Оьмирлерге эсимизде калган согыс

Курск согысында эки яктан да айлак та бек коьп аьдем эм дав техникасы катнаскан: 2 миллионнан артык аьскершилер, 30 мынъга ювык топлар эм минометлар, 6 мынънан артык танклар эм самоходкалар, 4 мынъга ювык самолетлар. Немец-фашист командованиеси бу согыска 100-ден артык дивизияларын киргисткен, ол сан совет-герман фронтындагы гитлерши аьскерлер санынынъ 43 проценти болган.
1943-нши йылдынъ язындагы согыс операциясын Гитлер «Сталинград уьшин оьш алув» эсапта аьзирлеген. Соны душпан «Цитадель» деп атайды. Немец-фашистлерининъ «Центр» эм «Юг» армиясынынъ «Кемпф» деп аталган оперативли туьркимининъ аьрекети Орта-Орыс бийиклигинде оьткен согыста Орел эм Белгород калалары беттен басланган. Орел беттен явдынъ урувын бизикилердинъ Орталык фронты, Белгород беттен алдыга коьтерилген душпанды Воронеж фронтынынъ аьскерлери карсы алмага керек эдилер. Курск буьгилмесининъ тылындагы плацдармды коршалав Шоьл фронтына тапшырылады.
1943-нши йылдынъ 12-нши июлинде Прохоровка деген темир йол станциясынынъ ювыгындагы майданда дуныяда бир де болмаган эки яклы энъ де уьйкен танклар урысы болып оьткен. Совет танкистлери мунда уллы баьтирлигин коьрсеткенлер. Бир согыс куьн ишинде вермахт 400 танкларын эм 10 мынъга ювык аьдемлерин йойган. Муннан сонъ гитлершилер коршаланмага амалсыз болганлар. Прохоровка майданындагы согысты Брянск, Орталык эм Куьнбатар фронтларынынъ аьскер боьликлери армаган бардырганлар эм «Кутузов» деп аталган согыс операциясын яшавга шыгарувды баслаганлар. 
16-18-нши июль куьнлеринде Орталык эм Шоьл фронтларынынъ аьскерлери гитлершилердинъ Курск бойындагы туьркимлерин йок эткенлер эм соларды ава куьшлери мен бирге косылып кувып баслаганлар. Ортак куьш салувдынъ аркасы ман немец-фашист баскыншылары куьнбатар якка 150 шакырым эрекке тасланганлар. Дав сырагысында Орел, Белгород эм Харьков калалары явдан босатылганлар. 
Курск согысынынъ тамамында гитлершилердинъ «Цитадель» операциясынынъ яшавга шыгарылмавы савлайы дуныяга душпаннынъ Совет Союзына карсы юриткен кампаниясынынъ япырылувын эм толы кебинде сонынъ куьшсизлигин коьрсеткен. Уллы Аталык согысында Сталинград туьбинде басланган давдынъ тамырыннан туьрленуьви Курск бойында эм Днепр йылгасы уьшин оьткерилген согысларда туьбине дейим еткерилди. 1943-нши йылдынъ языннан сонъ немец-фашист аьскерлери савлайы совет-герман фронты бойынша стратегиялык аьрекетин йойдылар эм олар соны согыстынъ ызына дейим кайтарып алып болмадылар. Сол йыл ноябрь айында Тегеранда Антигитлерши союзник эллерининъ конференциясында США Президенти Рузвельт Германияды давдан сонъ енъуьвши патшалыклар арасында 5 кесекке болуьви акында оьз колы ман туьзген планын коьрсеткен. Курск согысында совет халкынынъ енъуьви Германия басып алган Европа эллеринде фашизмге карсылык этуьвди мукаят та куьшлендирген. Соны ман 23-нши август аьлиги заманда Россиядынъ аьскершилик данъкынынъ куьни болып саналады. 
Совет аьскершилери мен бирге бу урыста айтувлы «Нормандия-Неман» француз эскадрильясынынъ летчиклери де йигитлерше согысканлар. Олардынъ атаклы согыс ава йолы Курсктан басланып, Берлинге дейим еткен. Курск бойында Кызыл Аьскер сырасында халкымыздынъ йигит увыллары – Совет Союзынынъ Баьтири Халмурза Кумуков, аьскершилик «Данък» орденлерининъ толы иеси Алимхан Асанов, Москвадагы Енъуьв парадынынъ ортакшысы Коьшманбет Кидирниязов, Кельдимурат Койлакаев эм коьп баскалар йигерли катнасканлар эм согыс орденлери эм медальлери мен савгаланганлар. 
М. Юнусов.