Эс. Тувган кардашлар. Тайпа-тамыр. Аьдемнинъ яшавында бек маьнели эм яшамага да куьш беретаган затлар… Алла Таала ман яратылган инсан ога берилген баьри кыйынлыкты да, сынавды да коьтерип болады … Суьйинишли куьнлер де яшавымызда аз болмайдылар. Кыйынлыклар ман тынышлыклар араларында тенълестируьв салатаган болсак, яшавымызда экиншиси коьп болады. Сол да сенимлик береди. Ярык яшав алдыда болаягын билемиз…
Йогарыда келтиретаган меним яшав акында ойларым. Бу куьнлерге мен – коьп те, аз да яшаган аьдемлерден тувылман. Алдыда не шаклы яшаягымды да тек бир Кудай биледи, берилген оьмирди суьрермиз… Тек ийги ат калса, оьзек те, яхшы…
Ийги аты калган аьдем деп айтпага болады меним анамнынъ ялгыз бир аьптеси акында. Ол дуныядан тайганлы 38 йылдан артты, ама онынъ акында тек ювыклар арасында тувыл, ямагат ишинде де ийги ат аьли де тири. Ис борышыма коьре, аьдемлер акында да язганман: окытувшылар, врачлар, орта, киши медициналык куллыкшылар, кыйыншы халк, ветеранлар… макалаларымнынъ бас келбетлери болганлар, ама оьзимнинъ ювык аьдемим,
меним яшавымда уьйкен орынды алган, меним балалыгымды ярасык эткен абам акында язбага янъы шерет етти деп ойлайман.
Сол баягы ис борышыма коьре, кайсы ерлерде де боламан, туьрли аьдемлер мен де соьйлемеге, распага туьседи. Солардынъ араларында меним тукымымды, кардаш-ювыкларымды, тамырымды билмеге суьетаганлар да, сорайтаганлар да боладылар. Билгеннен сонъ, бир нешевден – Сенинъ абанъ кайдай куьшли врач эди, оьзи де аьдемшилиги мен баскаланатаган инсан эди, — деп айткан соьзлерди бир неше кере эситкенмен.
Соьз – Карагас авылында тувып-оьскен, балалыгын да, яслыгын да сол авылда оьткерген, ис аьрекетин Ногай районымыздынъ Терекли-Мектеб авылындагы орталык больницасынынъ бир боьлигинде баслаган, сонъ Карагас авылдынъ участковый больницасында етекши болган Кельдихан Салимурза кызы Аджигеримова акында. Меним абама айлак аз яшав оьмир берилген, ол 43 ясына да толмай яшавдан кешти, ама сол шаклы ясына дейим ол бир неше бактыдынъ яшавында маьнели орынды алып, оьлимнен куткарувга себепши болды. Ол ис аьрекетин бардыратаганда, мен
баслангыш класслардынъ окувшысы эдим. Эсимде, онынъ кеше демей, куьндиз демей авырувлыларга баратаганы, олар оны уьйден келип аькететаганлары. Сол йылларда аьр бир уьйде коьлик йок эди, ойлап каранъыз, аьр бир керексингенге ол яявлап баратаган эди. Оны таныганлар аьли де яшавда бар, бир инсан да «Кельдихан Салимурза кызы мен авырып шакырганда келмеди», – деп айтпас.
Сол да бир соьз. Меним уьйиме янъыларда анъсыздан бир йолавшы келди, ол да караптанкарап тувыл, бизим бир ювыгымыз оны йолда коьрип, оьз коьлигине алады, ювыкка болса, бизге кирмеге керек эди. Онынъ коьлигинде олтырган ят аьдемди конак болмага шакырдым, ас-сув берип йиберуьв – бизим ногайымыздынъ ийги аьдети. Ол инсан да тилегимизди кабыл этип, буйырган астан уьйкен тувыл экенин айтып, конак болды. Соьз -соьзден шыкты, ол да Карагас авыл яшавшысы экен, мен де сол авылдынъ йиени экенин айттым, ол коьзлерине нур энип, меним абам онынъ яшав оьмирин оьлимнен куткарганы акында айтты.
–Кишкей бала эдим, мектебке де бармайман, бир куьшли авырыдым, атам мени яшавда калар деген уьмитин де уьзген болыпты экен, соны сонъында айтты, мени коьтерип больницага элтеп таслады, аягым ман ювырып уьйге келгенде: «Не куьшли доктыр бу Кельдихан»,- деп айтканын эсине
алды сол аьли заьлим ясындагы эр киси.
Оннан сонъ, яз шагында оьз куллыгым ман Ногай орталык поликлиникасына бардым, сонда да окытувшыларымнынъ бирисин коьрдим, хабарласамыз, меним балалыгымды, Карагас авылынынъ Коммунистическая атлы орамында яшаган заманларымызды эсимизге аламыз. Элбетте, соьз абам Кельдихан акында да болды. Аьли ондай врачлар саны аз, бир ерге де бармай, бир аппаратка да туьспей, аьдемлер эмлев алатаган эдилер.
– Эсимде Кельдиханнынъ кайтип авырувлы аьдемлерди карайтаганы, аьелимиз уьйкен эди, аьр кайсымыз да Кельдихан Салимурза кызына оьз авырувымыз бан барганмыз эм эмлев де алганмыз. Нешевдинъ акында да язасынъ, неге абанъ акында язып, эс калдырмайсынъ, – деген ойын
да айтты. Мине сол ерде мен ойландым, ушыны ман да «Неге?» деген соравды бердим…
Бу йылдынъ карагыс айынынъ 11-нши куьнинде аявлы абам Кельдиханга, эсимде яркын ыз калдырган баалы аьдемиме 80 яс толаяк эди. Оькинишке, эди…
Аьлиги заманда, оьзим де ога берилген яшав оьмирден ясым ман арткан шакта, балалыгымды эсиме аламан, балаларымызга да ясуьйкенлерим акында хабарлайман. Олар да бек кызыксынып тынълайдылар, сол да эс, балаларга асабалык тувыл ма.
Меннен сонъ олар оьзлерининъ балаларына меним нагаш тукымым акында хабарларлар, белки, араларында, меним абам Кельдихандай, кеспилерине алал, атлары ийгилик пен айтылган, аьдемлер арасында пайдалы врачлар боларлар. Оларга да карап, халк – Кельдихан Салимурза кызынынъ йиенлери деп айтарлар. Эс коьнъилди коьтереди эм, айлак коьмилип кетсенъ, баалы аьдемлеринъ йоклыгын эсинъе алсанъ, юрегинъди авыртады…
Заман – агын. Бирде каты, бирде сабыр. Аьдем коьнъили де сондай. Мен бу макаламды язган шагым да сондай болды. Заманды артка кайтаргым да келди, яшавдан кешкен баалы аьдемлерим мен сыпыра тоьгерегинде олтырып, сыр-сыбырымды айтар эдим, оькинишке, кайтып болатаган зат тувыл, ама оьсетаган балаларымыз сеним эндиредилер, янъы яшав, янъы уьмитлер…
Аьли уьшин сыр-сыбырымды боьлиспеге аявлы, анам савкат эткен синълим бар. Соннан уьйкен наьсип барма дуныяда…
Галима Сагиндикова.
Суьвретте: К.Искакова эм К.Аджигеримова.
