Ингуш Республикасына – 25 йыл

Ингушетиядынъ бас каласы, курылганлы 23 йыл болса да, заманга келисли алатлар ман канагатланган «акыллы кала» болып оьрленеди. «Биз Магасты заманга келисли калалардынъ ишинде энъ де ийгисин этеек боламыз», – дейди каладынъ Аькимбасы.

АЛДЫГА КЕНЪ АБЫТЛАЙДЫ
Ызгы 25 йылдынъ ишинде тек Магас тувыл, савлай республика оьрленди. «25 йылдынъ ишинде патшалык ямагат институтлар, социаллык эм промышленный инфраструктура туьзилди, регионнынъ экономикасы аякка турды. Ингушетия бир неше кыйын мезгиллерди басыннан оьткерди – ол республика курылган биринши йыллар, кашан политикалык эм материаллык маьселелер коьп эди», – дейди регионнынъ Аькимбасы Юнус-Бек Евкуров.
Республика уьшин уьйкен кыйынлыклардынъ бириси террорист туьркимлер мен куьрес юритуьв болды. «Бир неше йыл керекти оларды енъуьв эм республикады кавыфсыз йолга кайтарув уьшин», – деп анълатады ол.
Республикадынъ оьрленуьви уьшин, регионнынъ Аькимбасы белгилегенлей, ызгы онйыллык болды. «Россиядынъ кубыласы» эм «Ингушетия Республикадынъ социал-экономикалык оьрленуьви» деген программалардынъ ишиндеги яшавга шыгарылган проектлер бизге оьсуьвге уьйкен куьш берди. Курылыслардынъ сондай шугыллыгын эм оьлшемин республика бу заманга дейим коьрмеген», – дейди Евкуров.
Акыйкатлай да, тек озган йыл республикада 22 мектеблер эм 6 балалар бавы курылды, бир неше уьйкен промышленный объектлер ислеп баслады: Сагопшахта эт-суьт болдырувшы комплекс, Троицкий авылда агропромышленный комплекс, полимерный трубалар ясавшы завод, йылытувшы алюминий трубалар шыгарувшы завод, ярык беруьвши светодиодный алатлар болдырувшы завод, Ингушетиядынъ бавларыннан даьмли алмалар Сырт Кавказдынъ шетлеринде узакка белгили.
Бир неше йылдынъ ишинде савлык саклавдынъ уьйкен объектлерин салдык: тубдиспансер, стоматологиялык поликлиника, уьйкенлер эм балалар уьшин республикалык поликлиникалар, эндокринологиялык, онкологиялык диспансерлер, балалар уьшин республикалык больница эм бизим оьктемимиз – округ дережели перинатальный орталык», – дейди Ингушетия Республикадынъ Аькимбасы Юнус-Бек Евкуров.
Баьри спорт объектлерин тизип айтпай, олардынъ уьйкен дегенлерин белгилейим: Спорт двореци, Буз аренасы, бокстынъ, дзюдодынъ келистирилген заллары, «Динамо» стадионы эм аьр авылда ФОК-лар. 25 йыл алдын оьзининъ патшалыгын бос ерде курган республикага ол уьйкен етимис», – дейди регионнынъ Аькимбасы.

ЭЛ МЕН БИРГЕ
1770-нши йыл Ангушт авылында ингушлар Россияга алал болаякка ант бергенлер. Ингушетиядынъ ваькиллери оьз эрклери мен Россиядынъ баска патшалыклар ман юриткен баьри согысларында да ортакшылык эткен: Крым,Орыс-туьрк,Орыс-япон, Биринши дуныялык. Уллы Аталык согыс мезгилинде Малгобек коршалав операция ингуш еринде озгарылган. Сол заман немецлер Закавказьеге шыгып эм СССР-ды Кавказ регионыннан кесип болмадылар.
Аьлиги Ингушетиядынъ ери туьрли заманларда Терск областининъ, Шешен-Ингуш областининъ, Шешен-Ингуш АССР сырасына кирген.1991-нши йыл РСФСР сырасында Ингуш Республикасын курып, ингушлардынъ патшалыгын тургызбага деген ингушлардынъ савхалклык референдумы озгарылды. 1992-нши йылдынъ 4 июнинде республикады курув акында карар алынган.
Ызгы йылларда Ингушетиядынъ экономикалык эм социаллык яшавында маьнели туьрленислер болганлар. Айтпага, 2009-ншы йылдан алып республикада балалар бавларынынъ саны эки кереге артты. Ингушетияга келетаган туристлердинъ саны ызгы 3 йылдынъ ишинде 20 кереге оьсти.Туризмнен келетаган келим сол ок заман ишинде 25 кереге артты. Ингушетияда промышленный производстводынъ оьсуьви озган йыл 21% болды.
Республика яшайды, оьседи, элдинъ баска субъектлери мен тенъ болды.