Маьселе
Аьлиги заманда коьплеген балалар колларына китап алмай оьседилер. Олар окув китаплерин окысак. Сол да таман деп ойлайтаган болса ярайды. Оьскенде де, сол китаплердинъ кыскартылып берилген иштелигин окып коядылар, ол да кереккендей болса. Сол зат бизди тынышсызландырады, ама не амал этейик.
Кайтип сондай аьллерди туьрлендирмеге болады экен? Балаларды зордан окытув керек пе? Яде ийги этип тилев керек пе? Соравлар коьп, явап коьбисинше йок. Телевизор, компьютер. Планшет оларга китапти авыстырып болар ма экен?
Окымаган аьдемлердинъ не кемшилиги бар? Бириншилей, олардынъ билим алув, акыл оьрлендируьв амалларынынъ дережеси тоьмен болады. Экиншилей, янъы оьсип келееяткан инсан ямагатка толысынша кирип. Оьзин коьрсетип болмайды. Уьшиншилей, окымаган балалар оьзлери ата-ана болганда, оьзининъ балаларын китап окып уьйретип болмайдылар, сол зат туьрли несилдинъ бир бириси мен байланысынынъ йойытылувына аькеледи. Соьйтип, китап окувдан, билимге ымтылувдан бизим миллетимиздинъ анъ яктан ден савлыгына, оьсип келеяткан оьспирдинъ оьрленуьвине оьз демевлигин этеди. Окувсыз аьдем йок, аьдемнинъ менлиги де йок.
Китап кайзаманда да маданият баалыкларды, эдап принциплерди туьзбеге, оьмирлер бойынша йыйналган билдируьвди алып уьйренмеге демевлик этип келеятыр, балаларды ойлап, оьзининъ эм баскалардынъ эткен ислерине баа берип уьйретеди. Китап биз ялкып олтырган заманда бизди баска оьмирлерге, эллерге аькетеди.
Аьши не уьшин бизим балалар окымага суьймейдилер? Сога биз оьзимиз де куьнали. Бала коьрим этип бизди алады, сога коьре ата-аналар китап окып коьрсетпеге керек ога, биз саьбийлерге китапсиз яшав мунълы. Туьссиз деген ойды юреклерге эндирмеге керекпиз. Сол заманда оьзинде тувган соравларга явап бала уллы язувшылардынъ шыгармаларыннан излер. Уьйде китапхана болмага керек. Кишкей болса да. Сол дуныяга биз балады киргистпеге керекпиз.
Меним эсимде алдынгы заман аьелде окув куьнлер болатаган эди. Окылган китап бирге ойласылатаган болган, аьлиги заманда баьриси де компьютер алдында. Ата-аналар балалардан басын алаяк болып, оларга телевизор саладылар яде компьютерге олтыртадылар. Неге биз олар ман бирге китап окып болмаймыз? Кишкей балады тис ювып, касык ыслап, кийинип уьйретемиз, неге биз оларды китапке уьйретпеймиз. Сол затка бизде заман да, шыдамлык та, куьш те йок, оькинишке.
Балалар ман бирге окыган ата-аналарга сукланаман. Кашанда, оларга кыйын болатагандыр, бу янъы технологиялар оьмирде китапти баладынъ колына ыслатпага, болса да бу йол йогары эдаплыкка, терен билимге, Аьдемнинъ бу яшавга не уьшин келгенди анъламлыкка аькеледи.
Китаптинъ бу дуныяда бир куьндеси де йок. Оны телевизор да, компьютер ойынлар да тайдырып болмайды. Китаплерде аьдемшиликтинъ савлай билими йыйналган. Олар ийгиликке, аьдилликке уьйретедилер. Яшавга суьйим эндиредилер, тоьгерек яктынъ ярасыклыгын ашадылар. Китаплер – шынты дослар, олар бир де сатпайдылар.
Мен ойлайман, бу макалам кайбир ата-анады, кайбир саьбийди ойландырмай болмас. Эм яс несилимиз окыйтаган несил деп белгили болар.
Г.Бекмуратова.