, камыс оьсимликлер бийлеген, сувы танъкы болган куйылар, тоьгерегинде белгили байлардынъ мал отлаклары, яйлаклары. Бажиган совхозыннан 40 шакырым ерде 1927-нши йылда кол ман артезиан казадылар, 20 метрлик ветрогон саладылар. Сондай артезиан ман ветрогонды Орыс-коьлде, Байшагырда да саладылар. Соьйтип, бизим ерлер фермаларга айланадылар. Янъы туьзилип басланган хозяйствога биревлер оьз эрки мен малларын берип баслайдылар. Солардынъ ишинде энъ де бай тавришан Ефим Иванович Нестеренко 20 мынъ койларын береди. Байлар Рудометкин, Луцков, Мазаев, Мамонтов та хыйлы малларын бередилер. Соьйтип, тавришан, эдильбай, элтир тукымлы 50 мынъга ювык койлар йыйыладылар.
1928-нши йылда Бажиган совхозы негизинде 2-нши номерли «Червленные буруны» деп аталган совхоз курылады.
Янъы туьзилген 2-нши номерли совхозды ерли ногайлар «Аксак» совхозы деп те атаганлар, неге десе соннан 4 шакырымдай ерде Аксак авылы орынласкан болган. Ясуьйкенлердинъ айтувлары ман, аьлиги орталык деп саналатаган ерде 1926-ншы йылда уьш уьй, эки ер казба болган. Соларда орыслар яшаганлар, олардынъ етекшиси Семен Григорьевич Налетов район орталыгында яшаган. Олар ногайлардан 50-60 арбашылар йыйып, акын тоьлеп, Моздоктан агаш, терезе сисе, мык, эсиклер эм баска туьрли курылыс материалларын туье, ат, оьгиз егилген арбалар ман тасыганлар. Сол арбашыларды йол бойында кызыл аьскершилер аклардан, зуьленлерден, терек, наур казакларыннан, шешен эм ногай бандитлериннен пулемет таьшенъкелери мен коршалап барганлар. Бандалар ер-ерге: «Биз тек оьзимиздикин кайтарып аламыз, бизим ата-бабаларымыз оьстирген бу малларды», – деп кагытка язып, илип кететаган болганлар. Боьтен де олар Абдурашкино деп аталган ерде коьп болганлар, соннан олар тоьгерекке шапкынлык эткенлер. Бандитлерден безген Иван Примов фермады Белаксув деп аталган ерге коьширмеге амалсыз болган.
Бандаларда юргенлердинъ коьбиси промышленниклер, фабрикантлар тувдыклары болганлар. Ярлы казаклар болса каравылда турганлар, уьй куллыкларын битиргенлер. Олар оьзлери мен бирге бизим отавларды, термелерди алып юргенлер эм соларда яшаганлар. Бандитлер урлаган, тартып алган алтын-куьмис затларын сандыкка салып, оьзлери мен алып юргенлер. Олар ызында соны аькете алмай, Карагайлы, Уьйкен Азамат эм Кишкей Азамат деген ерде кум астына коьмгенлер, неге десе оьгизлер кум ишинде арбады тарта алмаганлар.
Кызыллардан кашкан бандалар кери кайтпаганлар. Бу хабарды эситкен ногайлар сол коьмилген байлыкты сонъында коьп излегенлер. Болса да соны коьшпели кумлар, калын камыслар, кара, ак куврайлар, тал араларыннан табув тыныш ислерден тувыл.
Алдынгы бандалар орынласкан ерлерден ер казбалар, эски отавлар, кум бастырылган сувсыз куйылар, коьп ат суьеклери, тот баскан аьскер асханасы (кухня) табылган.
Заводтынъ 3-нши номерли фермасы Бакрес совхозынынъ ериннен басланган, онынъ биринши управляющийи Иван Федорович Примов болган. Ол бек юмарт, эринлериннен куьлкиси таймаган бек сыйлы кобан казагы эди. Бу ердеги исшилер, койшылык бригадалары, активлер куьби онынъ баславы ман курылган.
Болса да Иван Примов йылдан-йылга совхоздынъ мал санын оьстирген. Ол янъы кой котанларын салган эм соларга мунавдай атлар да тагылган: Кутык-Куйы, Калмык-Куйы, Яланъаш, Кара-Кобли, Ярык-Сув, Бужур-Терек. Сол йылларда ога Касым Османов, Арбий Алисултанов деген малшылар коьмекши болганлар. Юмагиси Божиков, Юмакеш Абдулжалилов, Байрам Абдулжалилов, Умар Аджимуллаев, Иван Баранов, Курай Амангазиев, Сабир
Нурласанов, Баймурза Сабутов, Айтманбет Кувандыков, Байту Кузеев, Заракай Абдулжалиев койшылар болып ислегенлер.
Заводтынъ сонъында бас зоотехниги болып ислеген Г.Саркисян «Мал кыславларга отарларды боьлуьв планы» деп аталган эсап юритуьвинде аьдемди тамашага калдырган косымша мал пунктларынынъ атларын коьрсеткен: Карагайлы, Язуьв-Баз, Аьскер-Баз, Колбас-Баз, Салкын-Сув, Коьккоьз-Баз, Бандитская, Сабут-Баз, Асибай, Караганная, Карабуган, Абдул-Куйы, Калантай эм сондай баскалары.
Мине соьйтип басланган бизим «Червленные буруны» совхоздынъ тарихи. Онынъ сырасына биринши,экинши, уьшинши номерли фермалар да киргенлер
