Ногай шоьли туьрли оьсимликлер дуныясына, айтпага, ювсанларга, камыс-кылганларга, куврайларга кенъ болгандай, соьйтип, аьр кашан да соьз дуныясына да кенъ болган. Ногай эл тарих дуныясында терен ыз калдыргандай болып, соьз дуныясында да терен ыз калдырган. Аллага шуькир, бу куьнлерде де солардынъ ызын басып келетаган зейинли шаирлердинъ бириси – Куруптурсын Мамбетов.

Утеш улы Куруптурсын Мамбетов 1951-нши йылдынъ 21-нши январинде Шешен Республикасынынъ Шелков районындагы Каршыга авылында тувган. Мектебтеги 10 классты кутылып, ол Дагестаннынъ бас каласы Махачкаладагы пединститутка окымага туьскен. Сол отлы, юлдызлы, дослыклы студент йылларында Куруптурсын ятлавлар, макалалар язып баслайды. Йогары билимли шайытлама кагытын колына алып, яс кеспиши бас деп окытyвшы болып мектебте, оннан сонъ туьрли газеталарда эм радиода журналист болып куллык эткен. Сонъгы йылларда Мамбетов «Степные вести» деп оьз газетасын шыгарган. Шаирлик оьнеринде Утеш улы ногай эм орыс тилинде онга ювык китаплердинъ авторы болады, онынъ ятлавлары Ставропольде, Махачкалада, Пятигорскте, Нефтекумскте, Черкесскте шыгарылатаган газеталарда эм журналларда орыс эм ногай тиллеринде баспаланганлар. Айтатаганым, К.Мамбетов асарларын эки тилде язады, солды да онынъ ятлавларына кенъ Ногай шоьлимиз тар болып, онынъ соьз оьнери савлай Ер юзине талпынады.Куруптурсыннынъ бирер ятлавлары Ногай шоьлиндеги шилледей яркын эм алавлы:

…Койнымда сени ыслайман, 

Ыслайман, аявлайман.

Коьзди юмып тынълайман – 

Шат па юрек, йылайма…

Баска сыдыралары шоьлдинъ куьзги куьниндей мунълы:

…Халкым меним ел коьтерген кавмактай,

Яшав оны онда-мунда таслаган.

Анасыннан айырылган улактай

Ызалардан халкым авырып баслаган…

Табиат каты Ногай шоьлимизде язлык шагында уьйме-уьйме болып аьлемет ыспайы наьзик шешекейлер – боьригоьзлер оьседилер, шилледе ювсан ийиси мыс кокыйды, куьз басында Уьйкен-сувдан эсетаган еллер кылганларды коьгилдим коьлдей толкынластырады, камыслардынъ шал басларын тарайды. Айтатаганым, шыдап, сезип, коьрип билгенге каты шоьл табиаты ярасыклыгын ясырмайды. Шынты шаир, шынты шоьл ногайы Куруптурсыннынъ ятлавларын шыдап, сезип окыганга Утеш улы оьзининъ ярасык дуныясы ман кызганмай боьлиседи:

…Шыйратылып, шыйратылып,

Кар туьседи, туьседи.

Туьскен сайын сарсав кимик

Тоьгеректи тоьсейди.

Сондай сарсав алдынгыдай

Базарда табылмайды.

Ол тек кыстынъ сандыгында – 

Баскалай сатылмайды…

Элбетте, Куруптурсыннынъ суьйим сезимлерине багысланган ятлавлары да коьлем, олар аьлемет ярасыклы лирикалык коьнъил мен, шебер тилде язылганлар. Эм сейирли тувыл, сондай ятлавлардынъ коьбиси йырга айланганлар эм ногайлар яшайтаган кайсы тойларда да занъырайдылар. Айтпага, «Аьзизим», «Каршыга», «Кол явлыгынъ булгашы», «Иншалла», «Тамада», «Домбыра», «Суьювинъди багысласанъ сен мага» эм сондай коьп баскалар. Кенем де, Утеш улы – бас деп манълайы бийик, ойга толы шaир. Онынъ доьртликлери акыл яктан, философиялык ой яктан келбетлевлери мен аьлемет сейирсиндиреди. Мине сол доьртликлердинъ бир нешевлери:

***

Яшап болган кенъ яшайды,

Шайкалмайды казыгы.

Эбин тапкан эт ашайды,

Алал мекен азыгы!?

***

Кара куьнлер келип туры –

Карамай хаьтерине.

Коьплер ие болып туры

Ногай халктынъ ерине.

***

Яман куйы, яман коьл деп,

Айтканларга ерине,

Сол куйыга туьсип оьл деп,

Айтув керек бетине.

Куруптурсын ман коьптен бери досласканман, сырласканман. Айтып озбага тийислимен, ишки дуныясы бай инсан: шаир дocым, туьрли саз алатларында – баянда, домбырада ойнайды эм оьзининъ ятлавларына оьзи анълар да язады, оьзи занъыравык давазы ман йырлайды, фотоаппараты ман аьлемет суьвретлер согады, Интернет пен кызыксынады. Черкессктен ата юртым – Тереклиге бараятырсам, мен Коясылга тийип, сыйлы, аьдетли аьел – Мамбетовлардынъ уьйинде болып кетемен. Шаир, оьзининъ берекетли каралдысында оьнерининъ авасына оранып, куьндегилик каьрлерин коьрип яшайды. Бу куьнлерде ол орамларында ойнаган авылында, кыдырган кумлак кырларында, адырларында-авлакларында, авнап куванган шоьлинде сахыйлыгы ман, аьдемшилиги мен белгили ясуьйкен. Аьзиз аьелин кушагына кысып, яшавынынъ ярасыгы, ярыклыгы, сеними – эки улы ман эки йиенине оьз юрегин савгалавды каьрлейди. Соьйтип Куруптурсын ян косагы Янхан ман тил бирликтинъ, татымлыктынъ толкынында юзеди. Абдуладынъ кызы Янхан уьй бийкединъ, анадынъ aмaнатын, борышын толысынша толтырып, эки де улын Фархад пан Асхадты аьдетли-кылыклы этип асыраган, оларга аьдемшилик пен аьдилликтинъ негизин салган, олар Черкессктеги технологиялык академияды етимисли кутылганлар. Тунъгышы Фархад аьли Владикавказда полициядынъ капитаны, сосы калада онынъ бактысы бавдай ашылган. Мамбетовлардынъ кенжепайы Асхад аьли Москвада яшайды эм сондагы ногай яс-явкадынъ амалламаларында белсенли катнасады. Янханга, Аллага мынъ муьсирев, келинли, куда-кудагайлы болмага, йиенлерин коьрмеге, соларды коьп коьтерип коьп суьймеге бактысы разылыгын берген. Бу куьнлерде танъ кыскаяклы тоьгерегинде алтын топтай тыгырган, шокырактай шувылдагaн кишкентай баласынынъ балаларына оьзининъ эки коьзининъ эки карашыгындай аявлап куьезленеди.Куьндегилик аьрекетлик пен айдан ай, йылдан йыл авысып яшав оза береди. Бу куьнлерде белгили окытувшы, зейинли журналист, шебер тилли шаир, СССР Журналистлер союзынынъ эм Россия Федерациядынъ Язувшылар союзынынъ агзасы Утеш улы Куруптурсын Мамбетов 65 йыллык мерекесин белгиледи. Эл куьези – сондай эр оьнершилеримиз ногайымызда коьп болсынлар. Сосы макалам ман мен Куруптурсынды сыйлы мерекеси мен ак юрегимнен кутлайман. Келеек куьнлеринъ ярык, туьнлеринъ тынышлы болсын, досым. Эндиден энди де каралдынъ базар, уьйинъ ярмалык болгандай берекетли яшавды, шебер тилли, терен ойлы шаирлик оьнеринъде мукаят та йогары уьстинликлерди эм эндиден энди де коьп йыллар ден-савлыкты, савсаламатты сагынаман.

Солтахан Аджиков,Карашай-Шеркеш Республикадынъ халк язувшысы.