«Мен кызувлы янган ошак еримде…»

Терекли-Мектебтинъ балалар бавларынынъ тербияланувшылары да сонда барып, Кадриядынъ яратувшылыгы ман танысадылар. Ол бизге калдырган яратувшылыгы ман, «Баьтир оьлсе, аты калар» дегенге усап, оьзи де сыйлы атын данъклаткан. Белгили ногай шаири яшавдан бек эрте кешкен, ол аз яшаган аьдем болса да, ногай адабиатында бек ярык ыз калдырган. Кадриядынъ аты дагестанлы уллы поэтлер мен бир сыдыраларда десек те оьтирик тувыл. Ол оьзи сол атты кыйыны ман, коьп манълай тамшыларын актырув ман казанган. Кадриядынъ ятлавларынынъ аьр бириси юрек сезимлер мен, кайсы заманларда да яшав аьллерине келисип келген. Ол энеси мен коьп заманлар озгарган экен. Ога энесининъ сеними уьйкен эди. Кадрия болса, энесининъ сенимин аклаган. Уллы орыс шаири А.Пушкинди даясы Арина Радионовна халкынынъ бай авызлама яратувшылыгы ман авызландыргандай болып, энеси Бийке де йиенин бавырына басып, арба ман тезек йыймага барганда, ога халкымыздынъ аьлемет йырларын, эртегилерин, такпакларын айтатаган болган. Кадриядынъ яратувшылыгында анасына, аданасларына, тувган юртына, шоьлине багысланган ятлавлар алды орында. Онынъ шоьлге, тувган юртына багыслап язган ятлавларында кайдай терен философиялык ойлары да бар. Онынъ атасы Оразбай согыс ветераны эди, ол да кызына кан тоьгисли согыс йоллары, сонда коьрген кыйынлыклары акында аз хабарламагандыр деп эсимизге келеди, сога коьре онынъ яратувшылыгында согыс темасы да маьнели экени коьринеди. Кадрия акында аьр бир ногай тилинде язып болатаган аьдем язгандыр деп эсиме келеди. Не шаклы дагестан шаирлери ога оьз макалаларын, ятлавларын багыслаганлар. Уллы Расул Гамзатовтынъ да Кадрияга багысланган ятлавы бар. Сол ятлавда ол Кадриядынъ куьйген канатлары, яркын яшавына шапкынлык этилгени акында язады, оьзи Кадрияды баалы алмас (алмаз) тасы ман тенълестиреди. Кадрияга багысланган булакларды актарып караганда, онынъ Расул Гамзатов пан дослыгы акында язылганлар ман да расасынъ. Кадрия оьзининъ студент яшавын республикамыздынъ бас каласында баслаган экен, сонда оьз оьнерин коьрсетип, Расулдынъ коьзине туьскен, ол да ога Москва каласындагы М.Горький атындагы адабиат институтына окымага бармага маслагатын да берген. Расул Гамзатовтынъ сол маслагаты акында Кадрия оьзи Сейдахмет Рахмедовка язган хатында билдирген. Сейдахмет Рахмедов ога: – Артынъа да карамай кет, – дегенин, ол оьзи Кадрияга багысланган бир макаласында язган. Кайдай бай тил мен язган Кадрия оьз асарларын. Онынъ ятлавларында бурынгы ногай тилден коьп затлар бар. Ол кулланувдан тайып бараятырган соьзлерди кулланып, аьр бирисининъ маьнесин анълатып язган. Аьр бир ятлавында философиялык ой. Ол каладынъ ярасык орамларында коьп кезген болса да, коьз алдында бийик тавлар, таза сувы толкынласкан тенъиздинъ ягалары болса да, онынъ ишки дуныясы, юреги ак кылганлы, кургак кенъ шоьллиги мен болган. Ол ата юртын сагынышы ман юрегинде саклаган. Кадриядынъ бизге заьлимдей асарлары калганлар, онынъ йыйынтыклары, эш те, биревдинъ де байыр китаплери араларында шанъ басып ятпайдылар. Олар колдан-колга коьшип окыладылар, коьплеген ятлавлары йырларга айланып, эл арасында йырланады. Кадрия, калай кыска болды-ав яшав оьмиринъ, тек халкынъа язганларынъ – уьйкен савкат. Онынъ ятлавларын кайта-кайта окымага суьемен, бир ятлавды заманлар оьтип кайтадан окысам, аьр дайым янъы бир ойын анълайман. Элбетте, ол оьзи язганларында айтылгандай – «босына берилмеген мага илхам» дегени мен макул боламан. Кадриядынъ халкына айтаягы бек коьп эди, тек не пайда…