Бораншыдан шыгып, Куьнбатарга янасканда, сога бир 3 шакырымдай етпеге калган ерде болар, яслар арка курып турганын коьрип токталамыз. Сол ерде авыл администрация аькимбасы Алимурза Бариевти, «Ногайский район» МР Депутатлар йыйынынынъ депутаты Рустам Адильгереевти, бир неше авыл ясларын коьремен.
– Бу ерде «Куьнбатар авылы» деп язылып, арка курылады, – дейди авыл аькимбасы. – Дурысын айтсам, авылда ызгы заманда юритилип турган куллыклар баьриси де демеге болады, авыл ямагатынынъ, боьтен де яслардынъ ымтылысы ман яшавга шыгарылувда.
Бу ерде мен каерде де кайсы куллык яде козгалыс болсын, бир яде эки-уьш аьдемнинъ ой-ниетиннен басланувына эм сол аьдем яде аьдемлердинъ аьрекети мен яшавга шыгарылувына тагы бир кере ыспат боламан.
– Яшавда баьри зат та мырат этуьвден басланады. Буьгуьнлерде авылымызда болаяткан туьрленислер авылды таза этейик деген ой-ниеттен басланды. Дурысында, бизде йылда да кокыслар йыюв, авыл ерине 300-500 тереклер олтыртув ислери этилинип келеди. Тек быйыл сол зат сав ямагатымыз бан хош коьрилип алынды. Баслап увыт айында авыл тоьгерегиндеги кокыслар йыйылды. Бу субботниклерде авыл яшавшылары: карт та, яс та белсен катнасты. Авылдаслар оьз коллары ман оьз авылын ийгилендиреегине оларда сенимлик тувды. Олар оьз эрки мен бу куллыкларга акша йыядылар, Сургутта, Уренгойда, Норильскте, Москвада эм баска ерлерде ислейтаган ясларымыз да шетте калмайдылар, акша ягыннан коьмек этедилер. Оннан сонъ аьли Москвада куллык этетаган авылдасымыз Залимхан Койлакаев быйыл язлыкта сабантой ис байрамын этейик деп кенъесин берди. Соны авыл ямагаты хош коьрип алды. Соьйтип быйыл 20-ншы апрельде авылымызда сабантой байрамын оьткереекпиз, Алла буйыртса. Сол байрамга баьрисин де конакка шакырамыз, – деди Р.Адильгереев.
Онынъ эм авыл аькимбасы А.Бариевтинъ айтувлары ман, энъ де маьнелиси – бу куллыкларга халктынъ оьзининъ ымтылувы. Соьйтип, быйыл язлыкта Куьнбатарда 1 мынънан артык яс тереклер олтыртылып туры. Авылдынъ халк авызында Тас деген (Артезиан) орамында яслардынъ, авыл яшавшыларынынъ аьрекети мен орам ортасындагы кесек ер кораланып, сквер этилинип туры. Мунда аьли алма, аьлбели, кертпе, тут тереклери олтыртылган. Скверге ювыктагы артезианнан кран да тартылган. Сонынъ яртысы келеекте балалар майданы, оьзге яртысы волейбол майданы болаяк.
– Биз авылымыздынъ аькимбасы Алимурза Бариевке разылыгымызды билдиремиз, – дейди бу ерде авыл яшавшысы Сагынбек Мансуров. – Ол бу скверди коралав уьшин авыл администрациясы эсабыннан акша карыжын шыгарды. Экиншилей, Сырт якларда ислейтаган авыл яслары да акша ягыннан коьмегин этедилер. Авылда калган яслар болса, кол коьмеклерин бередилер. «Коьптен коян кутылмас» дегенлей, баьриси де бир ниетли, бир тилли болса, кайсы соравды да шешпеге болады.
Язлыкта тереклер олтыртув – ол истинъ басы. Энъ маьнелиси, сол олтыртылган яс тереклерди оьстируьв. Ушынын айтсак, йыл сайын язлыкта яс тереклер баьри авылларда да олтыртылады. Олтыртылады эм экинши куьн ок солар акында мутылады. Тек Куьнбатар авыл яшавшылары сол заттынъ акында ойлаганлар. Авыл яшавшылары оьз орамларына олтыртылган тереклерин мал заяламасын деп агашлар ман аьр бир теректи коралайдылар. Соларды сувгармага да мутпайдылар. Быйыл авылга киретаган ердеги орамлар бойына, сол ердеги АЗС алдына да айырым коралар этилинип, яс тереклер олтыртылган. (АЗС алдында емис тереклери олтыртылган. Орамлар бойлары ман – акация, вязь, тополь тереклери). Яс тереклерди сувгарув уьшин мунда айырым яваплы аьдемлер де белгиленгенлер. Авылда туьрли йылларда ерли мектебти окып кутарганлар оьз тенълери мен (аьвелги класслары ман) боьлинип, аьр выпуск бир орамды алып, тереклер олтыртады…
Куьнбатардан биз коьп аьруьв илгери сезимлерге толып кайттык. Авыл яшавшыларынынъ сондай коьнъил коьтерилиси, бир соьзсиз де, мактавга тийисли. Сол коьтерилис, илгери ымтылыс пан мен бизим район орталыгынынъ ямагатын тенълестирмесем, дурыс болмас деп ойлайман. Терекли-Мектебте кокысларды йыювга, орамлар ман тереклер шашувга сийрек ким ымтылатаган болар. Бизде парк ишине субботниклер мен олтыртылган яс тереклердинъ оьзлерин де кайбир авылдаслар куллык этип малларын йиберип ашатадылар. Халкымыздынъ Баьтирлер Аллеясынынъ оьзиндеги тереклерди сындырадылар, мундагы шыракларды бузадылар… Тек буьгуьнлерде баьримизге, сав районымызга аян ийги коьрим шыгып туры. Бизим авылларымызды коьрклендируьв, ийгилендируьв бизим колларымызда. «Бирлескенлер бир исте де арымайды», – деп атайлар билмей айтпаган. Келинъиз, куьнбатаршылардынъ ийги коьримин авылларымызда таралтайык!
М.Ханов.
Суьвретте: авыл яшавшылары терек олтыртув шагында.
