Бизим ортак борыш – оларды аты-атлары ман эскеруьв
Дагестан совет власти йылларында билимлиги осал яшавшылары ман баьри яктан да арт калган ерден оьрленген промышленность, авыл хозяйство тармаклы крайга, оьрленип келеяткан илми, маданият, билимлендируьв регионнан аьлимлер, язувшылар, суьвретшилер, халк колы ман болдырув ис усталары болган областьке айланган. Юз йыл ишинде Дагестан Россия Федерациясынынъ уьйкен, бай, экономика, маданият эм баска туьрли оьрленген тармаклы субъекти эсабында туьзилди.
Дагестаннынъ энъ уьйкен байлыгы, оьзек те, онынъ аьдемлери: куллыкшылар, патшалык аьрекетшилери, аьлимлер эм экономистлер, суьвретшилер эм сахна усталары, бавшылар эм малшылар, язувшылар эм шаирлер, врачлар, спортсменлер, окытувшылар – олар баьриси де бизим республикамызды туьзгенлер, онынъ орлендируьвин бардырадылар, бизим шет-кырыйсыз тувган еримиз – Россия Федерациясынынъ баска республикалары, крайлары, областьлери арасында данъкын арттырадылар.
Бу баьри затка патшалыгымыз ортак билимликти арттырув йолын алганы себеплигин тийгисткен, эм оьткен оьмирдинъ 20-ншы йылларыннан алып Дагестанга орыс окытувшылар келип баслаганлар. 1925-нши йылларда Дагестанда 30-га ювык окытувшар куллык эткенлер. Уллы Аталык согысыннан сонъ, дагестан мектеплерине йыл сайын 400-500 окытувшылар йиберилетаган эди. 70-нши йылларда бизге кыйын салмага келген окытувшылар саны йылда 1500-ге дейим етисетаган эди.
Совет Союзынынъ туьрли регионларыннан мынълаган эм мынълаган яс кызлар алдынгысы таныс тувыл, аьдет-йорыкларды билмеген ят ерлерге, тав элининъ балаларына билим ярыгын аькелгенлер. Биревлери мунда – распределение бойынша, баскалары ян шакырувы ман келип, уьш йыл куллык этуьвден сонъ, тувган ерлерине кайтканлар, бар эди араларында ерли йигитлер мен аьел курып, Дагестан ман оьз бактыларын дайымга байланыстырганлар.
Окытувшылардан баска болып, сол заманларда эм оннан сонъгы йылларда Дагестан ерине баска туьрли специалистлер де келгенлер, эм Дагестан халкларынынъ тийисли билим алувына эм экономикадынъ туьрли тармакларында ерли кадрлар аьзирлевге аз куьш салмаганлар. Сонынъ аркасы ман республикада, илми-техникалык илгеруьв ислери алдыга барып, билимсизлик деген туьп аягыннан йок этилди эм ерли кадрлар тербияланды.
Аты-атлары ман эскерер эдим сол йылларда бизим шоьл ерине де келген эм онынъ пайдалыгына кыйынын аямай куллык эткенлерди: олар, айтпага, окытувшылар – Раиса Федосеевна Зубенко, Ида Мефодиевна Никитишина, Василий Михайлович Мокринский, Анна Васильевна Евтушенко, Георгий Никитович Клочко, онынъ ян косагы Надежда Романовна, Антонина Ивановна Парфентьева, Антонина Ивановна Зубкова, Лариса Ивановна Малюкова, Зинаида Тимофеевна Чеботарева, Мая Николаевна Васильева, Мая Ивановна Жданова, Мария Михайловна Дандамаева, Лариса Петровна Сыроежкина, Любовь Алексеевна Ротанина, тамара Алексеевна Истомина, балалар бавынынъ тербиялавшысы Мария Георгиевна Киреева, почта начальниги Нина Павловна Улыбина, бухгалтерлер – Александра Семеновна Игнатенко, Прасковья Куприянова, Надежда Жарикова эм Анна Григорьевна Сорокина, авыл советининъ председатели, клуб директоры, фронт агитбригада катнасувшысы Вера Васильевна Никитченко, телефонистлер Руфина Ожигова эм Прасковья Ляховская, секретарь-машинисткалар Валентина Шуйская эм Анна Ивановна Оружьева, партизан отрядында казаншы Мария Барышникова, военкомат куллыкшысы Екатерина Романовна Лалаева эм коьплеген баскалары.
Оларды аты-атлары ман эскеруьв – бизим ортак борыш. Ол бас деп аьлиги несилге, ата-бабалары билим алып, яшавда оьз орынын тапкан аьлиги дагестанлыларга билмеге керек.
Любовь Уразаева.
