Авылымыз кишкей болса да, онынъ оьз алдына кызыклы тарихи бар. Быйыл Уллы Аталык согысы йылларында Сырт Кавказ уьшин согыслар басланувына тувра 75 йыл толады. Сол сав элимизге авыр эстеликли заманларда бизим авыл школасынынъ меканы кесек заманга эвакогоспитальге айландырылган. Моздок беттеги урысларда каты яраланганларды бир юмага ювык мунда тургызып, сонъ Кизлярдагы госпитальге аькететаган эдилер.
Эстеликли 1942-нши йыл эсимизде. Тылда калган кыскаяклылар кырда аслык, уьйшилигинде бав шашып куллык эткенлер, фронтка йылы кийимлер тигип йибергенлер. Сол дав йылларында меним халкым ашлык, яланъашлык коьрди. Авылда бир эр киси де калмады, баьрисин де согыска аькеттилер. Тек бир «Ахран» («охрана» деген орыс соьзден) Юсуп Курганов халктынъ малын-муьлкин саклав куллыгын юриткен. Сол 1942-нши йылдынъ язынынъ ызында бизим авылга да немец аьскершилери келдилер. Немецлер кешелеп халктынъ анъын, яравлы муьлкин аькететаган эдилер. Яс кызларды олардан тыгып саклаганмыз.
1945-нши йылда дав кутылды. Авылымыз яшавын кайтадан туьзбеге киристи. Сол йылларда согыстан кайтып келген аьскерши авылдасларымыз авылды кайтадан аягына тургызувга баьри куьшин салдылар. Бу исте оьз кайратлыгын «Бирлик» колхозынынъ председатели Кельдимурат Койлакаев, Шодай Аблезова, Оспан Зариев, Малек Дильманбетова, Апак Сариева, Беризат Ваисова, Аьжей Курганова эм коьп баскалар коьрсеткенлер.
Сондай авыр заманларда да патшалыгымыз школаларды мутпады. Давдан сонъ школага ислемеге яс орыс, татар миллетли окытувшылар да келдилер. Айтпага, татар миллетли Роза Махмуджановна, кумык Зекерья Межитов, орыс Лидия Федоровна Доброва, ногай Ажахмет Сагиндиков авыл балаларын окыттылар. Ажахмет Сагиндиков болса, школа директоры болып куллык этти. Аьли де школамызда онынъ кызлары, кедеси, йиенлери ислейдилер.
Школамызды аьли яс окытувшы Айгуль Менласанова басшылайды. Ол оьзи ногай тили эм адабиат окув сабакларын юритеди. Ол баьри ерде де оьзин тек ийги ягыннан коьрсетеди. Янъы окув йылында школамыздынъ окувшыларына, окытувшыларына, яс директор Айгуль Менласановага (буьгуьнлерде ога тувганлы 32 яс толды) коьп уьстинликлер йораймыз.
Авылымыздынъ школасынынъ аьлиги меканы 1970-нши йылда совхоз куллыкшыларынынъ куьши мен салынган. Школамыздынъ оьзининъ меканы йоклыктан бу мекан сога берилген. Эндигиси сол мекан неше йыллардан бери авмага турган аьлге етискен. Онынъ боьлмелерине йылда да тиревлер салынып коьтертиледи. Школа меканы кайсы заманда да авмага болады. Йылда да бу школа меканында ислемеге ярамайды деп протокол салып кетедилер, ама ис оьз орыныннан козгалмай кала береди. Школада сув да йок. Меканды йыйнайтаган хатынлар сувды ер-ерден тасып юредилер. Оннан сонъ авылымыздынъ 2 орамында электроярыгы йок. Биз неше йылдан бери Червленные Буруны авылындагы энергетиклер етекшисине тилеймиз, ама тилеклеримизге бирев де эс бермейди. Школа меканын курув, артезиан каздыртув, элекроярыкты онълав ислери амал болса кешикпей юритилсе экен. Сол затка авылымыз бек разы болар эди.
Авылда аьли газ, балалар бавы, межигит бар. Авыл яслары соларды оьз куьши мен курганлар.
А.Сариева, Батыр-Мурза авылы.
