(Яшавда болган ис)
Ызгы йылларда бизим ногай тилдинъ йойылып барувы аьдемлерди бек навасызландырады. Ана тили – ол бизим тамырымыз, элимиз, бет ярыгымыз. Биз не шаклы орыс тилинде уста соьйлесек те, бизим шырайымыз, сыпатымыз бизим ногай экенимизди айтады. Аьли юрген ерде аьр бир бала, ана орысша соьйлеп селеке боладылар. Неге биз оьз тилимизде соьйлемеймиз?
Озган оьмирдеги 50-60-ншы йылларда яслар аьскер борышын 3 йыл узагында толтыратаган эдилер. Сол заманларда бир яс аьскерден кайтып келген сонъ: «Мен ногай тилди мутканман», – дейди экен. Ол тувган уьйине, анасына келгенде: «Здравствуй, мама!» – деп босагадан киреди. Анасы да оны коьрип, тамашасы келип: «Сага не болган?» – деп сорайды. Увылы: «Извини, мама, за 3 года я ногайский язык забыл», – деп явап кайтарады. Ол уьйге коьзайын айтпага деп келген конаклар ман да орысша соьйледи. Баьрисининъ де тамашасы келип: «Арслан, сен 3 йылдынъ ишинде орыска доьндинъме?» – деп ога
селеке этедилер.
Соннан эки юма оьткен сонъ, тувган тилин «муткан» Арслан тап-таза ногайша соьйлеп баслайды экен. Соьйтип Арслан деген яс досларына макул болып, булай деген: «Мен сизинъ алдынъызда бираз порттыргым келген эди. Аьдем деген ана тилин мутып болмайды, ол меним каным-яным экен».
Бу болган иске коьре, ногайда: «Ийт куйрыгын кессе де, боьри болмас», – деп айтылады. Сога коьре, сен не шаклы таза орысша соьйлесенъ де, ногай тилин мутып болмассынъ.
Ана тилим
Ана тилим, шебер тилим,
Сен канымсынъ, сен янымсынъ.
Ян тамырга даьри болып синъгенсинъ,
Айтувларда маьне берген соьзлеринъ.
Ана тилим, бай тилим,
Ана тилде куьезленип соьйлейик.
Байлыгынъа тамаша этсин сав элим
Баска ерде болсакта,
Ногай тилди мутпайык!
Ана тилим, алтын тилим,
Бесиктеги балага аналары йырлаган.
Келеекте баласына яхшылыклар йораган,
Ана йыры балады уйкыга тез ораган.
Ана тилим – суьйикли тилим,
Элим сени мутпасын.
Кенъ яйылган Ногай шоьлде
Занъырасын йырларынъ.
Салимет Кельдасова.
Ынанмайман заманга
Бурынгы заманнан алып,
Ата-ана тил соьйленип,
Ногай халкты билдиртип,
Миллетлер мен катнасып,
Тамырласкан теректей.
Зем-зем сувды ишкендей,
Шоьллигимнинъ йолдасы.
Досындай байланыслы
Ногай тилим ярасыклы,
Соьйлемеге тарыклы.
Заман кетип авысады,
Ногай тилим мутылады.
Ынанмайман заманга
Тилди муттым дегенге.
Неге олай болады,
Душпанды енъдиреди.
Куьнали деп ойланаман,
Ногай тилин билмеймен.
Билген тилди таслайман,
Муттым дегенге ынанмайман.
Саьбийлерге бек язык,
Баска тилде соьйлеймиз,
Осал коьрим беремиз.
Тилим меним ыспайы.
Ынанмайман тилди
муттым дегенге,
Оьнер басланады инсаннан,
Меннен басланады заман!
Ана тилим
Ана тилим, шебер тилим,
Сен канымсынъ, сен янымсынъ.
Ян тамырга даьри болып синъгенсинъ,
Айтувларда маьне берген соьзлеринъ.
Ана тилим, бай тилим,
Ана тилде куьезленип соьйлейик.
Байлыгынъа тамаша этсин сав элим
Баска ерде болсакта,
Ногай тилди мутпайык!
Ана тилим, алтын тилим,
Бесиктеги балага аналары йырлаган.
Келеекте баласына яхшылыклар йораган,
Ана йыры балады уйкыга тез ораган.
Ана тилим – суьйикли тилим,
Элим сени мутпасын.
Кенъ яйылган Ногай шоьлде
Занъырасын йырларынъ.
Салимет Кельдасова.
Ынанмайман заманга
Алим Толубаев,
Кадрия атындагы мектебтинъ 9-ншы «б» классынынъ окувшысы.
