Уллы Аталык согысы – ол элимиздинъ аьр бир халкынынъ, аьелининъ эсиндеги терен эм солкылдаган яра, неге десе ол биревди де аямаган эм оьз каранъалыгын эм авырлыгын тийдирмей калмаган. Согыс – ол тек янларын аямаганлардынъ акында кайгырув тувыл, ол – совет аьскершилердинъ эм офицерлердинъ баьтирлиги, хатынлардынъ ян берклиги. Оькинишке, биз Уллы Аталык согысында
катнаскан ердеслеримиз акында бек коьпти билмеймиз. Олардынъ согыс йолы акында балалары да коьп йыллар узагына бир аз да билмегенлер. Аьлиги амаллар коьп заманда бизим ердеслеримиздинъ яшав китабининъ баьтир бетлери ашылады. Соьйтип, ТереклиМектеб авыл яшавшысы Нурбике Османова давдан 76 йыл озган сонъ оьз атасы – согыс ветераны, Кызыл Юлдыз орденининъ иеси
Ясин Алимгазы увылы Асановтынъ данък аьскер йоллары акында билген. Ясин Асанов 1920-ншы йылдынъ курал айынынъ 21-нши куьнинде Ставрополь крайынынъ Минераловод районынынъ Канглы авылында тувады. Ол 1939-ншы йыл Кизляр каласындагы педагогикалык училищеди окып тамамлайды. Яс аьскер исин 1941-нши йылдынъ навруз айында Ростовкаласындагы артиллерия училищесинде билим алган сонъ баслайды. Ясин Асанов Уллы Аталык согысынынъ биринши куьнлериннен алып элин явдан коршалайды. Согыстынъ басыннан алып 1941-нши йылдынъ
сонъына дейим ол 498-нши мергин полкынынъ 232-нши мергин дивизиясында взвод
командири болып куллык этеди. Оннан сонъ 207-нши танкларга карсы 348-нши мергин
дивизиясынынъ сырасында рота командирининъ орынбасары эсабында фашистлерди согады. 1943-нши йылдынъ шилле айына дейим йигит 478-нши танкларга карсы дивизионынынъ 306-ншы мергин дивизиясында батарея командири болып службасын бардырады. Солай ок коркынышты билмеген ердесимиз оьзин 1344-нши мергин полкынынъ 319-ншы мергин дивизиясында батарея командири эсабында да коьрсеткен. Ол Южный, Воронежский, Брянский эм 1-нши Прибалтийский фронтларында катнаскан. Белки, сыйлы ветеранымыз акындагы бу сыдыралар биревлерге кызыклы тувыл болып коьринер, ама солардынъ артында онынъ ювыкларына бек баалы эм керекли
билдируьвлер ясырынадылар. Ясин Асанов урысларда оьзининъ тувра атувы ман явдынъ онлаган аьскершилерин йок эткен эм душпаннынъ коьплеген атысын токтаткан. Немец-фашистлери мен куьресуьвде бизим ердесимиз эки кере яраланган. Онынъ басындагы ярасы енъил болган, сол
аягына авыр яра тийген. Ердесимиз ярасы авыр болса да, Кызыл Аьскер сырасындагы
исин коймаган. Госпитальде эмленип, явды тагы да соккан. 1944-нши йылдынъ кырк кийик айынынъ 22-23-нши куьнлеринде Зардакально авылынынъ касында озган кан тоьгисли урысларда офицер Ясин Асанов оьз аьскер етекшилев сулыбын кулланып, батарея отынынъ куьши мен душпаннынъ
тогыз атув отларын токтаткан. Соны ман ол батальонынынъ алдыга шыгувын канагатлаган. Етекшилевдинъ берген аьскер борышларын уьлгили аьлде толтырганы эм баьтирлик коьрсеткени уьшин Ясин Асанов Кызыл Юлдыз Ордени мен эм «За победу над Германией» деген медали мен савгаланган. Согыстынъ сонъгы айларында офицер Верховный Главнокомандованиединъ Резервининъ 1-нши гвардия артиллерия бригадасынынъ сырасында бригадады эсаплап туьзуьв
бойынша штабынынъ начальниги болып куллык эткен. Ясин Алимгазы увылы уьйине 1945-нши йылдынъ казан айында кайткан. Етекшилев аьскер исин бардырганын суьйген эм ога маслагатын да эткен, ама ол киши тувган еринде яшамага эм аьрекетлемеге суьйген. Согыстан сонъ ол Кара-Тоьбе
авылындагы Ворошилов атындагы колхозда бухгалтердинъ орынбасары болып ислеген.
Сонъ Ясин Алимгазы увылы оьз аьели мен Караногай районына коьшип келген.

– Мен атамнынъ акында коьп билмеймен. Ол дуныядан кешкенде, биз кишкей эдик. Тек коьзимнинъ алдына узын бойлы атам келеди. Оны аьдемлер ийги соьз бен эсине аладылар. Ясуьйкен Абессе Алиева мага онынъ акында, бек билимли аьдем эди, орыс, ногай тиллеринде бек ийги билген, «Кызыл байрак» аьли «Шоьл тавысы» газетасынынъ редакциясында ислеген, деп айткан. Онынъ аьскер билетинде де орыс тилин биледи деп язувлы болган. Тагы да атамды мага районымызда балалар уьйинде заведующий болып ислеген деп те айтканлар. Согыстан сонъ Караногай районында куллык этип турган заманда, оны тагы да билимин оьстирер уьшин йогары окув ошагына окымага Новочеркасск каласына йибередилер. Сонда оны комсомол куьбининъ етекшиси этип сайлайдылар. Новочеркасскта окув ошагынынъ студентлерин, совет заманында аьдетли болганлай, кырга ералма
йыйнамага аькетедилер. Атам кырда ислеп турган заманда авырыйды, ога авыр куллык этпеге ярамайтаган болган. Согыс заманда алган ярасы оьзининъ акында билдиреди. Атамды больницага элтейдилер, ога операция этпеге керек болады. Врачлар кайтип шалысса да, онынъ яшавын куткарып болмайдылар. Атамды Новочеркасск каласында коьмедилер. Меним эсимде бизге онынъ затларын аькелгенлери, анамызга «Победа» саьатин бердилер. Сонъында мага атамнынъ байыр затларын аькелген аьдем Сейдахмет Бальгишиев экенин айттылар, ол сол йылларда военкоматта ислеген. Аьли бек оькинемен, Сейдахмет Бальгишиев тири заманда оны ман йолыгысып, атамнынъ акында коьп зат сорап калмаганыма. Атам оьлгеннен сонъ, патшалыгымыз бизди, аьскер офицерининъ балаларын, коьтергишледи. Анамызга биз уьшин тоьлевлер келген. Сонъ Сылув-Тоьбе авылыннан биз ТереклиМектеб авылына коьштик, – деп хабарлайды Нурбике Ясин кызы. Нурбике Османова Тарумов эм Ногай районларынынъ алдынгы аьскер комиссары Александр Мельниковка РФ Коршалав
министерствосынынъ орталык архиви мен байланысып, онынъ атасынынъ акында билдируьвлер тапканына таьвесилмес разылыгын билдиреди. Бу куьнлерде Уллы Аталык согысынынъ катнасувшысы Ясин Асановтынъ нацизм мен куьресуьв исин онынъ йиени СВО катнасувшысы Арсланбек Култаев бардырады. Ол да оьзининъ нагашатайындай болып Элин коршалавда турады.
Уллы Аталык согысынынъ ветеранлары немец-фашистлериннен элин саклар уьшин оьз куьшлерин эм ден савлыгын бергенлер. Енъуьвге олар кыйынлы, сынавларга толы йолды оьткенлер. Йыллар озадылар, несиллер авысадылар, тек биз уьшин Уллы Элди саклаган аьдемлерге, асабалары юреклеринде разылык саклайдылар. Сондай разылыкты СВО катнасувшыларына да несиллер
саклар.
Нурият Кожаева.
Суьвретлерде: Я.Асанов эм А.Култаев.