Анварбек Култаев, Дагестан язувшылар Союзынынъ секретари
Дагестан Язувшылар союзына – 90 йыл
Быйыл бизим Дагестан Язувшылар союзы туьзилгенли 90 йыл толады. 1934-нши йылдынъ 15-нши июль куьнинде Махачкалада совет язувшыларынынъ 1-нши Савлайдагестан съезди ашылады. Оннан да алдын, 1934-нши йылдынъ апрель айында ВКП(б) Дагестан обкомынынъ бюросы соны уйгынлав акында оьзининъ карарын алады. Съездти оьткеруьв уьшин сырасында Юрий Шовкринский, Багавдин Астемиров, Григорий Лелевич болып айырым парткомиссия туьзиледи. Сога совет язувшылар куллыгын яйылдырувды канагатламага, яратувшылык адабиатынынъ сапатлы маьнесин йогары коьтермеге, окувшылар ямагаты ман байланыс тутпага тапшырылады. Ал деп Махачкаладынъ язувшыларынынъ йыйыны оьткериледи, сол йыйын Савлайдагестан язувшылар съездине аьзирлик коьруьвге багысланады. Йыйында докладты Багавдин Астемиров этеди.
Сонъында белгиленген 1934-нши йылдынъ15-нши июлинде Махачкалада язувшылардынъ биринши Савлайдагестан съезди оьткериледи. Съездте ВКП(б) Дагестан обкомынынъ эм СССР Язувшылар союзынынъ уйгынлав комитетининъ кутлавлары окыладылар. Сосы кутлавда булай деген соьзлер бар: «Сиз язувшылар, оьз асарларынъызда бизим социалистлик курылысынынъ баьри баьтирлигин, сулыбын яйылдырынъыз, ийги ударниклерди коьрсетинъиз, аьр бир асарларда пролетарлык интернационализмди болдырынъыз…».
Сол куьн болып оьткен съездте ДАССР Язувшылар союзынынъ правлениеси сайланган. Сонынъ сырасына Б.Астемиров (председатели), Г.Лелевич, Р.Нуров, Г.Гаджибеков, А.Аджаматов, Э.Капиев (яваплы секретари), М.Чаринов, Р.Динмагомаев, А.Фатахов йолдаслар киргенлер.
Биз тарихтен билгенлей, 1934-нши йылдынъ 17-нши август куьнинде элимиздинъ бас каласы Москвада совет язувшыларынынъ 1-нши Савлайсоюзлык съезди ашылган. Сонынъ куллыгында Дагестан язувшылар делегациясынынъ сырасында Б.Астемиров, С.Стальский, Р.Нуров, Г.Цадаса, А.Аджаматов, Р.Динмагомаев, И-Х.Курбаналиев, Г.Лелевич, Э.Капиев катнасканлар. Съездте оьзининъ ятлавын окувы ман Сулейман Стальский шыгып соьйлеген. Йыйылганлар алдында съездте шыгып соьйлей келе, Алексей Максим увылы Горький булай деген: «Мени эм мен билемен тек мени тувыл – ашуг Сулейман Стальскийдинъ шыгып соьйлеви аьлемет сезимге толтырды. Мен коьрдим, сосы карт киси, билимсиз, ама акыллы, президиумда олтырып, шып-шып этип, оьзининъ ятлавын туьзе эди. Оннан сонъ ол, ХХ юзйыллыктынъ Гомери, ятлавын аьлемет кепте окып та эситтирди. Поэзияда сондай аьлемет затлар туьзип болатаган аьдемлерди сакланъыз. Кайдай асарларды туьзип болады бизим Сулейман Стальский!..».
Съездте СССР Язувшылар союзынынъ правлениеси сайланган. Дагестан ериннен СССР Язувшылар союзынынъ правление сырасына Багавдин Астемиров киргистилген. Соьйтип,1934-нши йылдан алып басланады аьлиги Дагестаннынъ язувшылар организациясынынъ тарихи.
Йыллар озып кеттилер. Оьткен йыллар ишинде Дагестаннынъ Язувшылар союзы сан эм сапат ягыннан да оьсти эм оьрленди. Сол йыллар ишинде правлениеди Багавдин Астемиров, Сулейман Стальский, Абдулвагап Сулейманов, Гаджи Залов, Расул Гамзатов, Магомед Ахмедов етекшиледилер. Расул Гамзатов болса бизим Язувшылар союзын 52 йыл узагында басшылап келген. Ол оьзининъ оьнери мен савлай дуныяга белгили болып токтады.
Оьткен йыллар ишинде дагестан халкларынынъ адабиаты арасыннан коьп белгили язувшылар эм шаирлер шыктылар. Айтпага, аварлар Гамзат Цадаса, Фазу Алиева, даргинлер Ахмедхан Абу-Бакар, Рашид Рашидов, лаклар Эфенди Капиев, Юсуп Хаппалаев, лезгинлер Сулейман Стальский, Байрам Салимов, табасаранлар Муталиб Митаров, Юсуп Базутаев эм баскалар.
Коьп миллетли дагестан адабиатына оьзлерининъ уьлислерин коскан ногай авторлары да барлар. Айтпага, Муса Курманалиев, Бадий Аджигельдиев, Абдулкерим Ганиев, Куруптурсын Оразбаев, Джалалдин Шихмурзаев, Солтанбек Аджиков, Хали Байрашев, Кожахмет Муллаев эм оьзгелер. Муса Курманалиев болса 1936-ншы йылда СССР Язувшылар союзынынъ агзасы болган биринши ногайымыз болады. Олардынъ аякларын басып келдилер Гамзат Аджигельдиев, Кадрия эм Бийке Кулунчакова.
Аьлиги заманда да ногай халкымызда эм республикамызда сый казанатаган язувшыларымыз эм шаирлеримиз де аз тувыллар. Солардынъ сырасына Мурат Авезов, Магомет Кожаев, Алибий Капланов, Магомет-Али Ханов, Гульфира Бекмуратова эм оьзгелери киредилер. Олар баьриси де Россия Язувшылар союзынынъ агзалары боладылар.
Сонъгы йыллар ишинде бизим адабиатымызга яс шаирлер де косылганлар. Олар: М.Горький атындагы Адабиат институтын окып биткен Айнара Нургишиева, район еринде ислейтаган Джамиля Аманбаева, Сыйлыхан Юмагишиева эм Тахира Джальмуханбетова.
Соьз йок, Дагестан адабиатын оьстируьвге эм онынъ сыйын коьтеруьвге ногай авторлары эндиден армаган да оьз уьлислерин аямай саларлар. Мине сондай, кыскаша айтканда, Дагестан Язувшылар союзынынъ оьтип келеятырган 90 йыллык йолы.
