Терекли-Мектеб авылында, дурысында, сав Ногай районында Александр Аметовты (халк арасында Сашкады) билмеген аьдем йоктыр. Оьзининъ аьр бир янъы куьнин ол кайдай да бир янъы ис пен эм янъы кужырлы, ойын-куьлкили хабар айтувдан баслап бала шагыннан уьйренген. Соьйтип ол оьзининъ де, авылдасларынынъ да коьнъиллерин коьтереди. Куллыкшы аьдемге ийги коьнъил – янына эм денине энъ керекли ярдам. Терекли-Мектеб авылында оны аьруьв таныйтаганлар Сашка ман байланыслы коьп ийги эм сол ок заманда кужырлы, аьдем шегин катырган ислер эм хабарлар акында айтадылар. Болса да ол тек соны ман тувыл, аьлиги заманда бизим район паркын, халкымыздынъ Баьтирлер аллеясын саклав эм ийги-
лендируьв ислери мен айлак та белгили болды.
Александр туврашыл, танъ юрекли, ашык коьнъилли, ясы 70-ке етсе де, истен бир де кажынмайтаган аьдем. «Картайгынъыз келмесе, мендей болып пенсияга шыгынъыз», – деген маскаралы маслагатын береди ол танысларына.
Ол муннан 70 йыл артта Шешен Республикасынынъ 6-ншы номерли совхозында тувган. Ол тувган куьн балалар туватаган уьйде куллык этетаган орыс хатынлар ырым болсын деп, баладынъ анасыннан ыхтыяр алып, ога Александр деген атты бергенлер.
Соннан бир йыл оьтип-оьтпей, Аметовлардынъ аьели Терекли-Мектеб авылына коьшип келген. Мунда ол А-Х.Джанибеков атындагы орта мектебти окып кутарган. Сонъ Минеральные Воды каласындагы темир йол техникумын окып битирип, йылга ювык
заман калалар арасында юретаган электропоездтинъ (электричкадынъ) машинисти болып ислеген. Соннан бираз заман оьткен сонъ, юк тасувшы поездлерди Батайск пан Ростов калалары арасында юриткен. Соьйтип бир йыл оьткен сонъ, Александр эндигиси
Совет Аьскер сырасында эки йыл узагында аьскершилик борышын Украина еринде намыслы толтырган. Соннан кайтып келип, ол Тамбов областиндеги совхозлардынъ бирисинде механизатор болып ислеген. Оннан сонъ Сургуттагы СУМР газонефтекомпа-
ниясында бульдозердынъ машинисти болып куллык этеди. Кайсы ерде ислесе де, Сашкады баьриси де бас деп оьзине тапшырылган исине яваплы, куллыксуьер аьдем деп билгенлер. Александр эсли шагына келгенде, ата юрты Ногай шоьлине кайтты. Мунда яслай ойнап-оьскен, таза сувык сувын ишкен район орталыгынынъ паркына куллыкшы коллар керегин коьрип, сонда ислемеге барады. Ога авыл администрациясы парктагы исшилер бригадасын етекшилевди тапшырады. Бу ис борышты Сашка сав коьнъилин берип толтырады. Оьз йолдаслары аз санлы, район паркынынъ ери заьлимдей уьйкен болганына да карамастан, олар куьн сайын соны тазалавга эм ийгилендируьвге хыйлы куьш салатаган эдилер. А куллыклар аз тувыл эди: куьшли еллерден парктагы картайган тереклер йыгыладылар, куьзде япыраклар куйылып
туьседилер, оьсетаган аьр бир терекке сув еткермеге керегеди, парктынъ ишин бийлеген каргалар да аз кайгы тувдырмайды.
Ызгы йылларда Александр Аметов коьп заманлардан бери каравсыз болып туратаган ногай халкымыздынъ Баьтирлер аллеясын тийисли кебине келтируьвге уьйкен куьш салды. Ол бас деп мундагы аьр бир эстеликтинъ эм савлайы аллеядынъ ишин
йыллап йыйылган кокыслардан тазалады. Соьйтип болып аьр эстеликтинъ алдына, кабыргаларына, тап артына дейим де туьрли шешекейлер шашты эм оьстирди. Соларды ол тап балады карагандай этип караганын биз оьз коьзлеримиз бен коьргенмиз. Шешекейлер арасында оьсип келетаган оьленлерди куьн сайын тазалап турды. Мундагы тереклерге конатаган эм Аллеяды батыратаган каргалардынъ
уяларын тайдырды. Оннан сонъ эстеликлердинъ баьрисин де бояк пан бояп алды. Сол куллыкты этип турганда, ол мага бир кере оьзине келисли кепте: «Аллеядагы эстеликлер соларды бояганда, суьйинип кетип: «Машалла, сага, Сашка!» – деп ийнимнен кактылар!» – деп маскаралады. Буьгуьнлердеги ногай халкымыздынъ Баьтирлер аллеясын алдын эм аьлиги заманда коьрген аьр ким де сукланувын ясырып болмайды эм кимлер ишиннен, кимлер авызы ман: «Машалла сага, Сашка!» – деп айтып озадылар. Эткен куллыгынъа халкынънынъ сондай белги бергени баьри заттан да артык тувылма? Янъыларда Александр Аметов оьзининъ тувганлы 70 йыллыгын кардаштувганлары, тенъ-дослары, кудалары, авылдаслары ман бирге шатлыклы
аьлде белгиледи. Сонда айтылган соьзлердинъ, йоравлардынъ энъ де ийгиси: «Машалла сага, Александр!» – дегени эди.
М.Ханов.
Суьвретте: А.Аметов.