– Тезек ийис шыгады, керек тувыл, – деп, аькелинген затларга шийкенип карады, каймак банкады алып яман шелекке таслады. Сенинъ ананъ аьйле этип йибергендир, меним яшавымды ол коьтере алмайды. 

– Йок! Оьтирик соьйлейсиз, – деди Фарида. Меним анам сизге бир де яман соьйлемеген, яман ойламаган. Оьтирик, оьтирик, – деп йылады…

Уьйде тыныш таппай, юреги мен бир затты сезип, аягы ерге тиймей, кызынынъ артыннан келген Наьсипли эсикке янасканда, бир кышкырыкларды эситип, токталды.

– Не зат, соьйлейсинъ? Не затынъыз бар сизинъ? – деп бакырды Зулайха. – Яман ишкиши атанъ Исмаил кетти оьлип. Тапканын ишип юретаган эди. Келди-кеттиге койларды сойып битирди, анав начальникке керек, мунавга керек, – деди. 

Фарида кулакларын ябып:

– Болаяк! – деди. – Оьлген атамда куллыгынъыз йок.

– Аш, аш кулакларынъды, тынъла сенинъ атанънынъ кайдай болганын. Яман ишкиши, дуныясын пайлап кутарды, бир малынъыз, уьйинъиз йок. Сен буьгуьн-эртен байга бараяксынъ, яшав кураяксынъ. Не затынъ бар? Не зат аькетеексинъ? Наьсипли мага сенеме, менде де етип калган уьш кызым бар, – деп Зулайха уьйди басына кийди.

Наьсипли баьри затты эситип турды. Кырдагы шелекте оьзи йиберген банка каймакты коьрип: «Ох, Алласыз», – деди де, эсикти ашып, уьйге акырын кирди.

– Мама? – деп, шапты Фарида. – Сен кайзаман келгенсинъ?

– Мен, мен, кызым, – деди де, юрегин ыслап, Наьсипли полга йыгылды. Зулайха коркты, аье-куье болып докторга шапты. Тез ара «Скорый» келди. Наьсиплиди больницага аькетпеге керек, дедилер.

– Ах, мамам, не болды сага? – деп Фарида, оьзин-оьзи ыслаялмай, йылап йиберди. Наьсипли бир зат та айта алмады, кызын суьйип, басып сыйпап, Зулайхады шакыртты. Зулайха келгенде, кисесиннен ашкышларды шыгарып, Зулайхага берди. Фарида оларды таныды. Бириси сандыктынъ ашкышы эди. «Ах, оны неге Зулайхага береди экен?» – деп ойлады Фарида.

Наьсипли сесин акырын шыгарып:

– Зулайха, – деди. – Мен сенинъ баьри де соьзинъди эситтим. Бир кере де Фарида сенинъ акынъда яман айтпаган. Ах, сен меним оьмиримди кыскарттынъ. Мен энди тураяк тувылман, оьзим сеземен. Сага мине сандыгымнынъ ашкышы, онда баьри зат та бар, Фаридады окытпага да, оны биревден де кем этпей, байга бермеге де. Тек тилеймен сага, армаганда да ийги этип кара. Окысын, билимин оьстирсин, суьйген кесписин алсын. Сондай эди атасынынъ да оьсиети.

– Аьши, аьши, – деп Зулайха ашкышты, аьрекетлеп, биревге де коьрсетпей, кисесине тыкты. – Сен кыйналма, этермен.

Наьсипли, бир соьз де айтпады, тек коьзиннен коьзяслары тыгырдылар.

– Меним кишкей Фаридам, – деп созылып, ол ян берди.

***

Ах, йыллар, йыллар калай тез кетедилер. Фарида анасы ман атасынынъ тилеклерин толтырды. Ах, бу куьнге дейим яшаган болсалар экеви де оьктемсимеге болаяк эдилер. Фарида, юристлик университетти кызыл дипломга кутарып, районда адвокат болып куллык этеди. Фаридадынъ оьз меканы да, муьлки де бар, аьруьв де куллык этеди деп, туькенде Зулайха мактанып соьйлей эди. Сол затка оьзи бир куьш салгандай болып соьйлейди деп, пишелер артык суьймегенин билдирдилер.

– Фаридадынъ аьруьв болаягын биз оьзимиз де билетаган эдик. Оны ман биз де оьктемсиймиз, – деди бир юка бетли кыскаяклы. – Каьрип Наьсипли коьрмеди, кайтип бир суьйинеек эди ол.

Авылда Фаридадынъ акында хабар тез яйылды. Кайда да, мал айдап шыксалар да, сувга барсалар да, авызларында Фаридадынъ акында хабар.

Ах, заманлар, заманлар кайтип тез кетедилер олар. Бир кишкей кыз эди-ав, атасына ярдам этип, кой багып юретаган кызалак эди. Аьли ким айтаяк онынъ, «адвокат» болаягын билген эдим деп?

Зулайха, юреги коькирегине сыймай, бир куьн уьйине ашувланып кирди.

– Аьне, баьриси де Фарида, Фарида деп, соьйлейдилер, кайда барсам да, куры Фарида! Коьресинъиз бе сиз, берлилер, – деп уьш кызына кышкырды. – Кайтип сизди окувга тыктык, не кадер акша шыгардык сизге! Окувларынъызды битирмей, байга кашып, уьшевинъиз де энди балаларынъыз бан меним уьйимде олтырасыз. Барган байларынъыз бан да яшап билмединъиз. Наьсиплидинъ Фаридага калдырган акшасын шыгарып той эткенмен уьшевинъизге де. Фаридага бир каьпик те бермегенмен. Сиз оны билесиз бе?

Зулайха тулыгына сыймай: «Берлилер!» – деп, эсикти тарс этип ябып, шыгып кетти.

– Сонынъ уьшин экентагы бизге наьсиптинъ коьринмейтаганы, – деп кызлардынъ уьйкени соьйленди.

«Эртен авыр куьн болаяк, бир аз эрте ятайым», – деп Фарида язып турган кагытларын столдан йыйнастырды, шыракты соьндирип ятайым эндиги дегенде, ким ди бирев терезеге тас таслады. Сисе бузылды, кагытка оралган тас орынга туьсти. Фарида сескенип, кесек кагытты алып окыды. Онда булай деп язылган эди: «Сен, Фарида, откажись делодан, так будет лучше, сага да, бизге де. Если аьруьв яшагынъ келе болса, сенде баьри зат та болаяк.

                                                             Твой доброжелатель».

Кагытты окыган сонъ, Фаридадынъ коллары дирилдедилер, аяклары юрмей калдылар. Сонъ ол эсин йыйды, оьзин колга алды. «Ах, эртен куллыкларым аьруьв баргай эди», – деп, Алладан тилеп ятты.

Корккандай бир зат та йок эди, баьри зат та аьруьв битти. «Тек кимге керек эди, мени йолдан тайдырмага?» – деп, ойланып, Фарида уьйине калай еткенин де билмей калды. Уьйине келсе, конак бар, Маржанат-абай келген экен.

– Кызым! – деп йылады Маржанат-абай. – Меним йиеним биревди машини мен урган. Эндиги оны тутнакка аькетпегей эдилер, бир ярдам эттагы деп келгенмен.

– Токташы, абай. Не зат болган дейсинъ?

– Рашидтинъ айтканын айтаман: онынъ алдына мотоцикл шыккан. Оны юргистетаган яхшы ишкен экен. Сога мен шыдаялмай, кызым, сага келдим. Эт бир коьмек, узакка сол балам кетип коймасын.

– Аьши, абай, сен кыйналма. Эртен Рашид келсин мага.

– Айтайым, амалым. Оьзинъ шеш-ав онынъ бактысын, – деп Маржанат-абай шыгып кетти.

Рашид сегиз саьат эртен судтынъ меканына янасты. Коридор ман кабинетлерге карап юрди.

– Сиз билмейсинъиз бе, Фарида Исмаиловна Муратова кайсы кабинетте? – деп сорады ол рас болган кыскаяклыдан.

– Аьне, бесиншиде, – деп кыскаяклы эсикке коьрсетти.

Кабинетке кирип, Рашид, адаскан боларман деп, артына бурылаяк болды.

– Киринъиз, киринъиз, – деди кыскаяклы. – Сиз кимди излейсиз?

– Мен, мен, – деди Рашид, кызды коьргенде, сакавсырап. – Сизи мен кенъеспеге келген эдим. Туьнегуьн мотоцикл мен юрген эсирикти билмей урганман. 

– Э, билемен. Сиз Рашид пе?

– Аьши, тек сиз кайдан билесиз?

– Маржанат-абайдан. Ол мага келген эди.

Рашид уялып:

– Неге келген ол? Оьзим келеек эдим де, – деди.

– Йок, кыйналма. Баьри  зат та аьруьв. Сен куьнали тувылсынъ, – деди Фарида, ясты тынышландыраяк болып. – Мен эртерек больницага кирип шыктым, анав согылатаганнан соравлар алдым. Орыс яс бек ишкен, оьзининъ куьнали экенин биледи, енъил штраф пан кутылган. Сенинъ машинанъды да туьзетеекпен, дейди. Аьсеринде больницага аькелгенинъ уьшин сага коьп савболсын айтты.

Рашид кыздынъ не затлар айтканын да эситпеди.

– Бек савбол, аман тур, – деп адалап, кабинеттен шыгып кетти.

«Ва-а! Кайдай ярасык кыз! Коьзлери бадырап, оттай болып янадылар. Кайтип акыллы соьйлейди оьзи! Йок-о-к! Мен ондай кызды бир де коьргеним йок», – деп Рашид, оьзи мен соьйленип, уьйине кетти. Онда тетеси Маржанат анасы ман, ер таппай, олтыры эдилер.

– Не зат болды, Рашид? – деп, Рашидтинъ агарган шырайын коьрип, сорадылар экевлери бирге.

Рашид уьндемеди.

– Эй, балам, не зат сага болган? Айттагы!

– Кайдай ярасык кыз! – деп Рашид буларды тагы да бек састырды. – Мен оны неге танымайман? 

– Лаьйле, амалым. Сен кайтесинъ? Адвокат кызды айтасынъ ма? Ол Наьсиплидинъ кызы ша. Исмаилдынъ. Язык оьксиз болып оьсти. Ялгыз калып, не де коьрди Зулайхадынъ колында.

– Ва-а, тетей, ол баягы кишкей кыз ба, кой багып юретаган ма?

Аьши дегенди билдирип, Маржанат-абай басын ийзеди.

(Ызы болаяк).